LICEUM
Potop powstawał „w podróży” po europejskich sanatoriach. Pisarz czytał żonie fragmenty swojej powieści, dlatego głos Marii Szetkiewiczówny także wpływał na kształt Trylogii. Podobno „uratowała” ona od śmierci Zagłobę, którego niecny Sienkiewicz zamierzał uśmiercić w pierwszym tomie. Umarła, gdy powieść nie była jeszcze ukończona (Sienkiewicz pisał ją od października 1884 do sierpnia 1886 roku). Po śmierci Marii nie przerwał pracy – pisał gorączkowo, odrywając się w ten sposób od myślenia o rzeczywistości. Drugim czynnikiem
Spotkanie Kmicica z Oleńką Billewiczówną, panną „zapisaną” mu w testamencie na żonę. Plan opiekunów przypada do gustu młodym – rozpoczyna się wątek miłosny. Awantury Kmicica i jego towarzyszy. Zemsta na szlachcie zaścianka, która nie tolerując zachowania wojaków, wybiła część kompanów Kmicica. Uczta w Kiejdanach u Radziwiłła. Mimo wielu wad Kmicic jest patriotą. Składa przysięgę wierności Radziwiłłowi, sądząc, że ten przystąpi do obrony kraju przed Szwedami. Gdy Radziwiłł publicznie oświadcza gościom, że opowiada się po stronie
Program pozytywizmu w Nad Niemnem Oprócz etosu pracy jest jeszcze kilka zagadnień, które porusza pisarka-pozytywistka. Oto wybrane przykłady: Potrzebę nauki (scjentyzm) udowadnia m.in. osoba Witolda, który jest pozytywną postacią, ma wiele planów na przyszłość – a to dzięki naukom, które pobiera i które będzie umiał spożytkować. Utylitaryzm. Ludzie muszą być użyteczni dla kraju, społeczeństwa. Wystarczy popatrzeć na los tych, którzy są „pasożytami”: Emilii, Różyca, Zygmunta, Kirły. Są bezużyteczni, niezbyt szczęśliwi, nie
W jaki sposób Eliza Orzeszkowa udowadnia wartość pracy? Odpowiedz na podstawie Nad Niemnem. Stosunek pisarki do ideału pracy jest oczywisty – wyraża ona pogląd, że praca jest najwyższą wartością wolnego człowieka, stanowi o jego godności, nadaje życiu sens i szczęście. Powieść Nad Niemnem udowadnia powyższe założenia poprzez: wypowiedzi bohaterów reprezentujących pogląd autorki, losy i charakterystykę postaci, podział społeczny – ocenę dworu i zaścianka. Kto reprezentuje pogląd aprobujący wartość pracy, postulujący użyteczność człowieka dla świata
Specyfika utworu Orzeszkowej pt. Gloria victis tkwi w kompozycji noweli. Zamysł pisarki polega na konstrukcji podwójnej treści. Plan pierwszy noweli zaprezentowany odbiorcy to rozmowa lasu z wiatrem. Czytelnik staje się świadkiem baśniowej sytuacji: oto dzięki zabiegom personifikacji i animizacji wszelkie elementy leśnej przyrody mówią, opowiadają, co widziały na leśnej polanie, a były świadkami epizodu powstańczego. Plan drugi noweli – to opowieść lasu. Co widziały drzewa? „Kawałek” powstania styczniowego. Oddział partyzancki, wodza powstańców – Traugutta i trójkę
W literaturze polskiej niewiele jest utworów, których treść dotyczy stosunków kapitalistycznych, relacji robotnik – fabrykant i sytuacji robotników. Podejmie ten temat Żeromski, a w pozytywizmie nowelą tego typu jest właśnie Powracająca fala, choć także nie ogranicza się ona do społecznego wymiaru treści, zauważamy, że fabrykantem jest Niemiec – Adler, a robotnikiem Polak – Gosławski. Wyczuwamy zatem motyw polityczny, jest to bowiem zaborczy ucisk polskiego przemysłu. Dominuje zaś wątek moralny utworu – jego symbolem jest
Jakie nietypowe cechy dostrzegasz w budowie noweli Henryka Sienkiewicza pt. Szkice węglem? Oryginalna jest postawa narratora wobec opisywanych wypadków. Sienkiewicz nie tylko przedstawia wydarzenia – przyprawia je szyderstwem i goryczą, posługuje się gorzką ironią. Widać to szczególnie w opisach Zołzikiewicza – jego biografia jest przedstawiona za pomocą heroikomicznych zabiegów – czyli stylem godnym eposu i wielkiego bohatera, zastosowanym do małego człowieczka i jego płytkich przeżyć. Kiedy wyruszył do boju (aluzja do powstania), „zatrzymał się”
