Współczesność - poezja i dramat w Polsce
Od kilku ładnych lat poezja Haliny Poświatowskiej jest szczególnie popularna i lubiana, można wręcz powiedzieć modna w kręgach uczniowskich i studenckich. Być może, przyczyniła się do tego tragiczna biografia poetki: ciężka choroba jej i jej męża, śmierć męża, a także przedwczesna śmierć Poświatowskiej. Zmarła bowiem, mając 32 lata. Chora na serce poetka debiutowała w r. 1957. Pozostawiła następujące tomiki: Hymn bałwochwalczy (1958), Dzień dzisiejszy (1963), Oda do rąk (1966) prozę: Opowieść dla przyjaciela. Wśród tematów, które
Problematyka moralna w twórczości Czesława Miłosza Czesław Miłosz był przez wielu uznawany za największy autorytet moralny obok Zbigniewa Herberta. Dość często w jego twórczości pojawiał się temat roli poety i poezji. Znany jest wiersz W Warszawie, pochodzący z wojennego tomiku Ocalenie. Jednym z tematów wiersza jest bolesny rozdźwięk między tragiczną sytuacją a powołaniem sztuki poetyckiej. Aby tworzyć, poetom potrzebne są chwile szczęścia i zachwytu: Zostawcie Poetom chwilę radości, Bo zginie wasz
Zaprezentuj wybrane utwory Miłosza, które powstały w dwudziestoleciu międzywojennym i w czasie wojny. Jeszcze wiersz o ojczyźnie Znany utwór z 1931 r. Jest to poetycki zapis pejzażu Litwy, przyrody nad Niewiażą i nad Niemnem – wiersz-fotografia rajskiej krainy dzieciństwa. Miłosz ukochał swoje rodzinne strony – w obrazie, który maluje zawiera pracę chłopów przy sianie i przy zbożu, wieczór, który przynosi rozrywkę. „Ziemi tej urodzajnej nie każdy godny” – pisze poeta. Tak jakby piękno i wartość ziemi była
Zaprezentuj analizę wybranych utworów Zbigniewa Herberta. Powrót prokonsula Poeta przedstawia prokonsula zdecydowanego powrócić z prowincji na dwór cesarza. Dwór ukazany jest jako siedlisko politycznych matactw, obłudy i lizusostwa. Władza – to temat często podejmowany w poezji Herberta. Jak utrzymać władzę, ludzi w strachu, uniknąć zdrady? – otóż mechanizmy takiej polityki okazują się niezmienne. Prokonsul wyjechał lub został wygnany, być może dlatego, że krytykował stosunki oparte o zawiść, donos i truciznę. Lecz nie jest ideałem. Prokonsul jest
Wśród licznych wierszy Herberta tom pt. Pan Cogito zdobył chyba największą popularność. Herbert spreparował bohatera poetyckiego – pana Cogito (cogito = myślę). Pan Cogito twórczo przemierza świat, analizuje podstawowe zagadnienia egzystencji, problemy moralne i etyczne. Podsumowaniem całej wędrówki, bogatej w obserwacje i doświadczenia jest Przesłanie Pana Cogito. Jest to propozycja dekalogu, przykazań, według których człowiek powinien postępować – by być prawym i godnie przebyć życie, by „dać świadectwo”, bo po to żyje, po to
Zbigniew Herbert to jeszcze jeden poeta, którego debiut związany był z rokiem 1956. Wiersze Herberta są bardzo cenione i wciąż czytane. Część literaturoznawców skłonna jest umieszczać – w nurcie klasycznym – zwłaszcza że poeta ten wciąż odwoływał się do trwałych mitów i wartości kultury, które stanowią o łączności pokoleń. Herbert tworzył poezję intelektualną, związaną z tradycją – stąd jego XX-wieczny klasycyzm. Inne cechy tej poezji to: ujmowanie aktualnych problemów: moralnych i politycznych w uniwersalnej perspektywie, poszukiwanie trwałych wartości,
Stanisław Grochowiak był poetą oryginalnym, należącym do „fali” 1956 roku. Najważniejsze tomy poezji to: debiutancka: Ballada rycerska (1956) i późniejsze: Menuet z pogrzebaczem, Rozbieranie do snu, Agresty, Kanon, Nie było lata, Polowanie na cietrzewie itd. Poeta zmarł młodo – w roku 1976, w wieku czterdziestu dwóch lat. Wystarcza przegląd motywów tematycznych i sposobu ich ujęcia, aby potwierdzić, że zasadą twórczą tej poezji jest turpizm: krajobraz ojczyzny – zamiast piękna i sentymentu prezentował smutek, grozę, biedę. (Pejzaż). miłość–
Miron Białoszewski – twórca polskiego lingwizmu i tzw. poezji rupieci zauważył i wykorzystał możliwości języka, mowy w poezji. Ale to jeszcze nie wszystko. Poeta odwołał się do peryferii kultury, do świata rupieci, przedmieść, jarmarku i wesołego miasteczka. Tandeta jarmarku i odpustu okazała się dlań źródłem poszukiwanych wartości. Upodobał sobie także jako motywy poezji przydrożne kapliczki i świątki, dziadowsko-podwórzową balladę. Białoszewski postulował postawę człowieka prywatnego – czyli takiego, który pragnie zachować niezależność, swoje „ja”, bez splendorów życia.
