MOTYWY LITERACKIE
Motyw śmierci wydaje się poważny i filozoficzny. Ale tak naprawdę jest jednym z tych najbardziej interesujących: każda epoka, każda społeczność zaznaczała temat śmierci w tworzonych przez siebie tekstach kultury. Nie zawsze ponuro: bywało, że śmierć traktowano z humorem, a przerażające widmo uczynił z niej dopiero romantyzm. Jest o czym mówić i jest się czego uczyć… Materiał – chronologicznie Biblia To najstarszy ze znanych nam dobrze tekstów, wiele mówiący na temat śmierci. Tam opisany został jej… początek i koniec.
Praca może być dla człowieka zbawieniem i sensem życia – a może być katorgą. Gdy zgadza się z pasją, jest wynikiem wolnego wyboru – jest wielką wartością. Gdy jest wynikiem niewoli – staje się zbrodnią. O tym traktuje literatura od zarania dziejów. Materiał według chronologii epok Starożytność – praca karą Świat, według przekazu Biblii, powstał dzięki pracy Boga – trwała ona sześć dni, siódmego dnia zaś Stwórca odpoczywał. Ale sam człowiek nie został
Pojmowanie mądrości w różnych lekturach Mądrość według starożytnych filozofów Już w starożytnej Grecji rozmyślano nie tylko o tym, jak można poszerzyć swoją wiedzę, ale także o tym, jakie są nasze ograniczenia w jej zdobywaniu. Bardzo ceniono filozofów, mędrców, ludzi wszechstronnie wykształconych. W antyku nie oddzielano mądrości od wiedzy. Filozofia oznaczała właśnie umiłowanie wiedzy, mądrości. Filozof był na ogół także matematykiem i rozmyślał zarówno nad twierdzeniami geometrycznymi, jak i początkiem świata, tak jak Pitagoras. Jednym z najsłynniejszych myślicieli antyku, który
Samotność bohaterów biblijnych i antycznych Samotność legła u początków stworzenia – samotny czuł się Bóg, toteż postanowił powołać do życia pierwszego człowieka, samotny był również Adam, dlatego Stwórca zesłał mu towarzyszkę życia – Ewę. W Biblii zresztą, opisującej dzieje ludzkości i nastawionej przecież na porozumienie między ludźmi, zwraca się często uwagę, że tylko w samotności człowiek doświadcza spraw najważniejszych, zarówno najpiękniejszych, jak i najtrudniejszych. Właśnie dlatego Bóg objawia się Mojżeszowi w krzaku gorejącym, a potem ofiaruje przykazania
Jak służyć ojczyźnie? Służyć ojczyźnie – oto podstawowe zadanie prawdziwego patrioty, tak często podkreślane przez twórców literatury. Choćby przez Kochanowskiego w słynnej Pieśni o cnocie (Pieśń XII z Ksiąg wtórych), w której autor jednoznacznie stwierdza, że „droga otwarta do nieba/ Tym, co służą ojczyźnie”, choć postawa ta wywołuje często zawiść i zazdrość innych ludzi. Jak jednak służyć? Poświęcenie dla ojczyzny Konrad Wallenrod Adama Mickiewicza – tytułowy bohater rezygnuje z miłości do kobiety, ponieważ inna miłość –
Miasto od najdawniejszych czasów fascynowało, a zarazem budziło przerażenie. Człowiek marzył o mieście – tu widział nowe możliwości, szansę na karierę, wzbogacenie się czy samorealizację. Często jednak mieszkając w nim, czuł się przytłoczony jego ogromem, pragnął ukojenia duszy w jakimś spokojniejszym miejscu. Miasto – to nie tylko gwarne ulice, siedziba władz, okazałe budynki, ośrodek kultury i sztuki. Zabieganym mieszkańcom wydaje się często olbrzymią machiną napędzaną demoniczną siłą, która niszczy wszystko to, co jej nie ulega.
