LICEUM
Reguły obowiązujące w tragedii greckiej 1. Zasada trzech jedności Jedność miejsca – wszystkie zdarzenia rozgrywały się w jednym miejscu (w komnacie, na placu przed pałacem itd.) To, co się działo poza tą przestrzenią, było relacjonowane – np. przez posłańca. Jedność czasu – wszystko musiało odbyć się w jak najkrótszym czasie (w ciągu jednej doby). Dążono do tego, by czas akcji pokrywał się z czasem spektaklu. Jedność akcji – prezentowano jeden wątek akcji, bez rozwijania epizodów
Wybitni dramatopisarze greccy („wielka piątka”) Tespis (VI w. p.n.e.) – legendarny pierwszy tragik, wprowadził pierwszego aktora, który występował w różnych rolach i prowadził dialog z chórem. Ajschylos (525-456 r. p.n.e.) – wprowadził drugiego aktora, ale nadal przeważały partie chórowe z koryfeuszem. Kładł duży nacisk na dekoracje, ulepszał stroje aktorów – powłóczyste szaty i wyższe koturny. Autor dziewięćdziesięciu tragedii, z których zachowało się dziewięć, w tym Oresteja, Błagalnice. Sofokles (496-406 r. p.n.e.) – wprowadził trzeciego aktora i postacie kobiece, dzięki czemu
Bohaterowie mitologiczni jako symbole wartości cenionych także dziś. Istota tematu Dzieje bohaterów mitologicznych stanowiły dla starożytnych przykład postaw ważnych w tamtym okresie. Mimo że świat bardzo się zmienił, człowiek pozostał taki sam – nie zmieniły się jego uczucia, cechy. Mitologia zawiera archetypy – pradawne wzorce postaw aktualne do dziś. Wielu bohaterów uosabia wartości cenione także współcześnie. Komentarz do tematu Jakie zadanie stawia przed piszącymi tak sformułowany temat? Po pierwsze trzeba
Jakie podobieństwa i różnice możesz odnaleźć w Panu Tadeuszu i Iliadzie? Podobieństwa: Pan Tadeusz rozpoczyna się inwokacją – do Litwy i Matki Boskiej, a Homer zwracał się do Apollina. W obu przypadkach pada prośba o pomoc i natchnienie w tworzeniu dzieła. Mickiewicz zachowuje stałą liczbę sylab w wersach przez cały utwór (trzynastozgłoskowiec), Homer pisał heksametrem. Polski wieszcz dba o realizm szczegółu – np. w opisie Soplicowa, stołu i siedzących przy nim biesiadników, serwisu z porcelany itd. Przykładem z Iliady jest opis tarczy
W przypadku Iliady tłem fabuły jest wojna trojańska, której legendarnymi bohaterami są przede wszystkim: Achilles, Agamemnon, Parys, Helena. Iliada wywodzi się z mitu o jabłku niezgody. Inwokacja Homer zwraca się do Muzy, bogini, która podaje pieśń śpiewakom: Gniew, bogini, opiewaj Achilla, syna Peleusa, zgubę niosący i klęski nieprzeliczone Achajom, co do Hadesu tak wiele dusz bohaterów potężnych strącił, a ciała ich wydał na pastwę sępom drapieżnym Równoległość dwóch płaszczyzn Fabuła przebiega w świecie bogów
Przygotuj argumenty do klasowej dyskusji na temat surowego wychowania młodzieży – w świetle wiadomości o życiu w Sparcie. 1. Przygotuj solidnie argumenty dotyczące poglądów na wychowanie młodzieży. Sprawnie je sformułuj: jestem zdecydowanym zwolennikiem tolerancji, relacje pomiędzy rodzicami a dziećmi powinny być partnerskie, wolimy pedagogów przyjaciół, autokratyzm i metody kar budzą sprzeciw, a nie wolę nauki. 2. Co odpowiesz na argumenty: nadmierna tolerancja prowadzi do lenistwa, młodzież wykorzystuje przyjaźń z nauczycielem, by się nie
