A jeśli temat będzie z...
Geneza: III część Dziadów napisał Mickiewicz po upadku powstania listopadowego. Są one próba rehabilitacji poety za to, że nie wziął udziału w powstaniu. Od miejsca powstania nazywa się tę część Dziadami drezdeńskimi, w odróżnieniu od wileńsko-kowieńskich (cz. II i IV) Czas i miejsce akcji: listopad 1823, Wilno, ale też okolice Lwowa i Warszawa oraz Petersburg Najważniejsze wydarzenia: Przemiana Gustawa w Konrada Monolog Konrada (Wielka improwizacja) Widzenie księdza Piotra Bal u Senatora Bohaterowie: Gustaw-Konrad – zbuntowany, romantyczny bohater,
Wesele na maturze Geneza i tytuł dramatu Wesele po raz pierwszy zostało wystawione 16 marca 1901 roku na scenie krakowskiego Teatru Miejskiego. Łączyło się ze skandalem towarzyskim, gdyż na widowni zasiedli ci, którzy stali się pierwowzorami bohaterów dramatu. Nawet niektóre zdarzenia czy rozmowy oparte były na rzeczywistych. Tytułowe wesele odbyło się kilka miesięcy wcześniej, 20 listopada 1900 roku w podkrakowskich Bronowicach. Poeta Lucjan Rydel (w dramacie Pan Młody) ożenił się
Tego się naucz! Powinieneś wiedzieć, kto jest kim w Chłopach. Maciej Boryna – bogaty gospodarz, który twardą ręką sprawuje rządy w rodzinie i gospodarstwie. Uparty, nieustępliwy, apodyktyczny, ale oddany pracy i szczerze kochający ziemię. Antek Boryna – pierworodny syn Macieja – jak ojciec porywczy i uparty. Ale i namiętny… Hanka Borynowa – żona Antka, awansowała w hierarchii wsi przez małżeństwo z synem najbogatszego gospodarza. Pracowita, zapobiegliwa i zazdrosna. Jagna – piękna
Tego się naucz! Ile utworów wchodzi w skład Trenów? Dlaczego są one dziełem wyjątkowym na tle dotychczasowej polskiej poezji żałobnej? Komu są poświęcone? Treny to nazwa cyklu określająca po prostu gatunek, w którym napisane zostały utwory. Cykl poprzedza dedykacja: „Orszuli Kochanowskiej, wdzięcznej, ucieszonej, niepospolitej dziecinie, która cnót wszytkich i dzielności panieńskich początki wielkie pokazawszy, nagle, nieodpowiednie, w niedoszłym wieku swoim, z wielkim a nieznośnym rodziców swych żalem zgasła, Jan Kochanowski, niefortunny ociec, swojej najmilszej dziewce z łzami
Tego się naucz! Elementarne pytania, na które musisz umieć odpowiedzieć to: W jaki sposób zmieniał się światopogląd poety, jego postawa wobec świata? Do jakiej filozofii odwoływał się w swoich wierszach? Jakich technik obrazowania używał w kolejnych etapach swojej twórczości? Znajomość tych kwestii pozwoli uporządkować wiedzę na temat poezji Kasprowicza. Tematy społeczne w naturalistycznej stylistyce. Wstrząsające obrazy nędzy i poniżenia prostych ludzi to w literaturze domena prozy, w poezji należą
Tematyka żydowska jest istotnym motywem w literaturze polskiej, bo Polacy i Żydzi mają wspólną, często bolesną, historię. Jeszcze przed II wojną światową co siódmy obywatel Polski był Żydem. I było tak od średniowiecza. Wynika z tego chyba jasno, że również mniej więcej jedna siódma całej historii polskiej kultury ma związek z Żydami. A to bardzo dużo. Do jakich tematów może się przydać znajomość problematyki żydowskiej? Wielokulturowość polskiego społeczeństwa, problem asymilacji
Stanisław Barańczak (1946-2014), poeta, eseista, publicysta, tłumacz. Należał do twórców Nowej Fali. Związany z Poznaniem. Debiutował w 1965 roku. Działacz opozycyjny w czasach PRL, był założycielem drugoobiegowego kwartalnika „Zapis”. Pracował na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Za działalność polityczną i wywrotową został z niego jednak wyrzucony w 1977 roku. Jego wiersze ukazywały się głównie w wydawnictwach podziemnych. Od 1981 roku mieszkał i pracował w USA, gdzie wykładał literaturę polską na Uniwersytecie Harwardzkim. W 1999 roku Barańczak otrzymał Nagrodę Literacką