Antyk – wzorce i antywzorce Pierwszymi rodzicami całej ludzkości, zgodnie ze Starym Testamentem, mieli być Adam i Ewa. Dla wszystkich starotestamentowych postaci rodzina jest ważna, ale jednocześnie bohaterowie ci nie stronią od zdrad, rozwodów itp. Wzorem może być dom Noego, Abrahama oraz Hioba. W Nowym Testamencie przykład doskonałej, tzw. świętej rodziny dadzą Józef i Maryja wraz z Jezusem. Więzi rodzinne nie są przesadnie istotne dla postaci mitologicznych. Owszem, tworzą oni rodziny, ale równie chętnie
Cnota (czy doskonałość) to najstarsze pojęcie etyczne znane ludzkości. Ukształtowało się w starożytności i stąd przekazywane było wiekom następnym. Szczególnie popularne stało się w epokach dawnych: w starożytności, średniowieczu. W literaturze polskiego renesansu i baroku było wręcz nadużywane. Dziś pojęcie cnoty ma bardzo wąską i ubogą przestrzeń znaczeniową. Sprowadzane do synonimu dziewictwa, traci całe bogactwo i gamę różnorodnych sensów, które nadała doskonałości wielowiekowa tradycja literacka, filozoficzna i religijna. Starożytna cnota to tyle, co dobro moralne, szlachetność, wysoka wartość etyczna.
Wesele w Chłopach Władysława Stanisława Reymonta Czas akcji – jedna doba (od świtu do kolejnego świtu), ostatnie dni jesieni. Miejsce akcji – wieś Lipce (mieszkanie panny młodej, droga do kościoła, izba weselna). Narrator Najczęściej narrator ujawnia się w 3. osobie – opowiada zdarzenia, jakby wszystko widział, wiedział, doskonale znał. Ale parę razy identyfikuje się z mieszkańcami Lipiec – jest jednym z gości na weselu, bierze udział w zdarzeniach. Wtedy wypowiada się w 1. osobie liczby mnogiej
Jeśli przygotowujesz temat związany z diabłem, wyobrażeniami zła, Sądem Ostatecznym czy seksualnymi podtekstami w sztuce, szukaj materiału w tym tekście. Możesz również wykorzystać niektóre informacje jako ozdobnik do tak modnych tematów o moralności. Diabły zazwyczaj napawały ludzi przerażeniem. Właściwie nie wiadomo dlaczego, bo przecież, choć przeraża postać Lucyfera, liczne były też szeregi swojskich i chyba sympatycznych Bajorów, Czeczotów, Markotów, Skomrotów, Kusych i Węglików. Były to diabły o przezwiskach i mentalności rozpuszczonych, a często niedorozwiniętych umysłowo, wiejskich parobków. Nie grzeszyły
Kto to jest marzyciel? Marzyciel to człowiek, który często ucieka od szarej rzeczywistości w świat marzeń, wyobraźni, ucieka od realiów, a pogrąża się w marzeniach, snach, wyobrażeniach… To ktoś trochę odrealniony, poszukujący ucieczki od codziennego życia, marzący o czymś lepszym. Często nieobecny tu i teraz, roztrzepany, zamyślony. Często takich marzycieli – zamyślonych ludzi przedstawiają obrazy romantycznych twórców. Ale marzyciel to nie tylko ktoś bierny, pogrążony w swoich snach, wyobrażeniach i odizolowany od rzeczywistości. To także ktoś, kto
Pytanie o sens cierpienia To kwestia podstawowa, która – począwszy od Hioba – aktualna jest aż do dzisiaj. Warto zwrócić uwagę, że chrześcijańska wizja cierpienia daleka jest od traktowania go jak kary za grzechy. Czy jednak rzeczywiście, jak chcieli na przykład średniowieczni autorzy legend o świętych, cierpienie uświęca? Wiele tu miejsca na rozważania osobiste, do których lektury mogą być inspiracją. Cierpienie fizyczne i psychiczne Bohaterowie literaccy cierpią i tak, i tak. Pisząc o cierpieniach fizycznych, przywołamy
Każda kultura ma swoją moralność, swoje prawa i swoje zbrodnie. W kulturze europejskiej źródłem tych praw jest niewątpliwie Biblia i Dekalog. Trzeba jednak powiedzieć, że jest to wyjątek – rzadko prawa moralne były spisywane tak konkretnie. Już choćby w wypadku religii starożytnych Greków i Rzymian trudno mówić o jednoznacznym kryterium moralnej oceny. Bogowie zachowują się tam jak ludzie; sami dopuszczają się zbrodni, jak choćby Apollo, który, by się dowartościować, obdarł Marsjasza ze skóry. Oczywiście Grecy też
