Tag "średniowiecze"
Topos matki cierpiącej w kulturze średniowiecza i poezji polskiej XX wieku. W kulturze średniowiecza, kształtowanej przede wszystkim przez Biblię i tradycję chrześcijańską, uosobieniem matki kochającej i cierpiącej jest Maria, Matka Chrystusa. Od XIV w. motyw piety rozpowszechnia się w plastyce (malarstwie, rzeźbie). Pietà (z włoskiego – miłosierdzie) to wyobrażenie Madonny z ciałem Chrystusa na kolanach. Znajdujemy ten motyw na freskach Giotta, obrazie Belliniego… W XV i XVI w. sięgało po ten temat wielu wybitnych twórców. Najbardziej
To obok Romea i Julii najpiękniejsza historia miłosna wszech czasów. Prawdopodobnie zrodziła się wśród plemion celtyckich, a spisana została w kilku wersjach jako romans starofrancuski. Przebieg zdarzeń Król ziemi lońskiej Riwalen przybywa przez morze z pomocą królowi Kornwalii – Markowi. Walczy dzielnie z wrogami Marka, w dowód wdzięczności król Marek oddaje Riwalenowi za żonę swą piękną siostrę – Blancheflor. Zaraz po ślubie Riwalen dowiaduje się, że jego wróg, diuk Morgan,
1. Jaki bohater Pieśni… został poddany sądowi Bożemu i jak to się skończyło? 2. Jak miała na imię ukochana Rolanda? 3. Jak miał na imię przyjaciel Rolanda? 4. Czego odmówił Roland Oliwierowi i czym motywował odmowę? 5. Jak nazywał się miecz, a jak koń Rolanda? 6. Dlaczego umierając, Roland podnosi ku niebu prawą rękawicę? Odpowiedzi 1. Tą postacią w Pieśni o Rolandzie jest zdrajca Ganelon, który przyczynił się do śmierci tytułowego bohatera
Motywy maryjne w średniowiecznych i współczesnych tekstach kultury. Wstęp Przypomnij wątki maryjne w zabytkach literatury polskiej: Bogurodzica – tekst prawdopodobnie z początku XIII w. Matka Boska przedstawiona jako majestatyczna pośredniczka między Bogiem a ludźmi. Otacza Ją atmosfera sacrum (świętości) i dostojeństwa. Utwór pełnił rolę zbliżoną do hymnu narodowego (śpiewany przez polskie rycerstwo pod Grunwaldem i pod Warną). Lament świętokrzyski (Posłuchajcie, bracia miła…). W tej pieśni żałobnej z XV w. Maria traci boskie rysy. Anonimowy autor upodobnił ją do zwykłej
CHANSONS DE GESTE – są to „pieśni o czynach”. Bardzo modny w średniowieczu gatunek poezji narracyjnej opiewającej bohaterskie dokonania władców, rycerzy i przygody legendarnych bohaterów. . Ukształtował się już przed XI w. we Francji – utwory wykonywali tzw. truwerzy (wędrowni bardowie). Jego arcydziełem jest Pieśń o Rolandzie. Poematy owe barwnie opisują czyny rycerzy . Często układają się w całe cykle: bretoński cykl O królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu, hiszpańska Pieśń o Cydzie, niemiecka Pieśń
MISTERIUM – gatunek dramatyczny, uprawiany w epoce średniowiecza, przedstawiający widowiska o tematyce zaczerpniętej ze Starego i Nowego Testamentu, Dziejów Apostolskich, z żywotów świętych. Od XIV wieku wystawiane poza kościołami w czasie świąt religijnych, takich jak Boże Narodzenie, Wielki Post, Wielkanoc, były bardzo popularne.
MORALITET – gatunek średniowieczny, bardzo popularny w tej epoce, należący do rodzaju utworów dydaktycznych, czyli pouczających. W moralitecie występowały postacie alegoryczne, np. uosobione Dobro, Zło, Cnota, Grzech itd. Ich wygląd był kwestią umowną, tradycyjną, więc widzowie natychmiast rozpoznawali „treść” postaci. Owi „bohaterowie” toczyli spór o duszę człowieka, ukazywali grożące mu pokusy i wartości cnót. Z kolei człowiek w moralitecie był to z reguły – Everyman, czyli abstrakcyjny reprezentant ludzkości.