Wisława Szymborska, laureatka literackiej Nagrody Nobla, zwana jest pierwszą damą poezji polskiej. Choć jej dorobek poetycki jest objętościowo niezbyt wielki, każdy jej wiersz jest małym arcydziełem. Tego się naucz! Przed Tobą sporo pracy. Przeczytaj uzasadnienie decyzji o uhonorowaniu polskiej poetki Nagrodą Nobla. Na czym polega istota owej wysławianej ironicznej precyzji? Zastanów się, jaką funkcję w poezji Szymborskiej pełni ironia, dystans do samej siebie, do człowieka, świata. Zastanów się, jak ukazywany jest człowiek
Mityzacja – tak określa się kształtowanie świata przedstawionego przez Schulza. Jego opowiadania to wyprawa w świat mitologii dzieciństwa. Autor Dorobek Brunona Schulza (1892-1942) jest skromny. Dwa tomy opowiadań: Sklepy cynamonowe i Sanatorium Pod Klepsydrą, to prawie wszystko. Był też świetnym grafikiem, rysował, malował. Nastrój i niektóre motywy jego grafik ze zbioru pt. Xięga bałwochwalcza przywodzą na myśl twórczość literacką Schulza. Biografia żydowskiego pisarza z Drohobycza jest tragiczna. W pamięci współczesnych:
Zwyczajnie był to atak! Bo w Ferdydurke Gombrowicz zaatakował kulturę oraz tradycję, które według niego – ograniczają człowieka. Skąd się wzięła taka opinia? Prześledźmy… Autor Witold Gombrowicz urodził się na początku wieku XX – w 1904 roku w Małoszycach koło Opatowa; zmarł w 1969 roku w Vence we Francji. Pochodził z rodziny ziemiańskiej. Studiował prawo i odbył roczną aplikację w warszawskim sądzie, jednak zrezygnował z kariery prawniczej, żeby całkowicie się poświęcić literaturze i… życiu towarzyskiemu. W 1939
Tadeusz Różewicz przeżył wojnę. Ocalał – lecz wojna odcisnęła piętno na jego twórczości, tak poetyckiej, jak i dramaturgicznej. Tadeusz Różewicz (1921-2014), należał do pokolenia – rocznik 20. Poeta, dramatopisarz, scenarzysta filmowy, prozaik, satyryk. Kontynuator literackiej awangardy w kraju i na świecie. Brał udział w konspiracji i żył okupacyjnym życiem, walczył jako żołnierz podziemnej Armii Krajowej. Ujrzał i zrozumiał całą grozę wojenną, „przeżył śmierć i zna wartość życia” – tak brzmiało
Autor Jan Kochanowski (1530-1584) uważany jest za ojca literatury polskiej. Urodził się w Sycynie pod Zwoleniem, w powiecie radomskim. Trzy lata studiował w Akademii Krakowskiej, potem kontynuował naukę na innych uczelniach: w Królewcu, a także w Padwie we Włoszech. W czasie studiów wielokrotnie odbywał podróże zagraniczne, zwiedził m.in. Rzym, Neapol, Marsylię, Paryż. Po piętnastu latach studiów wrócił do ojczyzny. Studia te dały mu gruntowne wykształcenie: znał grekę i łacinę, poznał literaturę w obu tych językach, świat starożytny i literaturę
Tego się naucz! Przede wszystkim musisz umieć udowodnić, że nie bezpodstawnie Pan Tadeusz nazywany jest epopeją narodową. To dzieło spełnia większość wymagań eposu: rozpoczyna się inwokacją, przedstawia społeczność w przełomowej chwili dziejowej, akcja jest epizodyczna, występują porównania homeryckie (np. porównanie nagonki na niedźwiedzia do powoli narastającej kłótni), występują bardzo dokładne opisy, np. opis stroju zaręczynowego Zosi, występują retardacje, dzieło, tak jak np. Odyseja, podzielone jest na księgi. Ważny bohater to
