Strona Główna
Charakterystyka rycerza średniowiecznego Starofrancuska poezja narracyjna z XI wieku utrwala w cyklu chansons de geste (czyli pieśniach o czynach rycerzy) wizerunek bohatera idealnego. Najlepszym przykładem będzie tu hrabia Roland, bohater Pieśni o Rolandzie. Siostrzeniec i wasal Karola Wielkiego jest przedstawiony jako obrońca króla, ojczyzny i wiary, wzór męstwa i honoru. Charakteryzują go ponadto: prostota, szczerość, duma ze służby panu lennemu, pycha, pogarda dla wroga, zuchwałość granicząca z brakiem rozwagi, przepych w sposobie ubierania się, pogarda
Charakterystyka rycerza antycznego. W homerowskiej „Iliadzie” obserwujemy rycerza antycznego, gdy – odziany we wspaniałą zbroję, silny i zręczny walczy na polu bitwy. Wielki pojedynek między Achillesem Hektorem jest bacznie obserwowany zarówno przez obóz Trojan, jak i Greków – wszak walczą ze sobą najwspanialsi ze wspaniałych. Homer przedstawia w eposie rycerza wyjątkowego – wybranego spośród innych. Achilles jest „miły bogom”, a bogowie nigdy nie zapominają o swych wybrańcach. Stale obecni na polu bitwy, podpowiadają rycerzom kolejne posunięcia,
Rycerz Ukształtowanie się tego wzorca osobowego miało nierozerwalny związek z brutalnością średniowiecznego świata, z bezustannymi próbami zdobycia jak największej władzy, z najazdami plemion barbarzyńskich i z wojnami. Jeżeli człowiek nie był wystarczająco silny, odważny i waleczny, to miał małe szanse na przeżycie. Trzeba było kochać przede wszystkim Boga i ojczyznę, a honor też powinien stać na pierwszym miejscu! No, i oczywiście kobiety. „Bić się i kochać” – jak głosiło jedno
Mieszczuch Mieszczuch to nacechowana emocjonalnie nazwa mieszkańca miasta. Nazwa neutralna to, oczywiście, mieszczanin. Nie wiedzieć czemu, ten typ bohatera nie cieszy się zbytnią sympatią w literaturze polskiej. Jest krytykowany, bezlitośnie wyszydzany. Bardzo rzadko pisze się o mieszczuchach z sympatią. Kojarzą się z takimi cechami jak przyziemność, ciasnota horyzontów, hipokryzja. Za to w literaturze obcej pojawiają się sympatyczni, a przynajmniej obdarzeni bogatą osobowością bohaterowie-mieszczuchowie. Zapewne w dużej mierze wiąże się to z faktem, że polskie
Porównaj sylwetki trzech karierowiczów: Eugeniusza de Rastignaca, Aleksandra Łużyna i Zenona Ziembiewicza. Zarówno Rastignac do Paryża, jak i Łużyn do Petersburga przyjeżdżają z prowincji, która w latach dwudziestych we Francji i w latach sześćdziesiątych XIX w. w Rosji stanowi zasadniczy kontrast dla wielkomiejskiego życia. Wielkie stolice upajają obydwu prowincjuszy. Drobny dorobkiewicz Łużyn „po wielorakich kombinacjach i wyczekiwaniach” u boku „dosyć znacznych osobistości gubernialnych”, „postanowił nareszcie (…) wejść w wyższe towarzystwo, o którym już
Karierowicz Karierowicz to człowiek bez skrupułów dążący do zrobienia kariery, a tym samym osiągnięcia dobrej pozycji społecznej, która jest głównym celem życia. To, rzecz jasna, trochę uproszczona definicja. W dzisiejszych czasach słowo kariera ma raczej pozytywny wydźwięk. Za to określenie karierowicz brzmi trochę pogardliwie. Kariera kojarzy się z osiągnięciami – naukowymi, finansowymi, artystycznymi, ze sławą i podziwem. Natomiast gdy nazywamy kogoś karierowiczem, mamy na myśli człowieka o wypaczonej osobowości, dla
Bohater literacki – ARTYSTA Artysta to twórca dzieła sztuki, ktoś, kto jest obdarzony talentem, nie jest „zwykłym” człowiekiem, lecz kimś cechującym się wyjątkowymi umiejętnościami i zdolnościami. Od artysty społeczeństwo często oczekuje czegoś niezwykłego, ale także – choć na pewno nie zawsze – daje mu prawo to bycia „innym”. Motyw artysty występuje właściwie w każdej epoce (może jedynie poza średniowieczem), a w niektórych epokach (np. romantyzmie czy Młodej Polsce) bywał jednym z najważniejszych. Geneza tego
Everyman Postać pozbawiona cech indywidualnych, charakterystycznych, dzięki czemu może się z nią utożsamiać wielu odbiorców. Manicheizm (system religijny z III wieku) głosi, że człowiek ma dwie dusze: jedna związana jest z dobrem (jasnością, królestwem boga), druga zaś ze złem (ciemnością, królestwem szatana). Określona w ten sposób sytuacja człowieka w świecie zobowiązuje go – według Maniego do wyzwalania się od zła. Podobny nakaz moralny nakłada na człowieka parenetyczna sztuka średniowieczna oparta na założeniach chrześcijaństwa. Świat
