Leopold Staff Deszcz jesienny O szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny I pluszcze jednaki, miarowy, niezmienny, Dżdżu krople padają i tłuką w me okno… Jęk szklany… płacz szklany… a szyby w mgle mokną I światła szarego blask sączy się senny… O szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny… Wieczornych snów mary powiewne, dziewicze Na próżno czekały na słońca oblicze… W dal poszły przez chmurną pustynię piaszczystą, W dal ciemną, bezkresną, w
Przemiany w twórczości Jana Kasprowicza I okres twórczości To etap, w którym Kasprowicz jawi się jako „rzecznik skrzywdzonych i poniżonych”. W tym pierwszym okresie tworzenia dominują w jego poezji tematy społeczne: biedy wsi i nędznego życia chłopa. Wynika to zapewne z faktu, iż sam Kasprowicz pochodził z rodziny chłopskiej, z Kujaw. Podobnie jak Konopnicka ukazuje w swej poezji biedę ludu. Warto zapamiętać wiersz W chałupie i cykl sonetów Z chałupy.
Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej Poeta obserwuje pejzaż tatrzański, jego odczucia przenikają się, lecz dominuje spokój, cisza, poczucie ukojenia. Atmosfera wyciszenia namiętności i cierpień jest skutkiem obrazowania onirycznego (czyli upodabniającego do snu): „drzemie”, „senny”, „cisza”. Widoki ujęte są i zaprezentowane za pomocą obrazowania impresjonistycznego – czyli przy użyciu tęczy pastelowych barw, widziane oczami poety, zaprezentowane jako jego wrażenie: „potok skrzy się i mieni”, „srebrzysto-turkusowa cisza” – zauważamy ulotność tych
Na Anioł Pański Na Anioł Pański biją dzwony, niech będzie Maria pozdrowiona, niech będzie Chrystus pozdrowiony… Na Anioł Pański biją dzwony, w niebiosach kędyś głos ich kona… W wieczornym mroku, we mgle szarej, idzie przez łąki i moczary, po trzęsawiskach i rozłogach, po zapomnianych dawno drogach, zaduma polna, osmętnica… Idzie po polach, smutek sieje, jako szron biały do księżyca… Na wód topiele i rozchwieje, na omroczone, śpiące gaje, cień, zasępienie
MŁODA POLSKA – TABELA Ta epoka w Polsce to: czas współtrwania dwu epok historycznoliterackich – już schyłkowego pozytywizmu i rodzącej się Młodej Polski; jeszcze w roku 1890 ukazuje się w wydaniu książkowym największe dzieło polskiego pozytywizmu – Lalka Bolesława Prusa; 1891 – pierwsza seria Poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera – całkowicie młodopolskiego tomu poetyckiego; początek XX wieku – pozytywizm jako prąd wymiera, Młoda Polska panuje jeszcze przez dziesięciolecie; wybuch i zakończenie I
Kazimierz Przerwa-Tetmajer Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej Taki tam spokój… Na gór zbocza Światła się zlewa mgła przeźrocza, na senną zieleń gór. Szumiący z dala wśród kamieni w słońcu się potok skrzy i mieni w srebrnotęczowy sznur. Ciemnozielony w mgle złocistej wśród ciszy drzemie uroczystej głuchy smrekowy las. Na jasnych, bujnych traw pościeli pod słońce się gdzieniegdzie bieli w zieleni martwy głaz. O ścianie nagiej, szarej, stromej spiętrzone wkoło
Impresjonizm Impresjonistyczne pejzaże pełne ciepła i pastelowych barw pojawiły się najpierw w malarstwie. Artyści opuścili swoje pracownie, by w plenerach poszukiwać nowych środków wyrazu. Rezultaty okazały się zdumiewające, przyniosła je wnikliwa obserwacja natury. Zauważono, że w zależności od kąta padania światła i jego natężenia można uzyskać zupełnie odmienne efekty kolorystyczne. Krajobraz ulega bowiem nieustannej przemianie, nie jest dany w stałym kształcie. Wszystko, co zatem może zrobić artysta, to dokonać utrwalenia