Koncepcje polityczne i społeczne Monteskiusz (1689-1755) uważany jest za ojca socjologii. Dokonał on rozróżnienia między prawidłowościami sterującymi życiem społeczeństw a prawami ustalonymi przez władze. Pierwsze z nich określił mianem socjologicznych i uznał, że są poznawalne naukowo, podobnie jak prawa fizyczne. Jednocześnie odrzucił pojmowanie historii jako rozumnego procesu mającego określony cel i stwierdził, że losy państw i społeczeństw są w pewnym stopniu przewidywalne i powtarzalne, i mogą być przedmiotem, jak na owe czasy wręcz przyrodniczych, badań naukowych. Zapamiętaj! Monteskiusz jest
Interpretacja wiersza Zbigniewa Herberta Domysły na temat Barabasza. Herbert przywołuje zdarzenie z dziejów Chrystusa: moment przed wyrokiem wydanym przez Piłata, chwilę podjęcia decyzji przez rozkrzyczany tłum. Tłum, korzystając z obyczaju Paschy, mógł uwolnić jednego ze skazańców. Wybrano Barabasza, a skazano Chrystusa. Herbert rozmyśla nad dalszym losem – nie Chrystusa, nie tłumu i nie Piłata, lecz właśnie Barabasza. W literaturze często przywoływano moment spotkania Piłata i Chrystusa, sąd, wyrok, umywanie rąk; niezwykle pięknie przedstawił ów motyw
Poeta przeklęty i poeta błogosławiony w Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego. Jak zinterpretujesz to rozróżnienie? Poeta przeklęty – to hrabia Henryk. Poeta błogosławiony – jego syn Orcio. Zygmunt Krasiński podejmuje temat poezji z równą fascynacją co jego koledzy romantycy, lecz jeszcze inaczej go ujmuje. Mianowicie: przykłada wielką wagę do czystości moralnej poety. Pamiętamy, że poeta to w romantyzmie ktoś bardzo ważny, duchowy wódz narodu, indywidualna jednostka wyrastająca ponad tłum. Poezja jest
Na jakie pytanie pragnął odpowiedzieć Stanisław Wyspiański, podejmując tematy historyczne i powracając wciąż do historii Polski? Stanisława Wyspiańskiego fascynowała historia Polski, choć wiadomo ogólnie, że druga jego ukochana dziedzina to antyk. Swoje fascynacje potrafił zresztą genialnie łączyć, czego dowodem jest dramat Noc listopadowa, w którym mitologia splata się z dziejami powstania 1830 roku. Powstanie listopadowe powraca w dramacie Warszawianka. Polskie średniowiecze staje się osnową innych utworów, na przykład Bolesława Śmiałego, Kazimierza Wielkiego, Piasta,
Świat wartości i typy bohaterów w epice XX wieku na przykładzie twórczości Antoine’a de Saint-Exupéry’ego i Ernesta Hemingwaya. Świat wartości wyznawanych przez Antoine’a de Saint-Exupéry’ego poznajemy dzięki: Ziemi, planecie ludzi i Nocnemu lotowi. Oba utwory wymykają się jednoznacznym kwalifikacjom gatunkowym – potocznie nazywane powieściami, w rzeczywistości są po trosze zbiorami opowiadań z elementami fabuły, po trosze zaś rodzajem pamiętnika przywołującego zdarzenia z przeszłości. W partiach refleksyjnych zbliżają się do prozy eseistycznej. W Ziemi, planecie ludzi
Problematyka i nowatorstwo Ferdydurke Gombrowicza. Dlaczego mówi się, że żarliwy przeciwnik formy stał się jej twórcą? Narrator, a zarazem główny bohater powieści – 30-letni literat zapada w sen. Granica między nim a jawą zostaje zatarta i oto dorosły mężczyzna z powrotem trafia do szkoły (podwójna rola: jednocześnie jest siedemnastoletnim Józiem i autorem „Pamiętnika z okresu dojrzewania” jak sam Gombrowicz – na tej podstawie możemy uznać go za alter ego autora).
