Buntowanie się przeciwko zastanemu porządkowi świata jest przywilejem młodych od zawsze. Mówi się, że kłótliwość to nasza cecha narodowa. Literatura opisuje spory polskich szlachciców, którzy z byle powodu sięgali po szabelkę… Ujęć tego tematu może być bardzo wiele. Warto zwrócić uwagę na kłótnie o kształt literatury pomiędzy przedstawicielami pokoleń literackich.
Materiał według zagadnień
Spór społeczny
- Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem Mikołaja Reja
- Ludzie bezdomni Stefana Żeromskiego (polemika Judyma z lekarzami warszawskimi, a potem zarządcami Cisów)
- Wesele Stanisława Wyspiańskiego (wypowiedzi Czepca, Gospodarza, Hetmana)
- Szewcy Stanisława Ignacego Witkiewicza (groteskowo-katastroficzna wizja buntu społecznego)
Spór polityczny
- Odprawa posłów greckich Jana Kochanowskiego
- Powrót posła Juliana Ursyna Niemcewicza
- Juliusz Słowacki kontra Zygmunt Krasiński (rewolucja społeczna i arystokratyzm)
- Juliusz Słowacki kontra Adam Mickiewicz (winkelriedyzm i mesjanizm)
- Przedwiośnie Stefana Żeromskiego (prezentacja najważniejszych doktryn politycznych odrodzonej Polski)
- Literatura drugiego obiegu w powojennej Polsce, m.in. Zniewolony umysł Czesława Miłosza
Konflikt pokoleniowy
- Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej
- Przedwiośnie Stefana Żeromskiego
- Ferdydurke Witolda Gombrowicza
- Tango Sławomira Mrożka
- Buszujący w zbożu Jerome’a Davida Salingera
Spory o wizję sztuki
- Romantyczność Adama Mickiewicza i O klasyczności i romantyczności… Kazimierza Brodzińskiego (romantycy kontra klasycyści)
- My i wy Aleksandra Świętochowskiego (pozytywiści kontra romantycy)
- Artur Górski Młoda Polska, Stanisław Przybyszewski Confiteor (moderniści kontra pozytywiści)
- Konflikt skamandrytów i Awangardy Krakowskiej (dotyczący społecznej roli sztuki, środków artystycznego obrazowania, stosunku do nowoczesności)
- Spór między Zbigniewem Herbertem a Czesławem Miłoszem
Konflikt postaw
- Obrona Sokratesa Platona
- Biblia (spór Jezusa z faryzeuszami)
- Przedwiośnie Stefana Żeromskiego (Gajowiec i komuniści)
- Tadeusz Boy-Żeleński (Brązownicy) kontra Karol Irzykowski (Beniaminek) – słynny spór krytyków literackich dotyczący z jednej strony wizji osoby Mickiewicza, z drugiej zaś metod krytycznych i sposobów opisywania literatury
- Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego (rozmowy Raskolnikowa z Sonią)
- Bracia Karamazow Fiodora Dostojewskiego (w zasadzie każda rozmowa między bohaterami)
- Czarodziejska góra Tomasza Manna (spór między idealistycznym humanistą Settembrinim a dekadenckim cynikiem Naphtą)
- Dziennik 1954 Leopolda Tyrmanda
- Spór między Miłoszem a Herbertem w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych
Kłótnia jako sposób na życie
- Pan Tadeusz Adama Mickiewicza (proces o zamek)
- Zemsta Aleksandra Fredry
- Ferdydurke i Trans-Atlantyk Witolda Gombrowicza
Po prostu kłótnia
- Monachomachia Ignacego Krasickiego (satyra na kłótliwość)
- Pan Tadeusz Mickiewicza (spór Asesora i Rejenta, wątpliwości w sprawie niedźwiedzia)
- Trylogia Sienkiewicza (kłótnie i bójki szlachty polskiej)
Najważniejsze utwory
- William Szekspir – Romeo i Julia (spór rodów)
- Aleksander Fredro – Zemsta (spór o mur)
- Adam Mickiewicz – Pan Tadeusz (spór o zamek i zajazd)
- Eliza Orzeszkowa – Nad Niemnem (spór między dworem a zaściankiem)
- Władysław Stanisław Reymont – Chłopi (spór o las)
- Witold Gombrowicz – Ferdydurke (parodia sporu)
Udział w sporze, dyskusji
— to doskonale ćwiczenie dla umysłu, lecz także próba charakteru. Ma świetny wpływ na naszą sprawność intelektualną: konieczność dobierania trafnych argumentów, jasnego prezentowania własnego punktu widzenia i wysnuwania wniosków z wypowiedzi rozmówców – to przecież nie lada wysiłek! Ponadto uczy szacunku dla ludzi o odmiennych poglądach, tolerancji, a nawet kształtuje silną wolę – głównie wtedy, gdy mamy ochotę wybuchnąć gniewem, zakończyć dyskusję przekleństwem lub trzaśnięciem drzwiami.
Dyskusja to specyficzna forma rozmowy, która ma swoje zasady, prawa.
Zapoznanie się z poetyką dyskusji może być gwarantem sukcesu towarzyskiego – kulturalni, uważni i zaangażowani dyskutanci są doceniani w kręgach ludzi myślących. Można nawet wysunąć tezę, że dyskusja jest jedną z faworyzowanych form wymiany poglądów wśród tzw. osób na poziomie. Rasowy dyskutant nie podnosi głosu, nie obraża rozmówców, szanuje ich poglądy. Nie traktuje dyskusji jako walki na śmierć i życie, a rozmówców jak śmiertelnych wrogów. W dyskusji nie ma bowiem wygranych i przegranych. A choć można ją postrzegać jako swoisty konkurs retoryczno-erudycyjny, nagroda jest taka sama dla wszystkich dyskutantów: to możliwość porozmawiania z innymi ludźmi, wymiany poglądów – i przemyślenia własnych sądów.
Kłócimy się zwykle o sprawy błahe, związane z życiem codziennym.
Dyskusje dotyczą na ogól spraw niezwykle ważnych – związanych z filozofią życiową, postawą, religią. Poza tym kłótnie wyczerpują fizycznie i psychicznie, podczas gdy dyskusje wzbogacają nas duchowo i intelektualnie.
Zobacz:
Omów najważniejsze konflikty i spory pomiędzy bohaterami w Nad Niemnem