SIDEBAR
Anglia na początku XVII w. Początek XVII w. – to ten etap w dziejach literatury, który zdominowały dzieła Szekspira (przypomnijmy, iż to twórca przełomu epok, premiera Hamleta nastąpiła w 1602 r.). Do 1603 r. trwa epoka elżbietańska – rządy Elżbiety I, córki nieszczęsnej Anny Boleyn. Anglia staje się mocarstwem. Londyn będzie wkrótce największym miastem Europy. Powstaje tu pierwszy stały teatr – The Globe! Na jego deskach odbywają się premiery Szekspirowskich dramatów – dzieł oryginalnego twórcy,
Przedstaw wizję Boga w utworach Mikołaja Sępa Szarzyńskiego na podstawie Sonetu IV (O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem). Sonet IV O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem Pokój szczęśliwość. Ale bojowanie Byt nasz podniebny. On srogi ciemności Hetman i świata łakome marności O nasze pilno czynią zepsowanie. Nie dosyć na tym, o nasz możny Panie! Ten nasz dom-ciało, dla zbiegłych lubości Niebacznie zajźrząc duchowi zwierzchności, Upaść na wieki
Przeszedł do historii jako autor powiedzenia: „Polacy nie gęsi i swój język mają”. Ta prosta, dosadna sentencja może uchodzić za swoisty symbol całej twórczości Mikołaja Reja – było to pisanie raczej rubaszne, soczyste, niewyszukane w formie. Biografia szlachcica z Nagłowic spisana prawdopodobnie przez Andrzeja Trzycieskiego1 głosi, że pisał on spontanicznie, żywiołowo, nie kreśląc uprzednio literackich zamysłów. Bujny temperament Reja, jego skłonność do korzystania z uciech doczesnego świata oraz zainteresowanie życiem
Zanim język polski wkroczył do renesansowej literatury – pierwsi humaniści pisali po łacinie. Propagowali ideały humanistyczne, badali kulturę, przejmowali starożytne wzory. Ich twórczość była elitarna – odbiorca musiał szczycić się wykształceniem. Andrzej Krzycki – ważna osobistość w początkach XVI w. w naszej ojczyźnie. Miał nie byle jakie wykształcenie – na uniwersytecie w Bolonii dorobił się tytułu doktora praw. Piastował urzędy, był przednim dworzaninem, erudytą i… kobieciarzem. Innymi słowy wielbił życie wraz z jego przyjemnościami.
W dziedzinie rozwoju form dramatycznych zapisał się Szekspir jako twórca nowożytnego teatru. Wprowadził bowiem innowacje, odstępując od zasad tragedii klasycznej. Złamanie klasycznej reguły trzech jedności. W Makbecie nie została zachowana jedność miejsca – akcja rozgrywa się w komnatach pałacowych, na leśnej polanie, na polu bitwy. Nie zachodzi tu także jedność czasu. Akcja jest wielowątkowa: mamy do czynienia z tematem walki dobra ze złem, lecz także z politycznym (walka o władzę), psychologicznym (przemiany psychiki postaci), udziałem
François Rabelais Był lekarzem, a dzieło jego życia to powieść pt. Gargantua i Pantagruel. Dzieło niezwykłe – obraz szesnastowiecznej Francji, ukazany jednak w niepowtarzalnej poetyce śmiechu, rubasznego, dosadnego humoru. Tytułowe postacie to olbrzymy – ich przygody stanowią punkt wyjścia do przeglądu wszelkich sfer życia i społeczeństwa, nie unikając zresztą dziedzin dość intymnych czy też prozaicznych. Powieść jest wielką satyrą – dlatego też została potępiona przez tych, których wyśmiewa. Ale ostrze krytyki czy parodii dotyka
Humanizm Erazma z Rotterdamu Niewątpliwie najważniejszym nurtem filozofii renesansowej jest humanizm. Najwybitniejszym jego przedstawicielem był Erazm z Rotterdamu. Urodził się w roku 1467, zmarł w 1536. Młodość spędził w zgromadzeniach zakonnych z kręgu tzw. nowej pobożności, intelektualnego nurtu odnowy katolicyzmu. Później opuścił klasztor i wyruszył do Rzymu, gdzie szybko zyskał sławę. Pod koniec życia stał się wzorem i wyrocznią europejskich humanistów. Jego najsłynniejsze dzieła to rozbudowywany przez całe życie zbiór wybranych przysłów pt. Adagia, ostra satyra Pochwała głupoty