UNIWERSALIZM ŚREDNIOWIECZNY – jest cechą epoki wieków średnich. Polega na tym, że państwa średniowiecznej Europy podporządkowane były jednej (uniwersalnej) władzy kościelnej i świeckiej. Kościół dominował, gdyż wszystkie państwa uznawały zwierzchnictwo papieża. Z kolei władzę świecką sprawował władca Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, które wyrosło na gruzach Imperium Rzymskiego. O uniwersalizmie świadczył również fakt, iż językiem „urzędowym”, wspólnym całej Europie – była łacina. A zatem uniwersalizm opierał się o trzy założenia: wspólnej
WIERSZ ŚREDNIOWIECZNY – jest to zwany inaczej wiersz zdaniowo-rymowy, o kompozycji typowej dla utworów średniowiecznych. Nazwa taka bierze się stąd, że w każdym wersie zamyka się całe zdanie lub jednorodny człon zdaniowy, natomiast rymy w wierszu średniowiecznym uzyskane są przez powtarzalność formy gramatycznej np. czasownika w pierwszej osobie liczby mnogiej np: nosimy – prosimy. Jeżeli chodzi o ilość sylab w wersach – jest ona różna, choć w Bogurodzicy spotykamy pierwsze
Spór cesarstwa z papiestwem o inwestyturę. 1. Uporządkuj punkty i podpunkty. A. Powstanie w X w. opactwa benedyktyńskiego w Cluny. – …………………………………………………………………………………………….. – …………………………………………………………………………………………….. B. Ukształtowanie się ruchu kluniackiego. – …………………………………………………………………………………………….. – …………………………………………………………………………………………….. C. Podjęcie przez papieży idei reform w poł. XI w. – …………………………………………………………………………………………….. – …………………………………………………………………………………………….. – …………………………………………………………………………………………….. D. Reformy Grzegorza VII – …………………………………………………………………………………………….. – …………………………………………………………………………………………….. – …………………………………………………………………………………………….. E. Prośba Henryka IV o przebaczenie – …………………………………………………………………………………………….. – …………………………………………………………………………………………….. –
Pieśń o Rolandzie Lektura w epoce Stop! Jesteś w średniowieczu! Tu spotkasz rycerzy, zakonników, wędrujących mnichów i pokutujących biczowników. W miastach – żaków studiujących w ośrodkach akademickich, takich jak Bolonia czy paryska Sorbona, albo polska Akademia Krakowska, ale nie licz na duże skupiska miast i gęste zaludnienie. Raczej tu pusto, zwłaszcza po zarazie, zwanej czarną śmiercią, która w XIV wieku spustoszyła Europę. Ujrzysz za to katedry gotyckie, zamki rycerskie, ciche
Podpowiedzi Zwróć uwagę na heroiczność decyzji Aleksego: wyrzeka się bogactwa, rozdaje majątek, porzuca rodzinę, ślubuje czystość, dobrowolnie cierpi głód, nędzę, ukrywa swe imię (anonimowość), znosi upokorzenia i niewygody. Poszukaj motywacji działań Aleksego (ewangeliczny nakaz ubóstwa, chęć doskonalenia duszy przez cierpienia ciała, chęć zbliżenia się do Boga i doznania łaski). Określ system wartości Aleksego, zgodny z hierarchią ludzi średniowiecza: pogarda dla ciała, rozwój wewnętrzny pojmowany jako skrajna asceza, czystość warta więcej niż życie małżeńskie,
Materiał do charakterystyki bohatera I. Wstęp – prezentacja postaci Kim był Roland, kiedy żył, czy istniał naprawdę, jak go umiejscowić w szeregu postaci literackich? Można pokusić się o cytat albo bardziej oryginalny wniosek już we wstępie. II. Rozwinięcie – przedstawienie cech Rolanda Zgodnie z wymaganiami charakterystyki trzeba przedstawić cechy Rolanda. Niewątpliwie więcej będziemy pisać o jego duchowych przymiotach niż o wyglądzie, o którym wiemy raczej niewiele i którego możemy raczej
