LICEUM
Jakie motywy tematyczne najczęściej podejmowali twórcy polskiego romantyzmu? Literatura romantyzmu wciąż krąży wokół kilku centralnych zagadnień uprzywilejowanych przez romantyków, bo ogarniających ówczesną filozofię, życie polityczne, a nawet życie prywatne twórców. Są to: Miłość romantyczna – jest osią konstruującą dzieje bohatera romantycznego, prywatnym wątkiem postaci w utworze, jest także głosem krytyki w sprawie istniejącego porządku społecznego i obyczajowego. Jest to miłość tragiczna, nieszczęśliwa, prowadząca do obłędu i samobójstwa. Stanowi też odbicie w literaturze osobistych losów twórców. Jest
Wieki średnie odżyły w dobie romantyzmu. „Przeskakując” kilka wieków wstecz, romantycy upodobali sobie tę epokę. Sentyment do średniowiecza ujawnił się w romantyzmie w kilku formach: Nawiązanie treścią do epoki średniowiecza. Akcja wielu utworów rozgrywa się właśnie w tej dobie, przypomnijmy Grażynę, Konrada Wallenroda Adama Mickiewicza. Mit rycerza, który przejęli, uznali i propagowali romantycy, pochodzi prosto z wieków średnich. To średniowiecze ukształtowało ideał rycerza o nieskazitelnej reputacji, człowieka honoru, do krwi ostatniej walczącego o słuszną sprawę, odważnego i zdolnego do
Najogólniej mówiąc, szekspiryzm to szereg nawiązań literatury romantycznej do twórczości angielskiego twórcy Williama Szekspira. Romantycy bowiem „wskrzesili” świat szekspirowski i to nie tylko w postaci podobnych tematów, lecz także w podobieństwie metody twórczej. O szekspiryzmie literatury romantycznej świadczą następujące fakty: Romantycy przywołują motywy szekspirowskie w treści swoich utworów: Tragiczna miłość Romea i Julii odradza się w perypetiach bohaterów romantycznych, np. Gustawa, do niej nawiązuje też Cyprian Kamil Norwid w pięknym wierszu pt. W Weronie. Monolog Hamleta – właśnie słynne
Jest pewną prawidłowością fakt, że gdy czasy są poetyckie, powieść pozostaje w cieniu, a gdy proza dominuje – to z kolei czasy są „niepoetyckie”. W romantyzmie prym wiodą poezja i dramat. Nie znaczy to jednak, że powieści nie pisano wówczas w ogóle. Pisano i czytano, modne były wzory powieści Waltera Scotta, Anatola Sterne’a (powieść sentymentalna), Stendhala, Balzaca, Dickensa. Wśród polskich powieściopisarzy romantyzmu należy wymienić następujące nazwiska: Fryderyk Skarbek – Pan Starosta, Józef Korzeniowski (realista, nie należy mylić
Romantyczni twórcy piszą przede wszystkim o poecie i poezji, można się jednak pokusić o uogólnienie. Niezwykłość sztuki podkreślają już filozofowie epoki: Friedrich Wilhelm Schelling: Twórca w sposób naturalny wyraża i objawia boskość, nic o tym nie wiedząc, Sztuka rodzi się tylko z najwyższego poruszenia najintymniejszych mocy duszy, Friedrich Schlegel: Istotą działania jest wolność, a działania twórczego przede wszystkim, Nie może jej (poezji) wyczerpać żadna teoria (…). Jedynie ona jest nieskończona (…) i za swe pierwotne prawo uznaje to, że
Na czym polega polemika Fredry z ideałami romantyzmu zawarta w Ślubach panieńskich? Aleksander Fredro misternie włączył w komedię polemikę z romantycznymi koncepcjami. Owa dyskusja przejawia się w: ukształtowaniu głównych postaci, własnej, antyromantycznej definicji miłości. Zacznijmy od postaci Rok 1834 to czas, kiedy czytelnik mógł znać już Dziady Mickiewicza, Kordiana Słowackiego, nie mówiąc o Cierpieniach młodego Wertera Goethego. W Dziadach postać nieszczęśliwego kochanka uosabiał Gustaw. W Ślubach panieńskich spotykamy Gucia! Co za perfidna aluzja! Zdrobnienie to
