M Barok w Polsce
Literatura barokowa w Polsce zaczyna się od Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego. Latami renesansowy, treścią barokowy… Ze względu na wymowę swoich sonetów zaliczany do baroku. Należy uważać go za poetę przełomu. Tytuły wierszy już świadczą o stylistyce baroku: O wojnie naszej, która wiedziemy z szatanem, światem i ciałem… albo O nietrwałej miłości rzeczy świata tego… Motyw vanitas, szatana, przemijalności i złudnej wartości ziemskich rozkoszy – to światopogląd typowy dla barokowej poezji metafizycznej. Tęsknota
Mikołaj Sęp-Szarzyński Twórczość, żyjącego w tym samym czasie co Kochanowski, Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego najczęściej zaliczana jest do baroku. A to z racji cech charakterystycznych dla tej właśnie epoki. Najbardziej wyrazista z nich to metafizyczny niepokój. Człowiek prezentowany w utworach Szarzyńskiego jawi się jako drobinka zagubiona w kosmosie, miotana tajemnymi siłami, nieradząca sobie ze swoim ciałem, swoimi potrzebami, oczekiwaniami – pragnąca wsparcia i opieki Bożej. Utwory Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego mają formę kunsztowną, ale nader niepokojącą. Niezwykłe metafory, zaskakujące koncepty, wielość
Mikołaja Sępa Szarzyńskiego (ok. 1550-1581) można nazwać poetą epoki przełomu między renesansem i barokiem. Żył w czasach rozkwitu renesansu – przypomnijmy tu, że Jan Kochanowski zmarł w roku 1584! Wiele utworów napisał Sęp Szarzyński w latach sześćdziesiątych XVI stulecia, zatem w czasach, w których Kochanowski nie był jeszcze znany. Twórczość Sępa Szarzyńskiego właściwie nie ma cech renesansowych. Wyraźny jest w niej zarówno barokowy sposób widzenia rzeczywistości, jak i barokowa forma
Zburzył wiek siedemnasty poczucie ładu i harmonii panującej w kosmosie. Zniknęła wówczas wiara w naukę Arystotelesa, zgodnie z którą ziemia i gwiazdy wypełnione dobrymi duchami tworzyły najpiękniejszą muzykę sfer. Wszechświat stał się otwartą przestrzenią, którą od nowa trzeba było zarówno badać, jak i zdobywać. Taka jak wizja świata jest też poezja baroku. Spotykamy w niej wiele niespodzianek, różnorodności, bogactw. Gdy mówimy o polskiej twórczości lirycznej tego okresu, przywołujemy trzy ważne nazwiska: Jan Andrzej Morsztyn (1620-1693) Daniel Naborowski (1573-1640)
We wstępie ujmij cechy charakterystyczne epoki baroku: Barok jest epoką niezwykle bogatą i dynamiczną. Rozwija się w tym czasie zarówno nauka, jak i sztuka. W nauce mogę choćby wymienić osiągnięcia fizyka – Newtona, w filozofii przemiany, których dokonał Kartezjusz czy Leibniz, w malarstwie – dzieła flamandzkich mistrzów, Rubensa i Rembrandta, w architekturze – słynne realizacje Berniniego i Borominiego. Barok wziął swoją nazwę z języka portugalskiego – od dziwnej perły o niespotykanym,
Szlachta – co to znaczy? Szlachta wzięła się z rycerstwa. Pamiętamy, że w średniowieczu najwyższą świecką klasę społeczną stanowili rycerze, którzy posiadali swój herb, zawołanie, byli na rycerzy pasowani i swoje rycerstwo dziedziczyli po ojcu. Rycerzem mógł być tylko syn rycerski, chyba że jakiś człowiek wielce się zasłużył, np. w walce, i otrzymał w nagrodę rycerstwo od władcy (był nobilitowany). Z tychże rycerzy zaczęła się u schyłku średniowiecza wyodrębniać szlachta – stan społeczny, grupa ludzi podobnych do siebie,
Rzeczpospolita wieku XVII Czas potęgi Barok, choć wiek to srebrny, nie złoty, jak jego poprzednik, był w historii Polski bardzo ważny. Rzeczpospolita szlachecka XVII w. obejmuje około miliona kilometrów kwadratowych! Terytorialnie – drugie po Rosji państwo w Europie. To w baroku ugruntował się katolicyzm, odtąd z polskością identyfikowany. Jest państwem wielonarodowościowym – wiążącym w jedno Polskę, Litwę, Ukrainę. Jest państwem demokracji szlacheckiej, warstwa szlachecka jest zamożna, patriotyczna, jej siedzibą jest polski dwór (to czasy opisane
