* – pytanie elementarne; ** – pytanie łatwe; *** – typowe pytanie egzaminacyjne (ani specjalnie łatwe, ani specjalnie trudne); **** – pytanie trudne; ***** – pytanie wyjątkowo trudne. **** 1. Wskaż szereg głosek, w którym znajdują się wyłącznie głoski wargowe nosowe i przedniojęzykowe zwarto-wybuchowe. 1. m, m’, t, d, t’, d’ 2. n, ń, t, d, t’, d’ 3. m, m’, p, b, p’, b’ 4. n, ń, p, b,
Wypisz ze zdań zaimki i określ ich rodzaje. Kto się lubi, ten się czubi. Jak ty mnie, tak ja tobie. kto – zaimek rzeczowny, względny się – zaimek zwrotny ten – zaimek przymiotny, wskazujący jak – zaimek przysłowny, względny ty – zaimek rzeczowny, osobowy mnie – zaimek rzeczowny, osobowy tak – zaimek przysłowny, wskazujący ja – zaimek rzeczowny, osobowy tobie – zaimek rzeczowny, osobowy Zapamiętaj! 1. Zaimki ze względu na część
Odmień następujące rzeczowniki: Włochy, sanie, mieszczaństwo, miłość. M. Włochy, sanie D. Włoch, sań C. Włochom, saniom B. Włochy, sanie N. z Włochami, z saniami Msc. o Włoszech, o saniach W. Włochy, sanie Zapamiętaj! Niektóre rzeczowniki odmieniają się tylko w liczbie mnogiej. Są to na przykład rzeczowniki własne: Włochy, Tatry, Karpaty, Sudety, Niemcy oraz rzeczowniki pospolite, takie jak: sanie, nożyce, skrzypce, drzwi, imieniny, dzieje, dożynki. M. mieszczaństwo, miłość D. mieszczaństwa, miłości C. mieszczaństwu, miłości B. mieszczaństwo,
Powtórka z części zdania! Części zdania jest pięć! podmiot orzeczenie dopełnienie przydawka okolicznik Orzeczenie Do czego służy ta część zdania? Wyraża czynność lub stan podmiotu. Jak szukać orzeczenia w zdaniu? Pytaj tak jak o czasownik: co robi? w jakim jest stanie? co się z nim dzieje? Przykłady orzeczeń: Ula odrobiła lekcje. Obraz wisi na ścianie. Wyróżnisz: Orzeczenie czasownikowe, czyli takie, które wyrażone jest czasownikiem w różnych czasach trybu oznajmującego, rozkazującego lub przypuszczającego, np. Zosia prasuje. Mama gotowała.
Czym są części mowy? To wszystkie wyrazy naszego języka w pewien sposób poklasyfikowane. Niektóre z nich oznaczają nazwy przedmiotów, zjawisk, inne nazywają ich cechy, a jeszcze inne określają czynności, działania lub stany. Czym jest fleksja? Fleksja to nauka o częściach mowy i ich odmianie. Zawiera reguły ustalające, np. na jakie pytanie odpowiada rzeczownik, jak odmienia się przymiotnik czy czasownik. Części mowy! Jest ich dziesięć: rzeczownik czasownik przymiotnik zaimek liczebnik przysłówek przyimek wykrzyknik partykuła spójnik
Takie zadania mogą pojawić się na egzaminie! Wyraz meblościanka to przykład: A. zrostu, B. złożenia, C. zestawienia, D. wyrazu pochodnego od wyrazu mebel z formantem -ścianka. Odpowiedź: B. Dlaczego? Wyraz jest zbudowany z dwóch tematów wyrazowych mebl-o-ścianka. „o” jest elementem, który „składa” dwa wyrazy. Za pomocą odpowiednich formantów przedrostkowych utwórz przymiotniki pochodne o podanych znaczeniach. A. ciasny – (trochę ciasny) B. nowoczesny – (bardzo nowoczesny) C. ciekawy – (bardzo ciekawy) D. pobudliwy – (zbyt
Zestaw zagadnień maturalnych z nauki o języku i teorii literatury. 1. Pochodzenie języka polskiego: Język polski należy do grupy języków słowiańskich. Są to języki pokrewne, gdyż pochodzą od wspólnego przodka – języka prasłowiańskiego, którym posługiwali się wszyscy Słowianie. W połowie pierwszego tysiąclecia naszej ery stosunki historyczne panujące w wczesnej Europie (wędrówki ludów, upadek cesarstwa rzymskiego) przyczyniły się do rozpadu wspólnoty Słowian na trzy wielkie grupy: zachodniosłowiańską, wschodniosłowiańską, południowosłowiańską. W obrębie tych