Co sprawia, że śmierć Rolanda upodobniona jest do śmierci Chrystusa? Wesprzyj odpowiedź cytatami. Miejsce – podobnie jak Chrystus Roland umiera na wzgórzu, pod sosną, która symbolizuje krzyż. „Biegnie rycerz pędem na szczyt góry, położył się na zielonej murawie. Hrabia Roland leży pod sosną”. Męka – autor podkreśla męczeństwo śmierci: „Hrabia Roland ma zakrwawione usta. Skroń mu pękła. (…) Uszami mózg mu się wylewa”. Poświęcenie się Bogu – Roland modli się,
Motyw: Bóg Temat nr 1 w literaturze i sztuce nie tylko średniowiecza. Europa średniowieczna staje się jednym wielkim chrześcijańskim państwem, na czele którego stoi papież. Ideologia średniowieczna to dwa zasadnicze hasła – teocentryzm i uniwersalizm. Trzeba wiedzieć o różnych postawach wobec Boga – porównaj filozofię św. Augustyna i św. Tomasza i poglądy św. Franciszka. Cechą polskiej religijności jest szczególny kult Matki Boskiej, której poświęconych jest wiele pieśni. Najważniejsze to: Bogurodzica
Na szczycie średniowiecznej hierarchii społecznej stał władca – z woli Bożej dzierżący władzę nad resztą społeczeństwa. Król, książę czy cesarz był namiestnikiem Stwórcy, miał bronić chrześcijaństwa, dawać przykład swą pobożnością. To dlatego w żywotach średniowiecznych władców znaleźć można tyle niezwykłych znaków! Ich narodziny bywają cudowne. Później często objawiana jest im wola Boża, na przykład św. Gabriel wzywa Karola Wielkiego na kolejną wyprawę przeciwko niewiernym. Dobry władca jest „ojcem ludu”, człowiekiem odpowiedzialnym za
„Przychodzimy na świat z wyrokiem śmierci” (Seneka). Obraz śmierci w wiekach średnich. Nawiąż do cytatu! Cytat jest wprawdzie ozdobny, ale nie powinno się go pominąć w toku pracy. Nawiązać można zwykłą refleksją: kultura średniowiecza potwierdza słowa Seneki, zdaje się je powtarzać wielokrotnie. Co więcej – ludzie średniowiecza wciąż pamiętają o wyroku, podczas gdy późniejsze epoki będą chciały jak najszybciej o makabrycznym przeznaczeniu zapomnieć. Może z wyjątkiem baroku, który wskrzesi ideały wieków średnich. Podnieś poziom,
Uwaga Topos (topika, loci communes – miejsca wspólne) to odwieczny motyw, temat, sposób ujęcia powtarzający się w tekstach kultury. Średniowieczny motyw matki cierpiącej Takim toposem jest postać matki cierpiącej po utracie dziecka, kochającej nad życie swoje potomstwo. Z mitów starożytnej Grecji znana jest choćby Demeter, która na pół roku pogrążała się w smutku, ponieważ opuszczała ją córka Kora, czy Niobe, która skamieniała po śmierci czternaściorga dzieci. W kulturze średniowiecza, kształtowanej przede wszystkim przez
„Tu leży rycerz, co walczył bez trwogi i żył bez skazy.” Słowa Juliana Ursyna Niemcewicza uczyń podstawą do rozważań o średniowiecznym rycerzu. Komentarz Zwróć uwagę, że w poleceniu jest zawarta ważna wskazówka – praca ma dotyczyć rozważań na temat średniowiecznych rycerzy, nie może to być wyłącznie ich opis. Już we wstępie możesz wyraźnie zaznaczyć, jakie jest twoje zdanie na temat ideału rycerza. Dużo ciekawsze wydaje się bowiem poznanie duszy wymienionych postaci,
Dlaczego Boską komedię Dantego uznaje się za pomost pomiędzy średniowieczem a renesansem? Boska komedia Dantego jest wizją wędrówki po świecie pozagrobowym. Jest to dzieło złożone z trzech części: Piekła, Czyśćca i Raju. Gatunek: poemat epicki Bohater: Dante – przemierza te sfery, podążając za dwoma przewodnikami: po piekle i czyśćcu oprowadza go Wergiliusz, a po raju ukochana Beatrycze. Utwór zawiera apel o przestrzeganie cnót chrześcijańskich. Dante jako człowiek wędruje po 9 kręgach piekła, gdzie zawiera się
