Dramat romantyczny
To specjalny, bardzo ważny gatunek epoki romantyzmu.
- Nawiązuje do budowy dramatu szekspirowskiego.
- Zupełnie różni się od klasycznej tragedii i łamie jej reguły.
Nie jest tu przestrzegana- ani jedność miejsca (dramat romantyczny ogarnia wielkie przestrzenie),
- ani jedność czasu (niekiedy zdarzenia oddzielają od siebie miesiące i lata),
- ani jedność akcji (splątanych jest tu wiele wątków).
Cechy dramatu romantycznego:
- kompozycja otwarta;
- symbolizm;
- obecność bohatera romantycznego;
- obecność scen i osób fantastycznych;
- niesceniczność.
Dziady Adama Mickiewicza
Problematyka
- Wymiar moralny:
- kodeks etyczny,
- obraz walki dobra ze złem w postaci kontrastów:
- anioły – diabły,
- patrioci – zdrajcy,
- Polacy – zaborcy.
- Wymiar metafizyczny:
- problematyka zagadnień nadprzyrodzonych,
- profetyzm, objawienie,
- istnienie zdarzeń niepojętych rozumem, jak choćby status Gustawa-Konrada,
- dyskusje o wiedzy, o uczuciu.
- Wymiar polityczny i patriotyczny:
- walka Polaków z zaborcą,
- losy młodzieży,
- Polska Mesjaszem narodów,
- przepowiednia nadejścia wyzwoliciela.
- Wielka miłość romantyczna
– jedna z płaszczyzn biografii bohatera, temat części IV.
Bohaterowie
- Główny, łączący wszystkie części bohater romantyczny: Gustaw-Konrad.
- Bohaterowie zbiorowi: lud, młodzież polska, Rosjanie.
- Kapłani:
- Guślarz w części II,
- Ksiądz w części IV,
- ksiądz Piotr w części III.
Z treści
- Część II:
inscenizacja obrzędu dziadów (moralność ludu).
- Część IV:
dom Księdza, wizyta pustelnika – Gustawa, trzy godziny: miłości, przestrogi, rozpaczy, „nieskuteczne” samobójstwo (studium miłości).
- Część III:
scena więzienna (represje rosyjskie, patriotyzm młodych), Wielka Improwizacja (monolog Konrada wadzącego się z Bogiem), Widzenie księdza Piotra (wizja Polski jako Zbawiciela narodów), obraz dworu senatora, historia Rollisona, Salon warszawski: obraz środowiska patriotów i arystokracji.
Kordian Juliusza Słowackiego
Problematyka
- Dyskusja: ocena powstania listopadowego i jego przywódców.
- Polemika z Mickiewiczem.
- Temat dojrzewania i poznawania świata przez młodego człowieka.
- Mesjanizm narodowy (przenośnia: Polska Winkelriedem narodów).
- Ocena społeczeństwa polskiego.
- Temat poezji i jej roli w życiu narodu.
- Psychologiczny portret Polaka, w tym dylemat moralny (próba królobójstwa), hamletyzm (niemoc czynu), miłość i rozczarowanie światem.
- Wątki szekspirowskie: konstrukcja bohatera, Przygotowanie.
Bohaterowie
- Bohater romantyczny: Kordian, który łączy wątki i różne miejsca dramatu (motyw podróży).
- Przywódcy powstania – portrety i ocena.
- Postaci historyczne: car, wielki książę, papież.
- Bohater zbiorowy: tłum warszawski, obłąkani w szpitalu wariatów, anonimowi spiskowcy.
Z treści
- Przygotowanie: scena fantastyczna, metaforyczna wypowiedź o powstaniu listopadowym, ocena kolejnych przywódców, których „wywołuje” z szatańskiego kotła szatan.
- Prolog: trzy Osoby Prologu przedstawiają trzy koncepcje poezji. Najbliższa autorowi jest koncepcja „narodowej urny” (Osoba Trzecia).
- Akt I: młodzieńcza, nieszczęśliwa miłość, werteryzm i próba samobójcza Kordiana.
- Akt II: motyw wędrówki po Europie (poznawanie świata, dojrzewanie, monolog na Mont Blanc).
- Akt III: koronacja cara, spisek, nieudana próba zabicia cara, uwięzienie Kordiana, wizyta w szpitalu wariatów, niedopełniona scena egzekucji.
Nie-Boska komedia Zygmunta Krasińskiego
Problematyka
- Wymiar etyczny: problem walki dobra ze złem, dyskusja o moralnych powinnościach poety, konsekwencjach czynów niemoralnych – buntu, niesprawiedliwości, zdrady małżeńskiej.
- Temat poezji i misji poety: dzieje rodziny hrabiego Henryka.
- Dramat rodzinny: rozdźwięk pomiędzy prozą życia a powołaniem poety.
- Dramat o rewolucji: próba analizy zjawiska, próba definicji i wytłumaczenia dziejów za pomocą prowidencjalizmu – poglądu, zgodnie z którym o losie jednostek, społeczeństw i świata decydują wyroki Boskie, Opatrzność.
Bohaterowie
- Bohater romantyczny: Mąż – hrabia Henryk.
- Bohaterowie zbiorowi: arystokracja i rewolucjoniści.
- Inni:
- Pankracy – wódz rewolucjonistów;
- Galilejczyk (Chrystus) – jako Boska siła w finale dramatu;
- rodzina hrabiego Henryka – Maria, Orcio.
Z treści
Dwa ciągi wydarzeń
- rodzinny: przekleństwo Złych Duchów, ślub z Marią, fantastyczny lot za Dziewicą, chrzciny Orcia, choroba i klątwa Marii, śmierć Marii.
- historiograficzny: obraz abstrakcyjnej rewolucji, skontrastowanie silnych przywódców – hrabiego Henryka i Pankracego; dantejska wędrówka Henryka przez obóz rewolucjonistów; spotkanie wodzów i zderzenie ich racji; klęska arystokratów, śmierć hrabiego i Orcia; objawienie Chrystusa, który zwycięża Pankracego (akt prowidencjalizmu).
Modyfikacje bohatera romantycznego
- Kordian
Pomiędzy próbą samobójstwa a przeistoczeniem w spiskowca przechodzi etap wędrówki po Europie – poznaje i ocenia świat i jego wartości.
- Hrabia Henryk
Nietypowy etap pierwszy, prywatny, jego biografii: ślub, dziecko, rodzina – życie domowe, które jednak nie daje szczęścia; walczy o sprawę swojej klasy, nie kraju, i w końcu „bezdyskusyjnie” umiera.
- Jacek Soplica
Działa w realnej sferze jako emisariusz; nie próbuje popełnić samobójstwa; czynu nieetycznego, zabójstwa Stolnika, dokonuje w prywatnej sprawie; żeni się; następuje też jego rehabilitacja; biografię bohatera zamyka śmierć.
Zobacz:
Omów cechy dramatu romantycznego na przykładzie Kordiana Słowackiego