Pamiętnik z powstania warszawskiego ukazał się po raz pierwszy w roku 1970. Powstał u schyłku lat sześćdziesiątych z „gadaniny o powstaniu” (sformułowanie autora), czyli wspomnień wydarzenia, które dla Białoszewskiego i ludzi z jego generacji stało się kluczowym doświadczeniem życiowym. Autor chcąc oddać grozę i wielkość wydarzeń, wzorował się na antycznych kronikarzach wielkich wojen (Tucydydesie, Ksenofoncie, Juliuszu Cezarze), jednocześnie jednak dążył do wyrażenia własnych doznań zwyczajnego cywila. I właśnie ta relacja cywila
Odwołując się do Chłopów Reymonta i utworów Żeromskiego, wyjaśnij pojęcie naturalizmu. Naturalizm to prąd literacki, który pojawił się w drugiej połowie XIX w. Jego prekursorem był francuski pisarz Emil Zola, który główne założenia kierunku przedstawił w teoretycznym szkicu Powieść eksperymentalna. Przypomnijmy najważniejsze: pisarz powinien być chłodnym, beznamiętnym obserwatorem życia i tropicielem prawdy (jak naukowiec). Przy opisywaniu rzeczywistości ma rezygnować z fikcji i wykazywać drobiazgową, niemal fotograficzną precyzję w ukazywaniu szczegółów. Nie może przemilczać ciemnych, brutalnych stron
Bogurodzicę, Pieśń Legionów Józefa Wybickiego, Rotę Marii Konopnickiej nazwano „pieśniami ojczyźnianymi” Polaków. Czym wytłumaczysz ich trwałe miejsce w tradycji narodowej? Wymienione utwory powstały w różnych epokach literackich i podejmują różną tematykę, ale wszystkie funkcjonują jako symbole polskości. Bogurodzica jest średniowieczną pieśnią religijną anonimowego autora. W formie modlitewnej apostrofy skierowanej do Matki Bożej (pierwsza zwrotka) i Chrystusa (zwrotka druga) wyraża ona prośby o najważniejsze z punktu widzenia średniowiecznych ludzi łaski: dostatnie życie na ziemi, a po śmierci –
Odwołując się do wybranych wierszy Jana Andrzeja Morsztyna, omów barokową koncepcję poezji i poety. Na kształt barokowej koncepcji poezji i poety w decydującym stopniu wpłynęła twórczość Giambattisty Marina (włoski poeta z drugiej połowy XVI w.). Modną w baroku konwencję poetycką nazwano nawet marinizmem. Jej najważniejsze cechy to: dworska elegancja, skłonność do słownej wirtuozerii (zabawa, igranie słowem!), podniesienie erotyki do rangi wiodącego poetyckiego tematu. Główny cel: zaszokować odbiorcę, wymyślić koncept, na którym opiera się utwór.
Andrzej Szczypiorski powiedział: Człowiek nie wybiera sytuacji, ale musi jej sprostać. Jak rozumiesz te słowa? Omawiając temat, odwołaj się do samodzielnie wybranych utworów literackich. Te słowa zawierają bardzo prostą myśl: chodzi o to, by niezależnie od warunków i sytuacji nie zatracić swojego człowieczeństwa, obronić – wbrew okolicznościom – wartości humanistyczne, ocalić własną godność i nieść pomoc innym. Podobną prawdę wyraziła wcześniej Maria Dąbrowska, pisząc: Warunki są tylko warunkami, a człowiek
Jakie masz wyobrażenie o XIX-wiecznej wsi polskiej? Komu je zawdzięczasz, jakim utworom zaufałeś? Można przywołać Chłopów Władysława Reymonta. Wybór bezpieczny, bo poparty literacką Nagrodą Nobla, któż więc zaprzeczy, że pisarzowi można ufać. Zwłaszcza że autor splótł realizm z wątkiem naturalizmu, impresjonizmu i, jak wiemy, bardzo swoją powieść przeżywał („trzy dni tańczyłem na weselu” – miał powiedzieć zmęczony po opisaniu wesela Boryny). Wprawdzie Reymont używa też mitologizacji, nie podaje konkretnej daty, ale możemy
Lalka Bolesława Prusa jako powieść metafizyczna Największe dzieło realistyczne, nowatorska jak na XIX wiek proza, powieść – zwierciadło ówczesnej Warszawy ma być jeszcze metafizyczna? Owszem, istnieje taka interpretacja. Trochę gryzie się z faktem, że przecież realizm, praktycyzm, pozytywizm – a przecież metafizyka była raczej domeną romantyzmu. To sfera tematów dotyczących spraw niezbadanych, życia i śmierci, zaświatów, zjawisk niewyjaśnionych, umotywowanych co najwyżej wyobraźnią, intuicją, przeczuciem. Metafizyka stawia pytanie o sens istnienia
Motyw buntu i pokory w III części Dziadów. Na czym polega romantyczny bunt? To tak silne poczucie własnej potęgi i mocy, że owładnięty nimi, pełen wiary w siebie człowiek uważa się za równego Bogu. Chce – w imię dobra ogółu – zmieniać ustalony porządek świata; mało tego – czuje się na siłach, by podjąć walkę z niesprawiedliwym i zbyt we własnym mniemaniu surowym dla ludzi Stwórcą. W III części Dziadów romantycznym buntownikiem jest ponury