Bajronizm to postawa na wzór Byrona i jego bohaterów. Określa się tak zachowanie człowieka dumnie odwróconego od świata, samotnego, niepospolitego, lecz nierozumianego przez tłumy. Werteryzm to postawa na wzór Wertera z powieści słynnego i bardzo modnego wówczas Goethego. Typ werterowski to człowiek pełen emocji, wręcz nadwrażliwy, odczuwający Weltschmerz i nieszczęśliwie zakochany. Ukojenie znajduje blisko natury. Niemniej rozczarowanie światem, jego bezduszność prowadzi go do samobójstwa. Wśród młodzieży romantycznej zapanowała moda na strój werterowski, czyli niebieski
Rozważania o miłości i poglądach Fredry w sprawie tak wdzięcznego tematu rozpocząć należy od uwagi, że całość tytułu komedii brzmi: Śluby panieńskie, czyli Magnetyzm serca. Czym jest ów magnetyzm? Jest to inaczej mesmeryzm – modna w stuleciu Fredry teoria Mesmera (lekarza z XVIII w.), który głosił, że istnieje na świecie „uniwersalny fluid” emanujący z człowieka i oddziałujący na drugą istotę jak swojego rodzaju magnes – „przyciąganie się” dwóch serc. Taka skłonność jest przyrodzona i konwenanse świata zmienić tego
Śluby panieńskie kreślą pełną uroku atmosferę szlacheckiej prowincji XIX w. Są komedią miłosnego flirtu, utworem o miłości i młodości. Na pozór historia jest zupełnie banalna. Zacni przedstawiciele starszego pokolenia: Radost i pani Dobrójska umyślili, by ożenić Gucia (bratanka Radosta) z Anielą (córką pani Dobrójskiej). Gucio – to „szaławiła z miasta”, młodzieniec rozrywkowy, który piekielnie nudzi się na wiejskiej prowincji, urządza nocne eskapady i ani mu w głowie „poważne zamiary”. Co innego panny bałamucić, a co innego z nimi się
Trzej poeci urodzeni na Ukrainie i czerpiący z ukraińskiego folkloru motywy i natchnienie dla swojej poezji. Antoni Malczewski Główne dzieło – Maria. Utwór o mezaliansie, tym ciekawszy, że oparty na prawdziwych zdarzeniach. Rzeczywiście zdarzyło się tak, iż polski arystokrata Potocki, rozjuszony na syna, który wziął sobie za żonę zwykłą szlachciankę – kazał ją utopić w stawie. Malczewski zmienił imię dziewczyny z Gertrudy na Marię, w niezwykły sposób odmalował scenę morderstwa (mordercy ukrywają twarze pod karnawałowymi maskami), opisał
Lalka, czyli „gawęda dziecinna” jest utworem, w którym wypowiada się dziecko – mała dziewczynka. Widzimy wdzięczny obrazek: panienka-aniołek bawi się lalką, poucza ją i tłumaczy jej zawiłości tego świata. Gdy jednak przysłuchamy się tej „dziecinnej” wypowiedzi, zauważymy, że tematem głównym jest problem społeczny, nierówność panów i chłopów, hierarchia społeczeństwa – tyle że widziana oczami dziewczynki. Oglądamy dziewiętnastowieczną rzeczywistość tak, jak widzi ją dziecko, tak jak tłumaczy sobie pewne problemy. Inna rzecz, że w wypowiedzi
Nurt „lutni pasterskiej”, czyli poezji, która opiewała krajobraz polskiej wsi i odwoływała się do twórczości ludu, kojarzy się z nazwiskami: Władysława Syrokomli (właściwie Ludwik Kondratowicz). Był to jeden z najbardziej wszechstronnych poetów epoki. Kontynuował tradycję szlacheckiej gawędy (Urodzony Jan Dęboróg, Lalka, Gawęda dziecinna), pisał obrazki (gatunek z pogranicza liryki i epik i, czasami z elementami publicystyki). Także jemu bliski był nurt tradycji ludowej (tom Lirnik wioskowy), przy czym w tej twórczości elementy folkloru łączą się z krytyką arystokracji
Tyrteusz – poeta grecki z VII w. p.n.e. – pisał pieśni, które porywały do boju Spartan w obronie zagrożonej ojczyzny. Legenda uczyniła z niego symbol patriotycznej poezji bojowej, prowadzącej naród do walki. W polskim romantyzmie sprawiła, że poezja była traktowana jako narzędzie walki o wolność. W okresie powstania listopadowego polscy poeci podporządkowali swoją twórczość sprawie zrywu narodowowyzwoleńczego. Byli to: Seweryn Goszczyński – prowadził działalność konspiracyjną na Ukrainie, uczestniczył w powstaniu listopadowym, po jego klęsce działał na terenie