Liryka Symbolizm znalazł swój wyraz w ścisłym zespoleniu życia duchowego, psychiki podmiotu lirycznego z przyrodą. Staje się ona wyrazicielką wnętrza człowieka lub przynajmniej tłem jego przeżyć. Stąd wzrasta znaczenie metafory o charakterze animizacji lub personifikacji. Natura przedstawiana jest w duchu impresjonistycznym, tak jak na ówczesnych obrazach, gdzie dominują kolory i światło o niezbyt intensywnym natężeniu. Oprócz wrażeń wzrokowych pojawiają się doznania słuchowe, jak i związane z innymi zmysłami (synestezja). Jacek Malczewski – Błędne kolo Ekspresjonizm skłania się ku
Przedstaw rolę miasta jako tematu literatury drugiej połowy XIX w. Zacznij: Odwołaj się do zjawisk historycznych – jak industrializacja i urbanizacja, które miały ogromny wpływ na życie społeczeństwa XIX w., całkowicie zmieniając relacje między miastem a wsią. Rozwiń: Omów obrazy miasta w utworach epoki: Fascynację miastem widzimy w utworach realistów. Metropolie w nich (Paryż u Balzaka, Warszawa u Prusa) to prawdziwe mikrokosmosy, logicznie uporządkowane i przejrzyste, w których wszystko ma swoje miejsce. W drugiej połowie wieku pojawiają się znacznie mniej
Ukaż fascynację folklorem wiejskim w literaturze Młodej Polski. Zacznij: Przywołaj pojęcie chłopomanii (dość płytkiej fascynacji obyczajowością i światopoglądem chłopstwa) reprezentowanej np. przez Lucjana Rydla (Pana Młodego w Weselu). Zaznacz ogromną wagę motywu wsi w zakresie zainteresowań twórców młodopolskich. Rozwiń: Dokonaj przeglądu utworów realizujących motyw: Z chałupy – cykl sonetów Jana Kasprowicza (chłopa z pochodzenia) poświęcony życiu wsi. Część utworów ma charakter społeczny, część jest prostymi obrazkami opisującymi chłopską codzienność. Nowele Żeromskiego. Zmierzch to skrajnie
Ocena moralności mieszczańskiej w wybranych utworach młodopolskich. Zacznij: Modernistyczni artyści bardzo ostro dystansowali się od kultury mieszczańskiej. Słynny konflikt artysta-filister był stałym motywem w twórczości artystycznej epoki. Rozwiń: Przedstaw utwory realizujące temat: Evviva l’arte! – urokliwy wierszyk Tetmajera prezentujący pogodnego artystę żyjącego tylko dla sztuki, gardzącego dobrami materialnymi, stabilizacją i „tłumem mydlarzy” – czyli mieszczan; Moralność pani Dulskiej – sztandarowy portret mieszczańskiego kołtuna w osobie tytułowej bohaterki. Podwójna moralność, chciwość
Omów koncepcje artysty w wybranych manifestach i utworach poetyckich (polskich i obcych) modernizmu. Zacznij: Formułowanie nowych idei sztuki i artysty było (zaraz po piciu absyntu) ulubionym zajęciem modernistów. Schyłek wieku to epoka, w której takich koncepcji powstało naprawdę niemało. Rozwiń: Przedstaw kilka koncepcji artysty, wskaż utwory, w których są one zawarte: Artysta nadczłowiek – „pan panów”. To, rzecz jasna, treść Confiteora Stanisława Przybyszewskiego. Artysta jest zdaniem pisarza jednostką wyjątkową, posiadającą rozległe uprawnienia moralne
W masce szatana. Poezja Tadeusza Micińskiego. Bohater literacki wielu epok – szatan Nie trzeba być specjalistą, by wiedzieć jak istotny to element Młodej Polski, jak ważna osobistość dla poezji. Chcę zaproponować Ci znajomość z niezwykle interesującym poetyckim portretem szatana, nie w wydaniu Staffa (Deszcze jesienny), nie w Kasprowiczowskim (Hymny), lecz w ujęciu najmniej lubianym i powszechnie uznawanym za trudne – mianowicie w poezji Tadeusza Micińskiego. Mam nadzieję, że obalimy mit
Hymn do Nirwany Tetmajer Tytuł Nirwana (sanskr. nirwana – wygaśnięcie) to w filozofii Wschodu zanik pragnień i wyzwolenie się od kolejnych cierpień w życiu, osiągnięcie oświecenia. Ten stan wiecznej błogości jest równoznaczny z zanikiem ego. Tego stanu nie da się podobno racjonalnie wytłumaczyć ani zadowalająco oddać za pomocą słów. Osiągnięcie nirwany możliwe było na drodze praktyk medytacyjnych stworzonych przez Buddę. Za sprawą Artura Schopenhauera stan nirwany błędnie interpretowano jako roztopienie się jednostkowego istnienia w nicości.
