LICEUM
Herakles jest postacią o niezwykle barwnej biografii, pełnej przedziwnych przygód, co dostrzegli producenci seriali filmowych. W efekcie można oglądać na ekranach TV dzieje Heraklesa dzielone na odcinki. Ale na pewno nie tylko z tego źródła znamy jego dzieje. Do tej postaci – dzielnej, silnej, godnej podziwu – nawiązywali nasi wielcy wieszczowie: Dzieckiem w kolebce kto łeb urwał Hydrze, Ten młody zdusi Centaury, Piekłu ofiarę wydrze, Do nieba pójdzie po laury. Tak pisał w Odzie do młodości
Czasami zapomina się, że ów mit ma dwóch bohaterów: Dedala i Ikara. To Dedal był niezwykle zdolnym konstruktorem, to on zbudował słynny labirynt dla Minotaura, on był genialnym rzeźbiarzem. Tęsknił za ojczyzną, a nie mógł inaczej wydostać się z Krety, jak za pomocą podstępu. Skonstruował skrzydła z ptasich piór, zlepionych woskiem. Wraz z synem wzbili się w powietrze – realizując tym samym odwieczne marzenie człowieka o podniebnym locie na wzór ptaków. Niestety – mimo przestróg, młodemu Ikarowi
Pojęcie archetypu zawdzięczamy Carlowi Gustavowi Jungowi. Archetypy to tyle, co pradawne wzorce osób (ról) lub zachowań obecne w świadomości zbiorowej, wyczuwalne przez kolejne pokolenia podskórnie lub intuicyjnie – nie są one bowiem wysysane z mlekiem matki. Archetypy organizują nasze życie, bowiem chcielibyśmy „identyfikować się” z preferowanym przez nas archetypem osób czy konkretnych zachowań. W szerszym znaczeniu można mówić o mitycznych archetypach miłości, zdrady, nienawiści, wierności. Heraklesa można uznać za archetyp
Uniwersalna wartość Biblii Biblia to arcydzieło literatury światowej. Biblia jest, obok dorobku antyku, jednym z dwu najważniejszych źródeł naszej kultury – z niej wyrasta światopogląd, system wartości i ocen, bogactwo literatury i sztuki kręgu śródziemnomorskiego. Jest zapisem historii – obyczajów, zdarzeń i osób sprzed wieków. Prezentuje ludzi, ich obyczaje i poglądy z wielu epok, ale eksponuje to, co uniwersalne i niezależne od kostiumu i czasu historycznego. Biblia jest sacrum – księga święta dla chrześcijan i w części Starego Testamentu – dla
Stary Testament Peter Bruegel, Wieża Babel Tak musiała wyglądać wieża Babel. Tak widział ją wielki szesnastowieczny malarz Peter Bruegel. Wieża Babel – symbol ludzkiej pychy, buntu i wiary we własne możliwości. Wieża Babel – symbol upadku, marności ludzkich zamierzeń, bałaganu i wzajemnego niezrozumienia. Pamiętacie jej historię: potomkowie Noego postanowili wybudować gmach sięgający nieba i zajrzeć do Boskich apartamentów. Bóg na taką bezczelność zstąpił z nieba i pomieszał ludziom języki. Od tej chwili nie mogli się
Dlaczego to ważne? Bo częstym tematem literatury jest człowiek – jego natura, definicja człowieczeństwa, próba oceny. W całej późniejszej kulturze przeplatają się dwie wizje człowieka – jest postrzegany jako istota potężna, dumna – następca człowieka lub jako istota marna i znikoma. Pierwszą koncepcję łatwo znaleźć w epokach humanistycznych, klasycznych – drugą w mistycznych, uduchowionych. Obie mają swoje źródło w Biblii. Zarówno Nowy Testament, jak i Stary Testament to wielkie księgi
Najważniejsze historie Starego Testamentu Stworzenie świata – kosmogonia biblijna W Biblii znajdują się dwa niezależne opisy stworzenia świata. Wersja I Stworzenie świata trwało sześć dni. Bóg tworzył kolejne elementy wszechświata werbalnie – za pomocą słów powoływał je do istnienia, po czym nadawał im nazwę. Uwaga: najpierw tworzył, a dopiero potem nazywał! Po nadaniu nazwy w biblijnym opisie pada zawsze formuła: „A Bóg widział, że były dobre”. Dzień pierwszy: „Na początku Bóg stworzył niebo