Terminem tym określa się twórczość poetów, którzy w dobie romantyzmu tworzyli na terenie kraju, na ziemiach polskich, nie zaś na emigracji. Należy sobie uświadomić, że Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Zygmunt Krasiński i Cyprian Kamil Norwid pisali swoje główne dzieła za granicą. Tymczasem to jeszcze nie cały romantyzm. Na terenach rozbiorowej Polski także istniało życie literackie, była grupa poetów, którzy kraju nie opuścili, i ich dorobek literacki nazywa się romantyzmem krajowym. Wyraźne rozróżnienie na
Jest to utwór pełen powagi, dostojeństwa – i takim powinien być jako rapsod. Rapsod bowiem to utwór poetycki (lub część eposu), utrzymany w podniosłym stylu, sławiący bohatera lub ważne wydarzenie. Tu bohaterem jest postać historyczna – generał Józef Bem – patriota polski, uczestnik walk, m.in. na Węgrzech i w Wiedniu, zmarły w 1850 r. w Syrii. Czytając utwór Norwida, stajemy się uczestnikami poetyckiego misterium pogrzebowego, które silnie przemawia do wyobraźni odbiorcy. Dotrzeć do sensu tego
Jaka polemika ma miejsce w wierszu Norwida pt. W Weronie? Liryk W Weronie zawiera krótką dyskusję między „uczonymi” ludźmi a cyprysami, czyli między rozumem człowieka a głosem przyrody. O czym dyskutują? Oto w miejscu legendarnym, bo w Weronie, mieście, w którym rozegrała się tragedia Szekspirowskich bohaterów: Romea i Julii. Niebo przygląda się ludzkiej tragedii, śmiesznym waśniom rodów, potędze miłości i zrzuca na ziemię gwiazdę. Ta spadająca gwiazda staje się głównym punktem sporu. Czym jest? Czy „łzą znad planety” –
Jednym z takich wierszy jest utwór Klaskaniem mając obrzękłe prawice. Norwid pisze tu o sobie i o swoich odczuciach, przy czym nie jest to jedyny temat – drugi to perspektywiczne przedstawienie świata i ocena jego prawidłowości. Treść można omówić następująco: w świecie, w którym znudzony pieśniami lud domaga się czynu, w ojczyźnie, w której jest laurowo i ciemno („laurowo” z pieśnią romantyczną, „ciemno” – bo są to czasy terroru, niewoli i niepewności), w takiej atmosferze pojawia się nowy poeta – Norwid. Jest samotny
Oto jeszcze jeden wiersz, którego nie można zrozumieć bez rozszyfrowania jego kontekstów. W Warszawie w czasie powstania styczniowego rozegrało się dramatyczne wydarzenie: w akcie zemsty carscy żołdacy wyrzucili z okna pałacu Zamoyskich na bruk fortepian Szopena. Sam kompozytor już wtedy nie żył – zmarł w 1849 r. w Paryżu. Norwid odwiedził go na kilka tygodni przed śmiercią. Napływające później z kraju doniesienia o zbezczeszczeniu instrumentu obudziły w poecie wspomnienie spotkania podczas tych „dni przedostatnich” i zainspirowały go do napisania rozbudowanego
John Brown to ciemnoskóry amerykański farmer, który 16 października 1859 roku na czele kilkunastoosobowego oddziału dokonał ataku na arsenał w Harpers-Ferry w stanie Wirginia, aby w ten sposób wywołać powstanie mające znieść niewolnictwo Murzynów w Stanach Zjednoczonych. Sam jednak trafił do więzienia i, wyrokiem sądu w Charlestonie z 2 listopada, skazany został na śmierć przez powieszenie. Egzekucję wykonano równo miesiąc później, ale zanim do niej doszło, przez Stany Zjednoczone przetoczyła się fala solidarnościowych wystąpień. Wydarzenie wzburzyło
Punktem wyjścia do odpowiedzi na powyższe pytanie powinno być przytoczenie jednej z najważniejszych opozycji, jaką rozważał Norwid. Chodzi mianowicie o sprzeczność człowiek – świat, o poczucie obcości i niezrozumienia wśród ludzi, jakie odczuwa jednostka. Zasada ta jeszcze bardziej obowiązuje w przypadku ludzi wybitnych, obdarzonych talentem, artystów, polityków, filozofów. Oto charakterystyczna dla Norwida refleksja: prawdziwie wielka jednostka nigdy nie będzie doceniona z a życia, nie zrozumieją jej współcześni, dopiero po latach następne pokolenia odkryją i pojmą sens
