GIMNAZJUM
Czas i miejsce akcji Miejsce to Werona i Mantua – włoskie miasta. Czas akcji – koniec wieku XVI (w dramacie wspomniane jest trzęsienie ziemi z 1580 r. – akt 1, scena 3). Akcja rozgrywa się w ciągu pięciu dni. Autor William Szekspir (Shakespeare) (1564-1616) Angielski poeta, dramaturg, aktor. Powszechnie uważany za jednego z najwybitniejszych twórców teatru. Stworzył zupełnie nowy gatunek dramatyczny, tzw. dramat szekspirowski. Najważniejszym motywem jego dramatów jest problem władzy, która jawi się jako demoralizująca
Czy młody idealista może być dobrym władcą? Rozważ problem w oparciu o Faraona Bolesława Prusa. Zanim napiszesz Jakie są zalety młodego władcy? Jest otwarty na zmiany. Zapewnia nowe spojrzenie na pewne sprawy. Nie myśli tylko utartymi schematami, wręcz przeciwnie, jest twórczy. Podejmuje wyzwania, które inni uznali za niewykonalne. A wady: Kieruje się emocjami, a nie rozumem. Buntuje się przeciwko nakazom i ograniczeniom. Nie potrafi zdystansować się do wielu spraw. Nie wzbudza autorytetu wśród poddanych
Czas akcji I połowa XIII w. p.n.e. Miejsce akcji Teby Autor Sofokles Żył w V w. p.n.e. Największy tragik w starożytnej Grecji. Wprowadził wiele innowacji scenicznych – dodał do tragedii trzeciego aktora, po raz pierwszy zastosował na scenie dekoracje, zwiększył liczbę członków chóru z 12 do 15. Był autorem 120 tragedii, z czego zachowało się w całości zaledwie 7. Słynne utwory: Antygona, Ajas, Król Edyp. Bohaterowie Antygona – tytułowa bohaterka, córka
Interpretacja? Wiersza – dopowie odruchowo chyba większość maturzystów. To jednak duże uproszczenie – interpretować można przecież każdy rodzaj tekstu literackiego: i lirykę, i epikę, i dramat. Tyle że za każdym razem należy zwrócić uwagę na inne elementy. Na poziomie podstawowym – zwłaszcza treść Proza (od łac. prosus – bezpośredni, prosty) traktowana jest przez pisarzy i czytelników zazwyczaj jako mowa naturalna, niejako „przezroczysta”. Nie spodziewamy się w niej bogactwa środków stylistycznych, lecz konkretnych informacji.
Pomysły na początek istnienia Filozofia to miłość mądrości. Próba poznania i zrozumienia spraw związanych z ludzkim istnieniem i najważniejszymi sprawami w życiu. Kiedy to się zaczęło? Początki filozofowania historia dostrzega w VII w. p.n.e., w starożytnej Grecji, kiedy to działać zaczęli Tales z Miletu i jego uczniowie. Tych pierwszych filozofów: Talesa, Heraklita, żyjących długo przed Sokratesem, nazywa się filozofami jońskimi albo filozofami przyrody. Tales z Miletu: Początkiem wszechrzeczy i pierwszym elementem istnienia jest woda! Przecież jest konieczna do wszelkich form
Słowotwórstwo – pytania i odpowiedzi Od jakich części mowy tworzymy przymiotniki? Dokonaj analizy wyrazów: przemiły, ostrzegawczy, drewniany, przydrożny, prawoskrętny, swojski, przenośny. Oto analiza powyższych przymiotników. przemiły: prze-miły (bardziej niż miły) – przymiotnik odprzymiotnikowy; ostrzegawczy: ostrzeg-awczy (ten, który ostrzega) – przymiotnik odczasownikowy; uwaga na oboczność fonetyczną g : ż. drewniany: drewń-any (zrobiony z drewna) – przymiotnik odrzeczownikowy; uwaga na zapis fonetyczny zmiękczenia głoski n. przydrożny: przy-droż-ny (ten, który jest przy drodze) – przymiotnik