Szlachta – kultura, historia, tradycja Szlachta – co to znaczy? Szlachta wzięła się z rycerstwa. Pamiętamy, że w średniowieczu najwyższą świecką klasę społeczną stanowili rycerze, którzy posiadali swój herb, zawołanie, byli na rycerzy pasowani i swoje rycerstwo dziedziczyli po ojcu. Rycerzem mógł być tylko syn rycerski, chyba że jakiś człowiek wielce się zasłużył, np. w walce, i otrzymał w nagrodę rycerstwo od władcy (był nobilitowany). Z tychże rycerzy zaczęła się u schyłku
Lata 1580-1620: wczesny barok Ukształtowanie się rzeczypospolitej szlacheckiej (w roku 1569 – unia lubelska) z monarchią elekcyjną (w roku 1573 – elekcja Henryka Walezego i Artykuły henrykowskie). W roku 1586 – elekcja Zygmunta III. Kolejno panują wybierani królowie z dynastii Wazów. Początki kontrreformacji, ale jednocześnie ożywionej działalności innowierców. Okres kształtowania się barokowych prądów w literaturze polskiej. Powstają pierwsze arcydzieła epoki. Cywilizacja, nauka, sztuka • 1602 r.: założenie ariańskiej Akademii Rakowskiej. • 1617 r.: ogłoszenie polskiej wersji kościelnego indeksu ksiąg
Barok w Polsce Renesans zwano wiekiem złotym. Barok to wiek srebrny. Polska nadal jest potężnym mocarstwem w Europie, ale powoli traci swą rangę. Wszystko przez sarmatyzm – symbol wolności i zarazem polskie przekleństwo. Rzeczpospolita wieku XVII Czas potęgi Barok, choć wiek to srebrny, nie złoty, jak jego poprzednik, był w historii Polski bardzo ważny. Rzeczpospolita szlachecka XVII w. obejmuje około miliona kilometrów kwadratowych! Terytorialnie – drugie po Rosji państwo w Europie. To
Były to czasy wojaczki i gospodarowania na włościach. Czasy, w których dominowała w kraju szlachta, lecz byli w nim także chłopi i mieszczanie, a ponad stany wynosiła się magnateria. Rzeczpospolita wieku siedemnastego Obejmowała około miliona kilometrów kwadratowych i pod względem wielkości terytorium była drugim po Rosji państwem w Europie. Zwano ją siedzibą wolności, najstarodawniejszym w Europie królestwem (ksiądz Dębołęcki) i rzeczpospolitą szlachecką. Była państwem wielkim – wiążącym w jedno Polskę, Litwę, Ukrainę. Była potężna. Poczucie siły umacniały zwycięstwa: pokonaliśmy Szwedów
Mikołaj Sęp-Szarzyński Żył krótko i jeszcze w czasach renesansu, bo w latach 1550-1581. Uznajemy go jednak za prekursora baroku, i dlatego należy mu się słowo w ramach tej epoki. Zmarł młodo, pozostawił zbiorek Rytmy abo wiersze polskie, który zresztą wydał pośmiertnie brat poety. Niewiele wiadomo o utalentowanym twórcy. Pozostały dokumenty dotyczące procesów, w których brał udział, czy zaciągniętych przezeń pożyczek, informacje o zagranicznej edukacji i podróżach (był zapewne we Włoszech). Bywał na dworach Starzechowskich i Tarłów. Na tym ostatnim przeżył
Wacław Potocki Był przedstawicielem nurtu sarmackiego w polskiej poezji. Żył w latach 1621-1696. Był arianinem, co wpłynęło na jego losy. Nie mógł uzyskać w Polsce wyższego wykształcenia (Akademia Krakowska arian nie przyjmowała), mimo to dzięki zdolnościom i wychowaniu został wnikliwym obserwatorem i krytykiem społeczeństwa polskiego. Kiedy w 1658 roku wydano uchwałę o banicji arian z Polski, Potocki zmuszony do zmiany wyznania bądź opuszczenia kraju, wybrał tę pierwszą możliwość (został katolikiem),