Abel i Kain – synowie Adama i Ewy, z których Abel – umiłowany syn ojca – zostaje zabity przez Kaina – uosobienie zbrodni bratobójstwa. Abraham – jeden z pierwszych patriarchów narodu żydowskiego, poprowadził Izraelitów do Kanaan w Palestynie i tu osiadł. Żoną Abrahama była Sara, która powiła mu syna Izaaka, mając 90 lat! Bóg zaś chcąc wypróbować wiarę Abrahama, zażyczył sobie ofiary z jego jedynego syna – i Abraham spełnia rozkaz, mimo bólu jest gotów ofiarować Izaaka na
Nawiązania do Biblii W poezji – dawnej i współczesnej – znajdujemy wiele utworów poświęconych różnym motywom biblijnym: wizji końca świata, tematowi szatana, śmierci, postaciom biblijnym. Swoisty rozdział tworzą przekłady – choćby psalmów, z którymi zmierzyć się chcieli najbardziej utalentowani poeci świata. Proza gęsta bywa od biblijnych aluzji, czasem motyw taki pojawia się w tle – jak w Wieży Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, bywa główną materią – jak w Mistrzu i Małgorzacie Michaiła Bułhakowa. Innym razem Biblia jest kluczem do
Oświeceniowa wizja świata W epoce oświecenia wierzono, że świat jest skończonym doskonałym mechanizmem, niby zegar nakręcony przez Wielkiego Zegarmistrza – Boga, a ludzie różnią się tylko rozumem, co wcale nie zakłóca harmonii, gdyż, jak stwierdził Kartezjusz w Rozprawie o metodzie, nie ma na świecie człowieka, który uważałby, że ma za mało rozumu. Panowało przekonanie, że rośliny, zwierzęta i ludzie są mechanizmami. Za pomocą matematyki wyjaśniano wszystko. Świat postrzegano jako gigantyczne laboratorium. Tajemnica istnienia została
Irracjonalizm – pogląd szczególnie charakterystyczny dla filozofii romantycznej. Przeciwstawia się bowiem racjonalnemu (czyli rozumowemu, naukowemu) poznawaniu rzeczywistości. Irracjonalizm nakazuje poszukiwać prawdy tylko za pomocą środków pozarozumowych, takich jak intuicja, przeczucie, wiara, instynkt. George Byron Giaur; Adam Mickiewicz Oda do młodości, Ballady i romanse (Romantyczność). Fantastyka – czyli ogół nadprzyrodzonych, niezwykłych zjawisk i istot, które pojawiają się w romantycznej literaturze. To całe zastępy faunów, duchów, rusałek i widm istniejących równoprawnie z osobami realnymi, w utworach tej epoki.
Romantyzm stawiał przed literaturą wysokie zadania, zakładał spontaniczność aktu twórczego, oryginalność i indywidualizm. Intuicję, wrażliwość, uczuciowość i wyobraźnię przedkładano nad erudycję i pilne przestrzeganie klasycznych norm gatunkowych. Dlatego też zrodziły się nowe, oryginalne, romantyczne gatunki, za pomocą których łatwiej było wyrazić ideę epoki. W ten sposób powstały: Powieść poetycka (inaczej poemat epicki) – łączyła romantyczny liryzm z epicką opowieścią. Najwyraźniej stanowiła formę przejściową między klasyczną poezją a realistyczną powieścią. Twórcą gatunku był George Byron (Giaur,
Doktryny filozoficzne najoryginalniejsze i najbardziej typowe dla tego okresu były dziełem: Johanna Gottlieba Fichtego, Georga Wilhelma Hegla, Friedricha Schellinga, Sørena Kierkegaarda. Johann Gottlieb Fichte Był pierwszym idealistycznym filozofem XIX w. Uznał, że wszystko, co poznajemy, zawiera pierwiastek myślowy. Oznacza to, że myśl jest w bycie. Jednakże z bezdusznego bytu nie może powstać myśl. Tam, gdzie istnieje rzeczywistość, musi istnieć czyn, który ją stworzył. Ponieważ nie ma czynu bez idei, należy uznać, że na