TEMATY renesansowej literatury O ojczyźnie mówili: Mikołaj Rej Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich Andrzej Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej Piotr Skarga, Kazania sejmowe. O filozofii istnienia, konstrukcji wszechświata i człowieku: Mikołaj Rej – Żywot człowieka poczciwego – wizja życia zgodnego z naturą. Jan Kochanowski – wszechświat: harmonijna, pełna ładu, reguł przyrody, misterna struktura. Jan Kochanowski – Treny – załamanie renesansowej wizji ładu wszechświata i powrót do niej. O wzorcach postępowania (pareneza): Mikołaj Rej
Czas powstania Powieść ukończona w 1895, wydana w 1897. Czas akcji XI w. p.n.e.; ostatnie lata panowania władców XX dynastii Ramzesa XII i Ramzesa XIII, wstąpienie na tron założyciela dynastii XXI Sem-amen–Herhora. Akcja trwa trzy lata bez miesiąca. Narrator trzecioosobowy, wszechwiedzący, należący do kręgu kulturowego czytelnika (np. egipskie sykomory przypominają mu „nasze lipy”, czasem podkreśla też dystans wieków). Miejsce akcji Egipt. Narrator podkreśla jednak wielokrotnie, że coś jest poza nim
Narracja ówczesnych nowel jest zróżnicowana. Bardzo często mamy do czynienia z opowiadaniem rzeczowym, nastawionym na konkret, sprawiającym wrażenie całkowicie obiektywnego. Tak jest na przykład w nowelach Prusa – nie bez powodu rzeczowniki były ulubioną częścią mowy tego pisarza. W podobny sposób prowadzi narrację Eliza Orzeszkowa w Tadeuszu. W nowelach dojrzałego realizmu rzadko spotykamy się z odautorskimi komentarzami, znanymi z nowel tendencyjnych, np. Antka, ponieważ ambicją pisarzy było sięganie po nowatorskie
A… B… C… Elizy Orzeszkowej Tadeusz Elizy Orzeszkowej Miłosierdzie gminy Marii Konopnickiej Dym Marii Konopnickiej Nasza szkapa Marii Konopnickiej Katarynka Bolesława Prusa Antek Bolesława Prusa Szkice węglem Henryka Sienkiewicza Janko Muzykant Henryka Sienkiewicza Latarnik Henryka Sienkiewicza A… B… C… Elizy Orzeszkowej Ta nowelka miała być wydrukowana w Świcie w 1884 roku, ale jej publikacja została wstrzymana przez carską cenzurę. Autorka zmieniła więc realia z rosyjskich na niemieckie i wydała
Wraz z rozwojem dramatu rozwijał się także sam teatr jako budowla. W jego przemyślanej i wielokrotnie modyfikowanej konstrukcji wyodrębniły się pewne stałe miejsca, spełniające określone funkcje. Orchestra, czyli tanecznia (od tego dzisiejsza nazwa orkiestra), to zaczątek właściwego teatru – prostokątny lub kolisty plac, na którym stał i wykonywał swoje partie utworu chór. Skene (od tego dzisiejsza nazwa scena) to drewniany barak służący i jako garderoba, i jako dekoracja wypełniająca tło akcji; był pomysłem Ajschylosa. Proskenion (od
Liryka Ten rodzaj literacki, dopuszczający do głosu przemawiającą o swoich wewnętrznych przeżyciach jednostkę, obejmuje wiele gatunków głównie poetyckich. Liryka uznawana jest za pierwotną formę twórczości literackiej w ogóle. Wywodzi się ją z obrzędów religijnych. Na początku do liryki należały teksty pieśni wykonywanych z akompaniamentem muzycznym w ramach uroczystości religijnych, patriotycznych lub związanych z życiem rodzinnym. Momentem przełomowym w rozwoju liryki było oderwanie się jej od muzyki. Trwałe okazały się wówczas gatunki literackie ukształtowane w okresie jej ścisłego związku
Ta lektura jest ważna bo… To najważniejszy polski dramat romantyczny. Mickiewicz zawarł w nim tematy narodowe, podjął kluczową dla ówczesnej Polski sprawę wyzwolenia. Poza tym stworzył dzieło swojej epoki – Dziady są wzorcowym dramatem romantycznym w zakresie kompozycji, w treści zwierają tematy ludowości, fantastyki, polemiki klasyków z romantykami, miłości romantycznej i wolności kraju. Główna postać to wzór bohatera romantycznego. Do Dziadów nawiązują pisarze i poeci późniejszych epok – zaistniały nie