Uwaga! Zbigniew Herbert porusza tematy uniwersalne, to znaczy takie, które powinny być ważne dla wszystkich ludzi, w każdej epoce. Nie jest wykluczone, że któryś z utworów tego poety pojawi się na maturze… Ale uwaga – poeta może sprawić swoim interpretatorom sporo kłopotu – jego wiersze naszpikowane są różnorodnymi aluzjami literackimi, nawiązaniami, na przykład do Biblii, do antyku, do Don Kichota Cervantesa, do Hamleta Szekspira itp. Analizując teksty Herberta trzeba cały czas pamiętać
Autor William Szekspir (1564-1616), angielski poeta, dramaturg, aktor, był też reformatorem teatru. Związany z teatrem The Globe. Dokonania: złamał zasady dramatu antycznego, np. naruszając zasadę decorum, mieszając liryzm z humorem, wprowadzając postacie fantastyczne i bohaterów niskiego pochodzenia; jego dzieła zwane są tragediami namiętności (np. Otello – zazdrości, Romeo i Julia – miłości i nienawiści) Głębokie analizy ludzkiej psychiki, których dokonał w swoich dramatach, są wciąż aktualne. Był nowatorem w zakresie
Najpopularniejszy polski poeta religijny. Jego „Spieszmy się kochać ludzi tak szybko odchodzą” i inne aforyzmy, które zwykł formułować w swych wierszach, są tak popularne, że zaczęły żyć własnym życiem… Jan Twardowski (1915-2006). Ksiądz i duszpasterz, poeta i prozaik W 1935 roku rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim; ukończył je dopiero po wojnie, w 1947 roku. W 1937 roku ukazał się pierwszy tomik jego wierszy Powrót Andersena nawiązujący do poetyki
Mitologia na maturze Mitologia, podobnie jak Biblia, to źródło kultury europejskiej. Bez niej nie da się zrozumieć nie tylko mnóstwa ważnych utworów, nawiązań, aluzji literackich i nieliterackich, ale nawet wypowiedzi potocznych. W naukach humanistycznych, w filmie, mediach stale napotykamy wątki z mitologii. Nie ma rady, po prostu pewne motywy mitologiczne trzeba znać. A kiedy się do nich odwołujemy, warto świadomie używać określeń „archetyp” i „topos”. Autorzy Autorzy mitologii giną w mrokach dziejów. Mity były od
Wędrówka to jeden z najbardziej popularnych motywów literackich. Topos wędrówki pojawia się już w starożytności. Podróż kojarzą pisarze najczęściej z poznaniem, rozwojem jednostki, osiąganiem wyznaczonych celów lub po prostu z ucieczką od zgiełku świata. Jeśli w zestawie matury ustnej dostaniesz pytanie odnoszące się w jakimś stopniu do motywu wędrówki, to w zależności od tego jak będzie sformułowane możesz przywołać następujące lektury: Homer, Odyseja – podstawowy tekst dla literackiego motywu wędrówki Konstandinos Kawafis, Itaka –
Bogurodzica Bogurodzica dziewica, Bogiem sławiena Maryja! U twego Syna Gospodzina matko zwolena, Maryja! Zyszczy nam, spuści nam. Kyrieleison. Twego dziela Krzciciela, Bożycze, Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze. Słysz modlitwę, jąż nosimy, A dać raczy, jegoż prosimy: A na świecie zbożny pobyt, Po żywocie rajski przebyt. Kyrieleison. Bogurodzica – najstarszy wiersz polski i, poza pojedynczymi słowami i jednym pełnym zdaniem w tekstach łacińskich, w ogóle najstarszy tekst w języku polskim. Jest
ROZPRAWKI 1. Człowiek walczy ze swoją słabością i gdy ją pokonuje, wtedy dowodzi, że jest wielki. Jakie postacie przywołać? Postacie literackie: Robinson Crusoe z powieści Daniela Defoe, Santiago ze Starego człowieka i morza Ernesta Hemingwaya. Postacie historyczne i współczesne: Sportowcy – Marek Kamiński, Jan Paweł II – ostatnio coraz częściej pokonuje słabość fizyczną, chorobę, ale mądrość papieża dowodzi jego wielkości. Na czym polega wielkość, prawdziwa wartość człowieczeństwa? Pytanie trapi literatów od dawna. Ten temat