Nurty w literaturze baroku wyróżniamy, kojarząc je z miejscami, w których powstawały utwory, a były to: pałace magnackie, dwory szlacheckie, miasta. Podział na lirykę i epikę wymaga, by podać jeszcze, jakie nurty istniały w prozie, a jakie gatunki wykorzystywano w zakresie liryki. Zapamiętując podziały, warto uzmysłowić sobie pewną dwoistość ówczesnej kultury polskiej. „Na zewnątrz” skierowała swą uwagę magnateria i elita skupiona na dworze królewskim i dworach magnackich. Owi bywalcy świata czerpali inspirację z Europy, hołdowali wzorom zachodnim, preferowali kosmopolityzm, zarówno w stroju,
Sarmatyzm to jedno z najważniejszych zagadnień w kulturze polskiej. Kojarzy się z wiekiem XVII, ale przecież trwa dużo dłużej – niektóre cechy sarmackie pielęgnujemy do dziś! Co to takiego sarmatyzm? Szlachta polska w wiekach XVI, XVII, pragnąc podkreślić i umotywować swe znaczenie i chwałę, uważając się zarazem za potomków Sarmatów, stworzyła kulturę sarmatyzmu. Sarmatyzm to zatem ideologia i kultura szlachty polskiej XVII i połowy XVIII wieku oparta na przekonaniu, że
Tło epoki Wszyscy wymienieni twórcy: Jan Andrzej Morsztyn, Daniel Naborowski i Wacław Potocki, żyli w baroku. Ta epoka całkowicie odeszła od renesansowej harmonii, ładu i humanistycznej wiary w człowieka. Ogromną potęgą stał się Kościół katolicki. Powstał zakon jezuitów. Pod jego kontrolą szybko znalazły się nie tylko sprawy religijne, ale i niemal cała nauka, która w tej atmosferze (inkwizycja!) szybko zaczęła upadać. Ulubionymi tematami literackimi stały się relacja Bóg – człowiek, zagubienie człowieka w świecie, ambiwalencje (przeciwieństwa)
Wacław Potocki w Transakcji wojny chocimskiej, świadomy dewaluacji sarmackich wartości, pragnie wskrzesić czasy świetności polskiego oręża, przypomnieć, czym naprawdę powinien odznaczać się szlachcic Sarmata. Sięga więc w przeszłość, prawie pięćdziesiąt lat wstecz, opiewa przygotowania i przebieg bitwy pod Chocimiem w 1621 roku, kiedy to wojska polskie, dowodzone przez Karola Chodkiewicza, odniosły triumfalne zwycięstwo nad armią turecką. Potocki w trakcie pracy nad Transakcją… wykorzystał diariusz wojenny spisywany przez Jakuba Sobieskiego – jednego z uczestników bitwy. Świadomie nadał
Tego się naucz! Powinieneś umieć pokazać Daniela Naborowskiego jako reprezentatywnego poetę polskiego baroku oraz na przykładzie jego twórczości omówić cechy poezji metafizycznej. Ponadto musisz umieć pokazać Naborowskiego jako poetę, który wiele uwagi poświęcił przemijaniu, nieubłaganemu upływowi czasu. I. Poezje Daniela Naborowskiego jako wyraz fascynacji zmiennością świata Daniela Naborowskiego zalicza się do grona tak zwanych poetów metafizycznych. W jego twórczości dosyć wyraźnie przejawia się, charakterystyczne dla wczesnego baroku, intelektualne i filozoficzne podejście
Mikołaj Sęp Szarzyński to jedna z najbardziej tajemniczych postaci w polskiej literaturze. Brak wiarygodnych źródeł powoduje, że o wielu faktach z jego biografii badacze wnioskują jedynie na podstawie analizy jego twórczości. Żył w latach około 1550-1581. Urodził się prawdopodobnie w Zimnej Wodzie lub Rudnie pod Lwowem. Nauki elementarne pobierał we Lwowie, a później studiował w Wittenberdze na uniwersytecie protestanckim, a także w Lipsku, Bazylei i Rzymie. Najprawdopodobniej po przyjeździe do kraju przeżył
Krótkość żywota Godzina za godziną niepojęcie chodzi: (1) Był przodek, byłeś ty sam, potomek się rodzi. (1) Krótka rozprawa: jutro – coś dziś jest, nie będziesz, (6) A żeś był, nieboszczyka imienia nabędziesz; (3) Dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt – żywot ludzki słynie. (4) Słońce więcej nie wschodzi to, które raz minie; Kołem niehamowanym lotny czas uchodzi, (5) Z którego spadł niejeden, co na starość godzi. Wtenczas, kiedy