Na szczycie średniowiecznej hierarchii społecznej stał władca – z woli Bożej dzierżący władzę nad resztą społeczeństwa. Król, książę czy cesarz był namiestnikiem Stwórcy, miał bronić chrześcijaństwa, dawać przykład swą pobożnością. To dlatego w żywotach średniowiecznych władców znaleźć można tyle niezwykłych znaków! Ich narodziny bywają cudowne. Później często objawiana jest im wola Boża, na przykład św. Gabriel wzywa Karola Wielkiego na kolejną wyprawę przeciwko niewiernym. Dobry władca jest „ojcem ludu”, człowiekiem odpowiedzialnym za
Dlaczego Satyra na leniwych chłopów to ważny utwór w polskiej literaturze. Ponieważ daje realistyczny wizerunek życia wiejskiego z XV w. Portret wieśniaka ma być reprezentatywny dla całego stanu: przedstawia osobnika chytrego, wciąż usiłującego oszkapić swojego pana i wykpić się z pańszczyźnianych obowiązków. Zamiast pracować – tylko patrzy, czy nikt nie pilnuje, i wtedy odpoczywa. Chłopi symulują rozmaite naprawy sprzętu, narzekają, że niezdatny (rzekomoć mu pług orać nie chce), a w
Inny jeszcze tytuł tego utworu to Plankt świętokrzyski, bowiem plankt oznacza płacz, lament. Powstały około 1470 r. utwór należy do arcydzieł polskiej liryki średniowiecznej i warto dostrzec w nim pewne zabiegi kompozycyjne i stałe motywy charakterystyczne dla twórczości lamentacyjnej (scena pod krzyżem inspirowała wielu twórców średniowiecznych, polski Lament… podejmuje ów temat, czerpiąc wzory z Zachodu). Oto krótki opis siedmiu strof utworu: I – „Posłuchajcie, bracia miła” – to apostrofa do ludzi, by wysłuchali
Zamki, zamczyska Rezydowali w nich rycerze i szlachetnie urodzone damy, czyli elita ówczesnego społeczeństwa, o którym wiemy, że było mocno zhierarchizowane i feudalne. Zamek był rezydencją ufortyfikowaną – nie tylko świadczył o potędze możnowładcy, ale też służył celom militarnym. Wysokie wieże, w których, według baśni, zamykano księżniczki, w rzeczywistości stanowiły ostateczne schronienie podczas oblężenia. Celem i rzemiosłem rycerstwa była przecież wojna. Ziemie należące do zamku uprawiała poddańcza ludność wiejska, rycerz w zamku bronił jej i roztaczał nad nią opiekę. Były
Nawiązania do antyku w epokach późniejszych Literackie nawiązania do starożytności z grubsza podzielić można na dwa rodzaje. Pierwszy polega na wykorzystaniu bohaterów i tematów mitologii i literatury antycznej. Mamy wówczas do czynienia z próbą nowego przedstawienia postaci czy ujęcia problemu, a to, jak artysta tego dokonuje, zależy od jego indywidualnego stylu. Drugi rodzaj nawiązań – to świadome odwołania do antycznych idei, starożytnej filozofii, sztuki, ówczesnego systemu wartości. Przykłady nawiązań pierwszego typu z łatwością znajdziemy w każdej epoce. Nawiązania
Reguły obowiązujące w tragedii greckiej 1. Zasada trzech jedności Jedność miejsca – wszystkie zdarzenia rozgrywały się w jednym miejscu (w komnacie, na placu przed pałacem itd.) To, co się działo poza tą przestrzenią, było relacjonowane – np. przez posłańca. Jedność czasu – wszystko musiało odbyć się w jak najkrótszym czasie (w ciągu jednej doby). Dążono do tego, by czas akcji pokrywał się z czasem spektaklu. Jedność akcji – prezentowano jeden wątek akcji, bez rozwijania epizodów