Pojęcie to zastosował po raz pierwszy Julian Przyboś w swej Odzie do turpistów – wierszu wymierzonym przeciwko pojawieniu się pewnych nowych tendencji w ówczesnej poezji. Trudno powiedzieć, czy Przyboś tak do końca te nowe tendencje rozumiał – z pewnością jednak mu się one nie podobały. Cóż zatem znaczy to słowo? Turpis – to po łacinie tyle co „brzydki”. Przybosiowi chodziło o zganienie dwu młodych poetów – Andrzeja Bursy i Stanisława Grochowiaka. Obydwaj panowie w swoich utworach
Poezja lingwistyczna to silna i ważna orientacja w powojennej poezji. Nazwa jej pochodzi od słowa lingua (język). Tendencja ta ukształtowała się na przełomie lat 50. i 60. Jej założenie brzmi: poezja ma wypróbowywać i wykorzystywać językowe możliwości polszczyzny. Poezja „skonstruowana” z form mowy, z szablonów wypowiedzi, przysłów, konwencji językowych może obfitować w znaczenia. Lingwizm – to gra słów, dowcip językowy, z którego wyłania się niebagatelny sens. Naczelni przedstawiciele nurtu to: Miron Białoszewski, Tadeusz Karpowicz, Zbigniew Bieńkowski, Edward Balcerzan.
Pokolenie – jest to wiersz, który przedstawia straszliwą wizję świata i pokolenia wojny. Młodzi, dwudziestoletni ludzie dorośli już do trumny – śmierć grozi im w każdej chwili, ich życie zostało przyśpieszone. Żyją w odkształconej rzeczywistości, podobnej do wizji Apokalipsy – rzeki ognia, ścięte krą purpurową – to ich normalność. „Czegoż ty jeszcze?” – mówi poeta do siebie lub do rówieśnika, a jest w tym pytaniu i gorycz, i protest, i męstwo „dumy” ze swego losu. Każdy – kolumną
Poezja powojenna to co najmniej kilka pokoleń poetów, kilka nurtów i cały rejestr indywidualności. Zaznaczyć trzeba twórczość starszej generacji poetów. Wymienić jako podstawowe należy następujące nurty w poezji: lingwistyczny (lingwizm) Miron Białoszewski, Tadeusz Karpowicz turpistyczny (turpizm) Stanisław Grochowiak neoklasyczny – klasycyzm współczesny (neoklasycyzm) Jarosław Marek Rymkiewicz, Zbigniew Herbert Pamiętajmy, że podobne klasyfikacje bywają zwodnicze i klasycyzm Zbigniewa Herberta jest zupełnie inny niż Jarosława Rymkiewicza, poza tym nurty nie obejmują ani nie definiują całości dorobku wymienionych poetów.
Nawiązania do motywów średniowiecznych znajdujemy we współczesnej poezji, np.: W utworach Stanisława Grochowiaka. Poeta ten fascynuje się epoką średniowiecza, podejmuje tematy, takie jak: miłość i śmierć, piękno i brzydota – typowe dla epoki wieków średnich. Grochowiak przywołuje także motyw „poety przeklętego”, który funkcjonuje w twórczości François Villona, słynnego średniowiecznego autora dzieła pt. Wielki testament. Z kolei w wierszu Święty Szymon Słupnik poeta rozważa problem ascezy i umartwiania ciała. Również utwór Kazimiery Iłłakowiczówny pt. Opowieść małżonki
Obok Baczyńskiego najciekawszym, oryginalnym i bardzo utalentowanym poetą pokolenia był Tadeusz Gajcy – pseudonim Karol Topornicki. Zdążył wydać dwa zbiory poetyckie: Widma 1943 i Grom powszedni 1944, a także sztukę Homer i Orchidea. Zginął w powstaniu warszawskim 16 sierpnia 1944 r. Jego poezja jest nieco inna – i bardzo podobna w wymowie do poezji Baczyńskiego. Ten sam wewnętrzny konflikt poety walczącego ujawnia się w jego utworach. Podobna jest też tendencja do odrealnienia świata przedstawianego w wierszach, do ekspozycji wizji, marzenia.