Słowotwórstwo – pytania i odpowiedzi Od jakich części mowy tworzymy przymiotniki? Dokonaj analizy wyrazów: przemiły, ostrzegawczy, drewniany, przydrożny, prawoskrętny, swojski, przenośny. Oto analiza powyższych przymiotników. przemiły: prze-miły (bardziej niż miły) – przymiotnik odprzymiotnikowy; ostrzegawczy: ostrzeg-awczy (ten, który ostrzega) – przymiotnik odczasownikowy; uwaga na oboczność fonetyczną g : ż. drewniany: drewń-any (zrobiony z drewna) – przymiotnik odrzeczownikowy; uwaga na zapis fonetyczny zmiękczenia głoski n. przydrożny: przy-droż-ny (ten, który jest przy drodze) – przymiotnik
Co to jest wypowiedzenie? Przyjrzyjcie się poniższym przykładom: braciszek, złodziej, tramwaj, papuga, jazda, las. W trakcie jazdy tramwajem przez zielony las, braciszek odebrał złodziejowi swoje buty. Na ramię broń! Z pierwszego zespołu wyrazów nie można utworzyć żadnej logicznej całości, natomiast w przykładzie drugim – słowa układają się w sensowny sposób (użyto ich w odpowiednich formach gramatycznych i odpowiednim szyku). Podobną sytuację znajdziemy w przykładzie trzecim. Tu także mamy do czynienia
Biblijne związki frazeologiczne Stary Testament Jabłko Adama Legenda głosi, że gdy Adam dał się namówić na spróbowanie zakazanego owocu, kawałek jabłka utkwił mu w gardle. Do dziś nazwa ta funkcjonuje w medycynie – oznacza chrząstkę w krtani – wyraźnie widoczną u szczupłych mężczyzn. Salomonowy wyrok Wyrok, rozwiązanie bardzo roztropne. Salomon – król izraelski – słynął z mądrości, wydał wiele rozumnych wyroków. Między innymi ten w sprawie dziecka i dwóch matek. Obie przyznały się do dziecka, więc król zaproponował przecięcie go
Interpunkcja Przecinek – użyty pojedynczo oddziela części wypowiedzenia; podwójnie – wydziela wyraz lub grupę. Zasady zastosowania przecinka w zdaniu pojedynczym i złożonym W zdaniu pojedynczym stosujemy Przecinek oddziela takie same części zdania (przydawki, podmioty, okoliczniki) tworzące szereg: Polacy, Niemcy, Węgrzy i Czesi spotkali się… (podmiot szeregowy) Ona jest kobietą fantastyczną, piękną, intrygującą. (przydawki przymiotne) Wrócił do szkoły zdrowy, wypoczęty, pełen sił i ochoty do nauki.
Palatalizacja – zmiękczenie spółgłosek pod wpływem tzw. samogłosek przednich (e, ę, i, ü, ì). Najwcześniej objęło spółgłoski tylnojęzykowe k, g, ch, z tego powodu mamy takie oboczności, jak ręka : rączka : ręce czy noga : nożny : nóżka. Później proces objął też inne spółgłoski, czego wynikiem są wymiany: mama : mamie, łapa : łapie. Przegłos polski – zaszedł między IX a XI wiekiem wyłącznie w języku polskim (stąd nazwa). Polegał na przemianie
Uwzględnianie oboczności fonetycznych, odróżnianie końcówek fleksyjnych od formantów, wyszukiwanie właściwych wyrazów podstawowych, wreszcie: pamiętanie o „ukrytych” formantach paradygmatycznych – to najważniejsze utrudnienia przy przeprowadzeniu analizy słowotwórczej. W takie pułapki można wpaść przy analizowaniu wyrazów pochodnych, zwanych także formacjami słowotwórczymi czy po prostu derywatami. Od jakich części mowy tworzymy przymiotniki? Dokonaj analizy wyrazów: przemiły, ostrzegawczy, drewniany, przydrożny, prawoskrętny, swojski, przenośny. Oto analiza powyższych przymiotników. Wyraz podstawowy podkreślono: przemiły: prze-miły (bardziej niż
Osobliwości w odmianie wyrazów Fleksja (nauka o odmianie wyrazów) jest działem morfologii (nauki o budowie wyrazów). Polska fleksja jest bardzo regularna – to pocieszenie przede wszystkim dla cudzoziemców, chcących opanować polszczyznę. Niemniej jednak pamiętajmy o wyjątkach wśród tych regularności. Na szczęście, fleksyjne pułapki należą do najłatwiejszych w gramatyce. Deklinacja Trzeba podkreślić, że w polskiej gramatyce mamy siedem przypadków. Są to: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, narzędnik, miejscownik oraz wołacz. Rozpoznajemy je dzięki pytaniom diagnostycznym: mianownik –