Jakie podobieństwa i różnice możesz odnaleźć w Panu Tadeuszu i Iliadzie? Podobieństwa: Pan Tadeusz rozpoczyna się inwokacją – do Litwy i Matki Boskiej, a Homer zwracał się do Apollina. W obu przypadkach pada prośba o pomoc i natchnienie w tworzeniu dzieła. Mickiewicz zachowuje stałą liczbę sylab w wersach przez cały utwór (trzynastozgłoskowiec), Homer pisał heksametrem. Polski wieszcz dba o realizm szczegółu – np. w opisie Soplicowa, stołu i siedzących przy nim biesiadników, serwisu z porcelany itd. Przykładem z Iliady jest opis tarczy
W przypadku Iliady tłem fabuły jest wojna trojańska, której legendarnymi bohaterami są przede wszystkim: Achilles, Agamemnon, Parys, Helena. Iliada wywodzi się z mitu o jabłku niezgody. Inwokacja Homer zwraca się do Muzy, bogini, która podaje pieśń śpiewakom: Gniew, bogini, opiewaj Achilla, syna Peleusa, zgubę niosący i klęski nieprzeliczone Achajom, co do Hadesu tak wiele dusz bohaterów potężnych strącił, a ciała ich wydał na pastwę sępom drapieżnym Równoległość dwóch płaszczyzn Fabuła przebiega w świecie bogów
Koncepcje polityczne i społeczne Monteskiusz (1689-1755) uważany jest za ojca socjologii. Dokonał on rozróżnienia między prawidłowościami sterującymi życiem społeczeństw a prawami ustalonymi przez władze. Pierwsze z nich określił mianem socjologicznych i uznał, że są poznawalne naukowo, podobnie jak prawa fizyczne. Jednocześnie odrzucił pojmowanie historii jako rozumnego procesu mającego określony cel i stwierdził, że losy państw i społeczeństw są w pewnym stopniu przewidywalne i powtarzalne, i mogą być przedmiotem, jak na owe czasy wręcz przyrodniczych, badań naukowych. Zapamiętaj! Monteskiusz jest
Interpretacja wiersza Zbigniewa Herberta Domysły na temat Barabasza. Herbert przywołuje zdarzenie z dziejów Chrystusa: moment przed wyrokiem wydanym przez Piłata, chwilę podjęcia decyzji przez rozkrzyczany tłum. Tłum, korzystając z obyczaju Paschy, mógł uwolnić jednego ze skazańców. Wybrano Barabasza, a skazano Chrystusa. Herbert rozmyśla nad dalszym losem – nie Chrystusa, nie tłumu i nie Piłata, lecz właśnie Barabasza. W literaturze często przywoływano moment spotkania Piłata i Chrystusa, sąd, wyrok, umywanie rąk; niezwykle pięknie przedstawił ów motyw
Poeta przeklęty i poeta błogosławiony w Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego. Jak zinterpretujesz to rozróżnienie? Poeta przeklęty – to hrabia Henryk. Poeta błogosławiony – jego syn Orcio. Zygmunt Krasiński podejmuje temat poezji z równą fascynacją co jego koledzy romantycy, lecz jeszcze inaczej go ujmuje. Mianowicie: przykłada wielką wagę do czystości moralnej poety. Pamiętamy, że poeta to w romantyzmie ktoś bardzo ważny, duchowy wódz narodu, indywidualna jednostka wyrastająca ponad tłum. Poezja jest
Na jakie pytanie pragnął odpowiedzieć Stanisław Wyspiański, podejmując tematy historyczne i powracając wciąż do historii Polski? Stanisława Wyspiańskiego fascynowała historia Polski, choć wiadomo ogólnie, że druga jego ukochana dziedzina to antyk. Swoje fascynacje potrafił zresztą genialnie łączyć, czego dowodem jest dramat Noc listopadowa, w którym mitologia splata się z dziejami powstania 1830 roku. Powstanie listopadowe powraca w dramacie Warszawianka. Polskie średniowiecze staje się osnową innych utworów, na przykład Bolesława Śmiałego, Kazimierza Wielkiego, Piasta,
Problematyka i nowatorstwo Ferdydurke Gombrowicza. Dlaczego mówi się, że żarliwy przeciwnik formy stał się jej twórcą? Narrator, a zarazem główny bohater powieści – 30-letni literat zapada w sen. Granica między nim a jawą zostaje zatarta i oto dorosły mężczyzna z powrotem trafia do szkoły (podwójna rola: jednocześnie jest siedemnastoletnim Józiem i autorem „Pamiętnika z okresu dojrzewania” jak sam Gombrowicz – na tej podstawie możemy uznać go za alter ego autora).