Oto Werter – bohater powieści Goethego Cierpienia młodego Wertera, młody człowiek w prostym niebieskim fraku z kołnierzem i wyłogami, w żółtych spodniach i żółtej kamizelce. Dlaczego cierpiał tak bardzo, że pewnej grudniowej nocy, tuż przed świętami Bożego Narodzenia, strzelił sobie w głowę. Mówiąc najogólniej, nie potrafił pogodzić się z faktem, że kobieta, którą kocha, zostaje żoną jego przyjaciela, a o jego „karierze” decydują nie przymioty ducha i umysłu, ale niskie, bo zaledwie mieszczańskie, pochodzenie. Nie mógł uznać istniejącego porządku
Średniowieczny stary alchemik – doktor Faust – całe życie spędził na poszukiwaniu prawdy, posiadł całą wiedzę książkową, lecz nie dało mu to prawdziwej znajomości świata, nie poznał tajemnicy życia, definicji dobra, zła ani sensu istnienia. Ów rozgoryczony i rozczarowany płytkością nauki człowiek jest tytułowym bohaterem wielkiego dramatu Johanna Wolfganga Goethego. Poeta „organizuje” w swoim dziele wielki eksperyment – daje bohaterowi szansę poszukiwania prawdy. Oto w Prologu Bóg zezwala Szatanowi, by
Możemy zaryzykować żartobliwe twierdzenie, że Rękawiczka Schillera to ballada z pointą. Pointa tkwi w zaskakującym zakończeniu akcji. Oto znaleźliśmy się w kręgu średniowiecznych dam i rycerzy. Jesteśmy świadkami igrzysk – turnieju rycerskiego. Świetnie zarysowana scena prezentuje króla, damy dworu i rycerstwo – oraz arenę. Na rozkaz króla giermkowie wpuszczają tam lwa, tygrysa, lamparty. I nagle… Nadobna Marta rzuca pomiędzy dzikie bestie rękawiczkę, mówiąc słodko, by ten, kto ją kocha – podał ją. Jej rycerz Emrod, jak
George Byron stanowił ucieleśnienie romantycznego losu, a jego biografia, w której literatura splata się z rzeczywistością, niewiele się różni od dziejów literackich bohaterów, których stworzył. Był tak jak oni samotny, uczuciowy, zbuntowany, gotów do największych poświęceń w imię wolności i obrony uciśnionych. On sam stał się mitem i legendą znaną w Europie wcześniej niż jego twórczość. Mówiono o angielskim poecie: „drapieżny ptak lub kot”, otaczała go aura sensacji i niezwykłości. Bo też i Byron śmiało sobie jak na owe czasy
Giaur to opowieść o miłości, zdradzie i zbrodni. Jej bohater żyje w świecie pełnym zła, sam jest tego zła sprawcą i ofiarą. Ta sprzeczność stanowi o romantycznej istocie utworu. Giaur jest samotnym, tajemniczym młodzieńcem, który znalazł się w Grecji opanowanej przez Turków. Nikt nie zna jego imienia ani przeszłości. Giaur – tym mianem określają Turcy każdego innowiercę. Akcja utworu pełna jest dramatycznych wydarzeń. Zachowując kolejność wypadków, można przedstawić ją następująco. Giaur z wzajemnością pokochał Leilę – niewolnicę
Udowodnij, że Giaur Byrona jest powieścią poetycką. Najpierw trzeba ustalić, czym jest powieść poetycka To nowy, romantyczny gatunek literacki, który powstał z przemieszania epiki (powieść) i liryki (poetycka). Cechą typową dla epiki jest fabuła i obecność kogoś, kto ją opowiada (narratora). Z kolei wyznacznikiem liryki jest wyrażanie uczuć (a więc subiektywizm narracji), poetyckie obrazowanie w opisach np. pejzaży, rymowany i wersowy układ utworu. Dzieło Byrona spełnia te wymogi. Obserwujemy dramatyczną akcję, opowiadaną przez kilku nawet narratorów,
Przede wszystkim należy pamiętać, że Giaura tłumaczył na język polski Adam Mickiewicz. A zatem wszystko, co mógł przekazać odbiorcy, każdą sugestię, aluzję do sytuacji ojczyzny, wykorzystał i wyeksponował. Wstęp Giaura nadawał się do tego szczególnie. Jest to bowiem fragment oderwany od głównego toku akcji. Poeta opisuje pejzaż Grecji, wskrzesza także wspaniałą przeszłość. Wspomnienia dawnej świetności, starożytnych bitew, męstwa, zwycięstw wydają się być bolesne i pełne goryczy. Dlaczego? Bo oto Grecja jest w niewoli tureckiej,