Fleksja jest to nauka o odmianie wyrazów. Deklinacja – to odmiana przez przypadki i liczby. Dotyczy: rzeczowników, przymiotników, imiesłowów przymiotnikowych, liczebników (przez liczby tylko liczebniki porządkowe), zaimków (rzeczownych, przymiotnych i liczebnych). Koniugacja – to odmiana czasownika przez: osoby, czasy, liczby, tryby. Co to znaczy, że polszczyzna jest językiem fleksyjnym? Językom fleksyjnym przeciwstawiamy języki pozycyjne. Polecenia sugeruje, że polszczyzna nie jest językiem pozycyjnym. Ponieważ fleksja to odmiana wyrazów, można wysnuć wniosek, że
Uporządkujmy nauki zajmujące się językiem. Dlaczego? Po pierwsze – często w testach pojawia się pytanie: do jakiej dziedziny przyporządkujesz dane zjawisko językowe, po drugie – testy kładą ogromny nacisk na umiejętność wskazywania błędów i form poprawnych. A rodzaje błędów zależą od rodzaju reguł, które łamiemy, czyli od danej nauki o języku. Porządek w naukach Fonetyka – zajmuje się dźwiękową stroną języka. Jest nauką o głoskach, o zjawiskach dźwiękowych w mowie, o procesach zachodzących w dziedzinie głosek i ich wymowy. a –
Zdania złożone współrzędnie Zdaniem złożonym nazywamy takie zdanie, które składa się z dwóch lub więcej zdań pojedynczych, np.: Wpłynąłem na suchego przestwór oceanu, wóz nurza się w zieloność i jak łódka brodzi. Zdania wchodzące w skład zdania złożonego, podobnie jak części zdania pojedynczego, mogą pozostawać względem siebie w stosunku współrzędnym lub podrzędnym. W tym pierwszym wypadku mamy do czynienia ze zdaniem współrzędnie złożonym. Definiujemy je następująco: Zdaniem złożonym współrzędnie nazywa się zdanie składające się ze zdań
Rozbiór zdania i wyliczenie związków składniowych to ćwiczenia, które z całą pewnością znajdą się w puli egzaminacyjnej na maturze ustnej. Dlatego ich prześledzenie może okazać się pomocne nie tylko dla kandydatów na wyższe uczelnie humanistyczne. Na początek przyjrzymy się tej części zdania, która o istnieniu zdania ma decydować – orzeczeniu, czyli czasownikowi w formie osobowej. Chociaż powyższa definicja jest dosyć znana, będą z nią same kłopoty… Przecież o tym, czy dane wypowiedzenie jest zdaniem decyduje właśnie obecność
Składnia jest nauką o związkach wyrazowych i o budowie zdania. Na przykładzie nauki o zdaniu najlepiej widać hierarchiczną budowę elementów języka. Z głosek (fonetyka) tworzymy morfemy. Z morfemów składamy wyrazy (morfologia: słowotwórstwo oraz fleksja). Z wyrazów układamy związki wyrazowe, a z takich związków – zdania. Opisem tych ostatnich procesów zajmuje się właśnie składnia. Wokół podmiotu i orzeczenia Pierwsze omawiane polecenie dotyczy układu wyrazów w zdaniu, czyli szyku. O szyku zwykło się mówić, że w polszczyźnie jest on
Słowotwórstwo – pytania i odpowiedzi Na jakie grupy można podzielić pod względem słowotwórczym wyrazy: dom, biel, ściana, podskok, narożnik, miednica, imadło, świniobicie, podjechać, konkretny, filiżanka, wodoodporny? Pod względem budowy ogół wyrazów możemy podzielić na wyrazy proste oraz formacje słowotwórcze. Wyrazy proste (podkreślone powyżej) to wyrazy, które nie pochodzą od innych wyrazów. Są one więc niepodzielne słowotwórczo – nie można w nich wyodrębnić tematu słowotwórczego i formantu słowotwórczego. Rzeczownik miednica z historycznej perspektywy nie