Emma Bovary Emma Rouault, romantyczna i niezadowolona z życia dziewczyna, wychodzi za mąż za Karola Bovary, wiejskiego lekarza. Bardzo szybko spostrzega, że jej mąż jest zupełnie przeciętnym, nieciekawym i ograniczonym człowiekiem. Nuda rzuca ją w ramiona pierwszego lepszego mężczyzny, który wydaje jej się wcieleniem ideału; potem zostaje kochanką urzędnika notarialnego. W zamęcie upojenia przekonana jest za każdym razem, że przeżywa wielką miłość. Nagle staje wobec twardej rzeczywistości: nieubłagany wierzyciel grozi, że ujawni jej mężowi długi,
Hrabia Henryk Hrabia Henryk, występujący w dramacie Zygmunta Krasińskiego również jako Mąż, jest nietypowym i bardzo interesującym przykładem bohatera romantycznego. Od innych postaci romantycznych wiele go różni. Jego portret jest wszechstronny, postać to wieloznaczna, ale niepozbawiona silnego charakteru, mimo naznaczenia tragizmem. Znaczenie postaci To ważny bohater romantyczny, skupiający w sobie i cechy typowe dla epoki, i mniej dla niej charakterystyczne. Nie jest, jak inni wielcy bohaterowie romantyczni, naznaczony wielką ideą. Po metamorfozie, jaką przeszedł, Henryk
FIN DE SIÉCLE – oznacza „koniec wieku” i jest to nazwa stosowana, podobnie jak → dekadentyzm, schyłkowość do końca wieku XIX. Zawiera treść raczej pesymistyczną, nawiązującą do krańcowości, poczucia beznadziejności i nastroju ludzi końca wieku – fin de siecle’u. Wykładnią poetycką terminu jest wiersz Kazimierza Przerwy–Tetmajera pt. Koniec wieku XIX.
EWANGELIA – cztery księgi Nowego Testamentu, według św. Mateusza, św. Marka, św. Łukasza i św. Jana (zwanych ewangelistami), głoszące naukę Chrystusa i opisujące jego życie.
ENCYKLOPEDYŚCI – encyklopedystami nazywa się krąg myślicieli, filozofów, pisarzy tworzących Wielką Encyklopedię Francuską w dobie oświecenia (XVIII w.). Dzieło to stało się po–mnikiem piśmiennictwa tej epoki, a także wyrażało ducha filozofa oświeceniowej, stąd jego waga w historii literatury i filozofii. Do najsłynniejszych jej współtwórców (encyklopedystów było ponad 50) należeli: Voltaire, Montesquieu, Rousseau, Diderot i d’Alembert.
ÉLAN VITAL – oznacza „pęd życiowy”, jest to termin rozpropagowany przez Henryka Bergsona (–bergsonizm), a oznaczający potężny prąd życia, energię, siły witalne tkwiące we wszechświecie i w człowieku. Natura istnienia jest dyna–miczna i nieobliczalna, istnieć – to poddać się prądowi życia, jego biologizmowi i naturalnej sile.
DONKICHOTERIA – postawa człowieka podobnego do słynnego w literaturze bohatera, imieniem Don Kiszot (z powieści Cervantesa pt. „Don Kichote z Manczy”). Postępowanie takie odznacza się marzycielstwem, idealizmem, brakiem poczucia realizmu, podejmowaniem zadań przekraczających możliwości człowieka – słynna walka z wiatrakami Don Kichota.
BUKOLIKA – patrz → sielanka
ANTYPOWIEŚĆ – patrz → „noveau roman”.
UNIWERSALIZM Napisz utwór, który po pierwsze ktoś zechce czytać za lat sto, dwieście, pięćset, a po drugie znajdzie w nim coś dla siebie. Może starożytnym było łatwiej, bo nie wszystkie tematy były tak oklepane jak dziś, ale zauważ, że współcześnie zwracamy uwagę tylko na niektóre dzieła antyczne. Najwięcej treści uniwersalnych znajdujemy w Biblii – to wielkie dzieło niektórzy chcieliby zabrać nawet na bezludną wyspę. Znajdujemy tam wszystko. Grecy zostawili nam mitologię, Antygonę, Iliadę,
Postmodernizm – nazwa ogółu tendencji w kulturze europejskiej i amerykańskiej obecnych w ostatnim trzydziestoleciu XX wieku i u progu naszego stulecia. Pojęcie trudne do zdefiniowania. Postmodernizm cechuje: współistnienie elementów kultury wysokiej i masowej, negowanie wszelkich możliwych systemów wartości (tzw. brak centrum), zabawa formą, traktowanie sztuki jako gry, eksponowanie związków między tekstami kultury (intertekstualność). Tendencje postmodernistyczne obserwujemy w sztuce, filozofii (Jacques Derrida), literaturze (Umberto Eco). Na świecie chaos, upadają wartości, kultura
POLEMIKA Twoja koleżanka opublikowała w prasie artykuł o dyskryminacji kobiet. Ty uważasz, że to mężczyźni są dyskryminowani, więc napisałeś tekst polemiczny. Polemiki zdarzają się w polityce, nauce i oczywiście w literaturze. Polemika musi odbywać się na forum publicznym – nie będzie polemiką twoja kłótnia z kumplem. Najsłynniejszą literacką polemikę uprawiali dwaj nasi romantyczni wieszczowie: Mickiewicz i Słowacki. Mickiewicz w Konradzie Wallenrodzie zaproponował ideę walki, z którą polemizuje Juliusz Słowacki w Beniowskim: Wallenrodyczność, czyli wallenrodyzm, Ten zrobił wiele dobrego – najwięcej!