Konstanty Ildefons Gałczyński Spotkanie z matką Ona mi pierwsza pokazała księżyc i pierwszy śnieg na świerkach, i pierwszy deszcz. Byłem wtedy mały jak muszelka, a czarna suknia matki szumiała jak Morze Czarne. Noc Dopala się nafta w lampce. Lamentuje nad uchem komar. Może to ty, matko, na niebie jesteś tymi gwiazdami kilkoma? Albo na jeziorze żaglem białym? Albo falą w brzegi pochyłe? Może twoje dłonie posypały mój manuskrypt gwiaździstym pyłem? A możeś jest
Adam Asnyk Ulewa Na szczytach Tatr, na szczytach Tatr, Na sinej ich krawędzi Króluje w mgłach świszczący wiatr I ciemne chmury pędzi. Rozpostarł z mgły utkany płaszcz I rosę z chmur wyciska – A strugi wód z wilgotnych paszcz Spływają na urwiska. Na piętra gór, na ciemny bór Zasłony spadły sine, W deszczowych łzach granitów gmach Rozpłynął się w równinę. Nie widać nic – błękitów tło I całe widnokręgi Zasnute
Pieśń Legionów Polskich we Włoszech (tekst oryginalny) (Mazurek Dąbrowskiego) Jeszcze Polska nie umarła, Kiedy my żyjemy Co nam obca moc wydarła, Szablą odbijemy. Marsz, marsz, Dąbrowski, Do Polski z ziemi włoski Za Twoim przewodem Złączem się z narodem. Jak Czarnecki do Poznania Wracał się przez morze Dla ojczyzny ratowania Po szwedzkim rozbiorze. Marsz, marsz, Dąbrowski… Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę, Będziem Polakami, Dał nam przykład Bona Parte, Jak zwyciężać mamy. Marsz, marsz, Dąbrowski…
Tadeusz Różewicz Oblicze ojczyzny ojczyzna to kraj dzieciństwa miejsce urodzenia to jest ta mała najbliższa ojczyzna miasto miasteczko wieś ulica dom podwórko pierwsza miłość las na horyzoncie groby w dzieciństwie poznaje się kwiaty, zioła, zboża zwierzęta pola łąki słowa owoce ojczyzna się śmieje na początku ojczyzna jest blisko na wyciagnięcie ręki dopiero później rośnie krwawi boli Rodzaj liryki Wiersz należy do liryki refleksyjno-patriotycznej. Tytuł wiersza Oblicze – charakter czegoś
Julian Tuwim Brzózka kwietniowa To nie liście i nie listki, Nie listeczki jeszcze nawet – To obłoczek przezroczysty, Pozłociście zielonawy. Jeśli jest gdzieś leśne niebo, On z leśnego nieba spłynął, Śród ogrodu zdziwionego Tuż nad ziemią się zatrzymał. Ale żeby mógł zzielenieć, Z brzozą się prawdziwą zmierzyć, Ściemnieć, smugę traw ocienić – – Nie, nie mogę w to uwierzyć. Rodzaj liryki Wiersz należy do liryki opisowo-refleksyjnej. W wierszu dominuje opis drzewa, którego obserwacja służy
Ignacy Krasicki Hymn do miłości ojczyzny Święta miłości kochanej ojczyzny! Czują cię tylko umysły poczciwe*! Dla ciebie zjadłe* smakują trucizny; dla ciebie więzy, pęta niezelżywe*! Kształcisz* kalectwo przez chwalebne blizny, Gnieździsz* w umyśle rozkoszy* prawdziwe! Byle cię można wspomóc, byle wspierać, nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać! *poczciwy – szlachetny, prawy *zjadłe – jadowite *niezelżywe – niehańbiące *kształcisz – zdobisz, upiększasz *gnieździsz – utrwalasz Czas powstania utworu Utwór powstał w roku
Hymn o miłości Gdybym mówił językami ludzi i aniołów, a miłości bym nie miał, stałbym się jak miedź brzęcząca albo cymbał brzmiący. Gdybym też miał dar prorokowania i znał wszystkie tajemnice, i posiadał wszelką wiedzę, i wszelką [możliwą] wiarę, tak iżbym góry przenosił, a miłości bym nie miał, byłbym niczym. I gdybym rozdał na jałmużnę całą majętność moją, a ciało wystawił na spalenie, lecz miłości bym nie miał, nic bym nie