Bunt to jedna z ludzkich postaw. Jego podstawą zawsze jest sprzeciw wobec czegoś potężnego, i zwykle towarzyszy mu nadzieja na zwycięstwo. Rozmaite są jednak te potęgi. Można się buntować przeciwko ograniczeniu wolności fizycznej: niewoli, więzieniu, terrorowi, porządkowi społecznemu; duchowej: Bogu, moralności, autorytetom, kulturze; artystycznej – to stały w literaturze motyw walki z ideami poprzedników, opiniami krytyków. Zwycięstwo nie zawsze jest pełne. W eseju filozoficznym pt. Człowiek zbuntowany Albert Camus nazywa jednak bunt momentem, w którym w człowieku
Podstawy kulturowe Wolna wola – Biblia i chrześcijaństwo. Dając ją człowiekowi, Stwórca obdarzył go, podobną Boskiej, możliwością decydowania o sobie: możemy wybierać. Abyśmy nie pobłądzili i mogli się cieszyć wolnością dzieci Bożych, otrzymaliśmy też Dekalog oraz nowotestamentowe przykazanie miłości, które razem stanowią podstawowe normy postępowania człowieka i oznaczają dla nas zarówno drogowskaz, jak i zadanie. Zbawienie zależy więc od sposobu wykorzystania wolnej woli. Nawet Adamowi i Ewie, którzy, wyposażeni w nią, złamali jedyny i niezbyt ich ograniczający zakaz,
Młodość i dojrzewanie Czas młodości to jednocześnie czas kształtowania się człowieka. Prawdopodobnie nie ma ważniejszego pod tym względem okresu w życiu. To wtedy człowiek zyskuje swoją ostateczną osobowość, nabywa najważniejsze dla siebie wzorce. Wtedy kształtuje się jego świadomość i moralność. Wtedy też ostatecznie wkracza na swoją drogę życiową. Jasne więc jest, że ów czas ludzkiego kształtowania się jest obiektem żywego zainteresowania twórców. Przemiany, które sprawiają, że w końcu powstaje „dorosły człowiek”, stały się tematem
W starożytności współistniały ze sobą dwie wizje twórcy: rzemieślnika, który stosuje konkretne zasady i „przepisy” na dobrą sztukę i literaturę, oraz artysty szaleńca, który, natchniony Bożą łaską, tworzy arcydzieła. W średniowieczu artyści pozostawali zwykle anonimowi, tworzyli nie dla sławy, lecz na chwałę Bożą. Ważne były nie nazwiska autorów, lecz same dzieła. Renesans wzmacnia rolę artysty. Pojawia się pojęcie poety doctusa – artysty wszechstronnego, gruntownie wykształconego humanisty, obytego w świecie. Warto przywołać Kochanowskiego (np.
Starożytność – literatura to źródło norm Może nieco zdezaktualizowane, ale trzeba o tym pamiętać. Według starożytnych poetyk („podręczników” pisarskich ustalających normy estetyczne) podstawowym zadaniem literatury jest wyrażanie piękna, ale także – przynoszenie sławy poecie. Służą temu technika mimesis – naśladowania natury, i zasada decorum – dostosowania stylu pisania do tematu utworu. O sprawach poważnych zatem należało pisać wzniośle, o lżejszych zaś – bardziej potocznie. W konsekwencji miarą umiejętności pisarza stała się zdolność
W jakich ujęciach motyw pojawił się w pracach pisemnych? Jacy jesteśmy Polacy» – opracuj odpowiedź, poszukując przykładów w literaturze dwóch, trzech epok. Niemal pełna swoboda – jedyne ograniczenie dotyczy selekcji przykładów (trzeba wybrać epoki). Niebezpieczeństwa związane z tym tematem: a) takie polecenie niczego nie podpowiada; b) chęć napisania o wszystkim może dać pracę ogólnikową; c) praca może stać się schematycznym przeglądem przykładów literackich. Tematy wymagające skomentowania cytatu: „Każdy z was z osobna jest olbrzymem […],
Ojczyzna – patriotyzm Otóż wcale nie wystarczy wiedzieć i napisać: iż „Mickiewicz wielkim patriotą był”. Niemal każdy utwór poświęcony krajowi, tęsknocie za ojczyzną, za wolnością – jest inny, inaczej ujmuje to wzniosłe uczucie. Tym samym temat staje się ciekawy, daleki od monotonnego, opartego na schemacie wyliczanki, wywodu. I tak: Konrad Wallenrod – wprowadza kwestię patriotyzmu w krąg zagadnień moralnych. Bezgraniczne poświęcenie dla ojczyzny przestaje być jednoznaczne. Powstaje bowiem pytanie: czy