Szkice węglem nie są zupełnie „wolne” od głosu narratora – owszem, Sienkiewicz ujawnia się często – ironizuje, tworzy aluzje, uwrażliwia czytelnika na podtekst utworu. Nowela opowiada właściwie zdarzenie makabryczne: chłop Rzepa zabił swoją żonę Rzepową, ucinając jej głowę siekierą za to, że zdradziła go z pisarzem gminnym Zołzikiewiczem. Zanim do tego doszło, nastąpił splot wydarzeń poprzedzających ów czyn. Po pierwsze Zołzikiewiczowi podobała się ładna Rzepowa, która odrzucała jego zaloty. Lecz Zołzikiewicz
Nowela wywodzi się od włoskiego twórcy renesansowego Boccaccia i jego Dekameronu (zbioru 100 nowel). Klasyczna nowela jest utworem krótkim, prozatorskim, o wyrazistej fabule i zredukowanym do minimum komentarzu. W noweli nie ma wątków pobocznych lub są nikłe, mała jest liczba bohaterów. Wydarzenia biegną do punktu kulminacyjnego, który przynosi rozwiązanie konfliktu, po czym następuje pointa. Sytuacja wyjściowa zostaje zwykle odwrócona w finale. Cechą noweli klasycznej jest teoria sokoła – czyli obecność głównego motywu, który przewija się przez
Druga połowa lat 70. XIX wieku to czas nowel. Stała się ona przejściową formą wypowiedzi między literaturą tendencyjną a dojrzałą powieścią realistyczną. Jeszcze głosiła tezy, zawierała pewną tendencję, lecz już na niej twórcy ćwiczyli ambitne, precyzyjne chwyty pisarskie. Problematyka nowel Problematyka społeczna wsi – obraz nędzy i zaniedbania ludu ukazują: Szkice węglem, Janko Muzykant Henryka Sienkiewicza, Antek Bolesława Prusa. Problem nierówności społecznej – wyzysk robotników, biedę miast, nędzę bezrobotnych ukazują: (Szkice węglem
Publicystyka to esej, reportaż, artykuły krytycznoliterackie i polityczne, a przede wszystkim programowe – podejmujące problematykę społeczną, popularyzujące program i polemikę z przeciwnikami ideowymi. Jasne jest, że publicystyka była konieczną formą wypowiedzi w przypadku pozytywistów. Artykuły programowe, które zasługują na uwagę: My i wy – wyraźnie polemiczny artykuł Aleksandra Świętochowskiego, wydrukowany na łamach Przeglądu Tygodniowego, wystosowany przeciwko bezprogramowości i bierności konserwatystów. Inne artykuły tego publicysty to: Poszanowanie pracy, Praca u podstaw, Tradycja i historia wobec postępu. Już tytuły wskazują na
Emma Bovary Tytułowa bohaterka w słynnej powieści Flauberta (Pani Bovary). Na imię miała Emma, była panną wykształconą i oczytaną. I właśnie świat książek poruszył jej wyobraźnię i marzenia do tego stopnia, że nie mogła pogodzić się ze zwykłym życiem na prowincji. Jako żona miłego, ale nudnego doktora Bovary, czuła się odsunięta od prawdziwego świata miłości, tragedii, szczęścia, wielkich wydarzeń. Zaczęła zatem tworzyć ich namiastki w swoim świecie – weszła na ścieżkę niebezpieczną. Kolejni kochankowie, długi,
Lwa Tołstoja – autora epopei Wojna i pokój, wielkiej powieści o miłości i zdradzie pt. Anna Karenina, i dobrodziejstwach form, jak Opowiadania sewastopolskie. Pisarz arystokrata, autor słynnej powieści historycznej pt. Wojna i pokój. Miejsce Tołstojowskie to majątek Jasna Polana. Tu się urodził, tu pisał, tu założył później szkołę dla dzieci wiejskich. Tołstoizm to postawa etyczna, na wskroś chrześcijańska, głosząca nakaz czynienia dobra, odrzucenie wszelkiej przemocy i zemsty. Model epicki pisarza najlepiej obrazuje Wojna i pokój,