Literatura Młodej Polski Poezja młodopolska Jan Kasprowicz (1860-1926) – autor sonetów Z chałupy, Krzaku dzikiej róży, Hymnów Jeden z najważniejszych poetów epoki. Urodził się w rodzinie chłopskiej. Krzak dzikiej róży był przełomem modernistycznym w jego poezji. Hymny to największy poetycki wyraz buntu wobec Boga, apokaliptyczna wizja końca świata. W pierwszych latach XX wieku odsunął się od życia literackiego i zamieszkał w słynnej Harendzie, willi pod Zakopanem. Dorobek tego poety najłatwiej
Hymny – to dzieła, które przyniosły Kasprowiczowi największą sławę. Są to jednak utwory obrazujące kryzys zaufania do Boga i upadek dawnych wartości. Słynne hymny to: Dies irae, Święty Boże, Święty Mocny, Moja pieśń wieczorna, Hymn św. Franciszka z Asyżu. W formie utwory te nawiązują do tradycji hymnów kościelnych, możemy też mówić, że są to już utwory ekspresjonistyczne, co w owych czasach jest nowatorstwem. Hymny prezentują pochód ludności podążającej do otwartego grobu. W hymnie Święty Boże
Antyk od łacińskiego antiquus – dawny. Dotyczy dorobku kultury i historii starożytnej Grecji i Rzymu. Jest pojęciem węższym od terminu starożytność, który obejmuje historię wszystkich kultur sprzed naszej ery (Egipt, Babilon, Izrael). Średniowiecze (wieki średnie) to znaczy „przejściowe” między antykiem a odrodzeniem, ponad 10 stuleci raczej źle ocenionych przez ludzi renesansu jako wieki ciemnoty – stąd pejoratywna wymowa nazwy średniowiecze. Dziś ta ocena jest nieaktualna, wieki średnie fascynują swoim bogactwem. Renesans inaczej odrodzenie.
Sprawdź swoja wiedzę z modernizmu 1. Nowy prąd w literaturze i sztuce rozpoczynający się pod koniec XIX wieku nazywano Młodą Polską. Wymień pięć innych nazwy tej epoki. a) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. b) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. c) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. d) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. e) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2. Romantyzm i Młoda Polska to epoki, które łączy wiele podobieństw. Jakie to podobieństwa? a) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. b) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. c) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. d) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. e) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 3. Jakie główne nurty filozoficzne modernizmu możesz wymienić? a) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. b)
Jakie mogą być tematy? Jaką koncepcję człowieka i jego mocy znajdujesz w wierszu pt. Kowal? W nurt jakich wypowiedzi literackich wpisuje się poeta? Odpowiedz, interpretując utwór i odwołując się do wiedzy z historii literatury. Scharakteryzuj bohatera lirycznego w wierszu pt. Sonet szalony. W jakiej grupie literackich postaci go umieścisz? Przedstaw portret szatana nakreślony w wierszu Deszcz jesienny. Jak współgra z założeniami epoki? Porównaj z wybranym przez siebie portretem z innego
Wierna rzeka jest popularną powieścią, w której Żeromski przywołuje wątek powstania styczniowego i ukazuje na tle wydarzeń historycznych romantyczną miłość dwojga ludzi z różnych sfer. Fabuła powieści jest nieco melodramatyczna – do zaściankowego dworku o nazwie Niezdoły przyczołgał się ranny powstaniec, który cudem uniknął śmierci nie tylko z rąk wroga, lecz także ze strony niechętnie nastawionych chłopów polskich. W Niezdołach pozostała tylko panienka – zubożała szlachcianka Salomea Brynicka i jej wierny sługa – inni poszli do