Czesław Miłosz W 1980 r. otrzymał literacką Nagrodę Nobla. Debiutował jeszcze przed wojną, wydał dwa tomy wierszy w 1933 i 1936 r. Związany był z grupą Żagary. Konstanty Ildefons Gałczyński Debiutował przed wojną (1929 – Porfirion Osiełek, 1934 – Ludowa zabawa). Po wojnie znany jako typ artysty-wesołka, który ożywia tradycje Sowizdrzała, ukazuje człowieka w pełnej krasie – z wadami i śmiesznostkami, odwołuje się do jarmarcznej, ludowej sztuki. Znane są następujące dzieła Gałczyńskiego: Niobe, Pieśni, Wit Stwosz, Zaczarowana dorożka, Kolczyki
Wrzesień 1939 – maj 1945 Kilka lat – czy to oddzielna epoka? Na pewno szczególny czas, lata II wojny światowej – niepodobne ani do entuzjastycznego międzywojnia ani do późniejszych lat wieku XX. A jednak w tym czasie powstawała literatura – przede wszystkim poezja. Trzeba odróżnić ją od literatury dotyczącej wojny – ale powstałej później. Trudno powiedzieć, że to oddzielna epoka literacka. Niektórzy badacze dołączają ją do dwudziestolecia międzywojennego, inni – do tzw.
Zbigniew Herbert był niepowtarzalną osobowością polskiej poezji współczesnej. Herbert jest mistrzem w kreowaniu scen rozgrywających się w miejscach wyobrażonych, „dalszych ciągów” wątków historii czy też kultury. Np. Tren Fortynbrasa to odpowiedź na pytanie, co stało się (co mogło się stać) po śmierci Hamleta, Apollo i Marsjasz – ciąg dalszy pojedynku osób, który mitologia kończy zwycięstwem Apolla. Domysły na temat Barabasza – doskonały wiersz nawiązujący do biblijnego motywu uwolnionego przestępcy – Barabasza. Tematyka poezji
Oto cztery podstawowe tematy poezji Baczyńskiego: Tragedia pokolenia okupacyjnego, wyboru między walką o wolność ojczyzny a poświęceniem życia twórczości poetyckiej. Moralność – etyka – historia – rozważania pojęć poddanych sprawdzianowi wojny. Świadectwo czasów wojny, opisujące wojenny świat, zawarte w poezji. Odrealniony świat rzeczywisty, przyroda – dalekie od grozy historii. Baczyński operował oryginalną poetyką, często elementem jego poezji jest opozycja małe – duże (zmniejszyć coś – znaczy rozpoznać), człowiek, który rozrasta się w pejzaż (tak
Ocalony To dramatyczny wiersz. Poeta skrótowo prezentuje rejestr swoich doświadczeń wojennych. Wiersz ma budowę klamrową: jego początek i koniec stanowi informacja: Mam dwadzieścia cztery lata ocalałem prowadzony na rzeź. Wnętrze wiersza to obrazy z wojny: furgony porąbanych ludzi i kompletne przemieszanie wartości, którego dokonała wojna. Oto okazuje się, że pojęcia są tylko wyrazami: cnota, występek, prawda, piękno – wartość tych słów jest zmienna. Co jeszcze gorsze i jeszcze dziwniejsze: nie ma jasnego podziału pojęć.
Mianem Kolumbów, poetów podziemia, poetów apokalipsy spełnionej określa się młodych, urodzonych około roku 1920 poetów, którzy tworzyli w czasie wojny i okupacji, i najczęściej zginęli w czasie powstania warszawskiego. Wojna odcisnęła piętno na wszystkich, którzy musieli przez nią przejść – lecz to pokolenie odebrało ją specyficznie. Wojna określiła ich młodość, odebrała im dojrzałość, przyniosła śmierć. Byli poetami czynu – wcielali w działaniu i udowadniali w życiu prawdę głoszonych przez siebie słów. Byli to: Krzysztof Kamil Baczyński –