Epoka Zbrodnia i kara to jedna z wielkich powieści realizmu. Na uwagę zasługuje fakt, że Dostojewski zwrócił powieść realistyczną w kierunku pogłębionej analizy psychologicznej postaci (penetracji ich psychiki). Dużą rolę w jego powieściach odgrywają monologi wewnętrzne bohaterów. Forma utworu Zbrodnia i kara to powieść polifoniczna, czyli wielogłosowa. Obraz świata przedstawionego nie wyłania się z opowieści wszechwiedzącego narratora, lecz prezentowany jest z punktu widzenia bohaterów, których głos jest tak samo ważny jak głos narratora. Narrator powstrzymuje się od
Karol Dickens – piewca dziewiętnastowiecznego Londynu, kojarzy się czytelnikom z losami Dawida Copperfielda, z uśmiechniętą, dobroduszną twarzą pana Pickwicka i jego komicznymi przygodami, z atmosferą Bożego Narodzenia za oknami londyńskich domów… Któż nie czytał w młodych latach książek Dickensa! A kto nie czytał, widział z pewnością filmową realizację Opowieści wigilijnej… Powieści te chwilami przypominają baśń i byłyby nią, gdyby nie bolesne realia ówczesnej nędzy ludzi biednych, krzywdy dzieci i osób słabych. Najsłynniejsze dzieła Dickensa to: Dawid Copperfield – opowieść
Temat historyczny stał się modny. Artyści odmalowywali dzieje swoich narodów, portretowali bohaterów. Najlepszym przykładem – nasz własny artysta – Jan Matejko. Ale i europejscy mistrzowie nie stronili od dawnych dziejów – w modę weszły całe cykle ukazujące dzieje narodu czy ludzkości. Akademicy pragnęli, by malarstwo historyczne było idealizowane: przecież miały upamiętniać heroizm, sławić wielkich bohaterów, dawać moralny przykład. Malarze nie zawsze wiernie trzymali się tych wytycznych – często podejmowali ważne tematy, ubierając
W myśl założeń ogólnych, racjonalnych i użytecznych, naukowych i „dotykalnych”, głoszono następujące hasła programowe: Monizm przyrodniczy – inaczej jedność świata natury i ludzi, bo cały świat podlega tym samym prawom. Konsekwencją monizmu przyrodniczego było właśnie stosowanie metod biologii i fizyki, eksperymentu i obserwacji do badania sfery ludzkiej. Scjentyzm – to zaufanie do nauki opartej na doświadczeniu i rozumowaniu, bo one są jedynymi źródłami rzetelnej wiedzy. Praktycyzm – stawianie sobie osiągalnych, rozsądnych celów, troska o dobór środków do
W myśl założeń ogólnych, racjonalnych i użytecznych, naukowych i „dotykalnych”, głoszono następujące hasła programowe: Monizm przyrodniczy – inaczej jedność świata natury i ludzi, bo cały świat podlega tym samym prawom. Konsekwencją monizmu przyrodniczego było właśnie stosowanie metod biologii i fizyki, eksperymentu i obserwacji do badania sfery ludzkiej. Scjentyzm – to zaufanie do nauki opartej na doświadczeniu i rozumowaniu, bo one są jedynymi źródłami rzetelnej wiedzy. Praktycyzm – stawianie sobie osiągalnych, rozsądnych celów, troska o dobór środków do
Publicystyczna twórczość Mickiewicza związana jest z pismem Trybuna Ludów, które założył w Paryżu w 1849 r. (wiosna-jesień). W piśmie tym zamieścił Mickiewicz około stu artykułów. W jednym z nich pt. Socjalizm rozpatrywał to nowe pojęcie, oczywiście w rozumieniu zupełnie innym niż dzisiejsze. Socjalizm w ujęciu Mickiewicza to nowe społeczeństwo, oparte na zasadach równouprawnienia i braterstwa. Autor szydzi z reakcji na propozycje zmian społecznych, z obaw i przerażenia, jakie budzi nowe pojęcie. Jasno wykazuje upadek autorytetów, takich jak papież, cesarz, monarchia, słowo królewskie.
Najlepiej na to pytanie odpowiedział w jednym z listów Zygmunt Krasiński, pisząc, że Mickiewicz „wydrukował po włosku, czego chce dla Polski”. I tak właśnie było. Mickiewicz, będąc we Włoszech w roku 1848 (Wiosna Ludów), usiłował zorganizować polski legion i jako program legionu opublikował Skład zasad. Zawarł w nim postulaty, jakie powinny obowiązywać we wzorowym państwie, przedstawił także wizję Polski jako Mesjasza narodów, kraju spełniającego wyjątkową rolę w dziejach ludzkości. Używał języka religijnego, Kościół, Słowo Boże i wiarę chrześcijańską
