Posts From redakcja
Synteza problematyki filozoficznej i moralnej podejmowanej przez Jana Kochanowskiego. Światopogląd Kochanowskiego Fraszki Ufaj Bogu! Bóg jest największym Architektem, Stwórcą, Opiekunem człowieka, Reżyserem istnienia, Budowniczym kosmosu, Artystą i Mistrzem. Obdarował człowieka życiem i wieloma darami ziemi – człowiek więc winien pracować, pielęgnować dzieło Boskie. Używaj życia! Nie odmawiaj sobie przyjemności, chwytaj dzień, baw się i ciesz darami życia, a cierpień unikaj. Pogódź się z losem – bierz to, co przynosi fortuna, bez zbytnich emocji. Przyjmij
Tabela gatunków antyku Gatunek Cechy gatunku Przykład Późniejsze kontynuacje i ewolucje Epos Najstarszy gatunek epicki – utwór o charakterze fabularnym, opisujący dzieje legendarnych lub mitologicznych bohaterów. Rozpoczyna się inwokacją (wezwaniem do muz lub bóstwa o opiekę nad procesem twórczym), pisany heksametrem. Pojawiają się w nim elementy mitologiczne, fantastyczne. Homer Iliada, Odyseja Kontynuacją gatunku jest cały rodzaj literacki – epika. W szczególności – eposy rycerskie (Pieśń o Rolandzie), epopeje (Pan Tadeusz Adama Mickiewicza), epos biblijny (Raj
Tabela gatunków antyku Gatunek Cechy gatunku Przykład Późniejsze kontynuacje i ewolucje Saga Biblijny odpowiednik eposu – epicka opowieść opisująca dzieje jednego, na ogół szlachetnego i zasłużonego rodu. Dotyczy życia co najmniej kilku pokoleń, często też na pierwszy plan wysuwają się kwestie funkcji społecznych i zasług poszczególnych jej przedstawicieli. fragmenty Księgi Rodzaju dotyczące historii rodu Abrahama Tomasz Mann Józef i jego bracia, Buddenbrookowie; Gabriel Garcia Márquez Sto lat samotności. Saga apogeum swej świetności przeżywała
Tablica twórców polskiego renesansu Mikołaj Rej Ojciec języka polskiego. Pierwszy pisze po polsku. Reprezentuje typ polskiego ziemianina. Dzieła • Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem – słynny dialog krytyczny • Figliki – krótkie utworki humorystyczne • Żywot człowieka poczciwego – wzór życia ziemianina Założenia • Dwór – Rej wprowadza do literatury polskiej motyw szlacheckiego dworku. • Jak żyć? – opisuje model życia wiejskiego, jaki przystoi szlachcicowi polskiemu.
RENESANS W POLSCE – XVI WIEK Wyznaczniki Polska Jagiellonów jest silnym mocarstwem – handluje zbożem z Europą, liczy się dynastycznie. Wzrasta poczucie tożsamości narodowej – szlachta postrzega Rzeczpospolitą jak ojczyznę. Rozkwita literatura, nauka, sztuka – bogacą się miasta, rosną zamki magnackie. Następuje intensywny rozwój demokracji szlacheckiej – szereg przywilejów. Rodzi się idea sarmatyzmu – pochodzenia szlachty polskiej od starożytnego rodu wojowników. Ideały Wiedza – młodzież szlachecka wyjeżdża do szkół. Po wykształcenie wyruszano
BAROK – XVII WIEK Barok przypada na czasy wojen i zarazy – dlatego będzie epoką metafizyczną, dominujące tematy to: śmierć, religia, Bóg i piekło. Barok rodzi się we Włoszech – jako nurt w poezji: marinizm. Barok nie jest w Europie jednorodny: w Hiszpanii zaowocuje poezją metafizyczną i Don Kichotem, we Francji – rozkwitem klasycyzmu i komediami Moliera. Barok w Polsce to szczytowa faza sarmatyzmu – u nas kultura barokowa to dwa główne nurty: ziemiański i dworski. Okoliczności historyczne Kontrreformacja Ruch
POZYTYWIZM (1864-1890) Początek 1864 – klęska powstania styczniowego, pożegnanie ideałów romantyzmu Koniec 1890 – początek Młodej Polski, debiuty poetów młodopolskich, jak: Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff Epoka – następca wielkiego romantyzmu. Epoka po klęsce powstania styczniowego – czas żałoby narodowej i rozczarowania ideą walki, spisku, buntu. Czas kultu pracy, użyteczności, ponownej wiary w naukę. Czas prozy. Cztery hasła pozytywistów warszawskich praca u podstaw – rozwój szkolnictwa podstawowego, szerzenie oświaty
MODERNIZM Nazwa Fin de siècle – koniec wieku Modernizm – „nowe” występuje przeciw staremu (modern – nowoczesne) Dekadentyzm – schyłek wieku, poczucie beznadziejności – prąd duchowy końca wieku XIX, który ogarnął rzesze młodych ludzi. Pochodzi z cytatu Paula Valéry’ego: „Jam Cesarstwo u schyłku wielkiego konania” (franc. decadence – schyłek). Neoromantyzm – dziedziczy ideały romantyków Symbolizm – symbol stanie się ważny w literaturze i sztuce Secesja – modny stał się taki
MŁODA POLSKA – TABELA Ta epoka w Polsce to: czas współtrwania dwu epok historycznoliterackich – już schyłkowego pozytywizmu i rodzącej się Młodej Polski; jeszcze w roku 1890 ukazuje się w wydaniu książkowym największe dzieło polskiego pozytywizmu – Lalka Bolesława Prusa; 1891 – pierwsza seria Poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera – całkowicie młodopolskiego tomu poetyckiego; początek XX wieku – pozytywizm jako prąd wymiera, Młoda Polska panuje jeszcze przez dziesięciolecie; wybuch i zakończenie I
DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE Czas pomiędzy wojnami: 1918 (koniec I wojny światowej) – 1939 (początek II wojny światowej) Fascynacja autem, kinem, samolotem W sztuce panują nowatorskie pomysły, różne od wszystkiego, co było. W literaturze króluje awangarda. Cywilizacja i nauka Albert Einstein ogłosił teorię względności. Jeśli wszystko jest względne, czas, przestrzeń, to nie ma nic pewnego. Człowiek odczuwa niepokój. Energia promieniotwórcza, atomu, rozbicie – ważne wydarzenia w fizyce. Zbudują współczesny świat. Pierwszy przekaz
Wydarzenia! Najważniejsze: Polska niepodległym krajem!!! 11 XI 1918 – odzyskanie niepodległości po 123 latach niewoli; 1920 – wojna polsko-bolszewicka; konieczność obrony dopiero co odzyskanej wolności; 12-15 sierpnia – tzw. cud nad Wisłą (zwycięska bitwa o Warszawę); plebiscyty na Warmii i Mazurach, II powstanie śląskie; 1922 – rozpoczęcie budowy Gdyni; zamach na prezydenta Gabriela Narutowicza; 1925 – rok dwóch wielkich pożegnań – w ciągu dwóch tygodni zmarli Żeromski i Reymont.Dwa pogrzeby
WSPÓŁCZESNOŚĆ Czas II wojny światowej to krótka epoka w literaturze. W Polsce jej najistotniejszy plon to poezja Kolumbów. Ale sama wojna okazała się tematem dominującym w XX wieku, choć przyniósł on także sporo innowacji. Dziedzictwo epoki II połowę XX wieku na świecie określiły: dziedzictwo II wojny światowej – temat dominujący w literaturze, filmie, sztuce podział świata na dwie strefy – blok komunistyczny i tzw. Zachód, a także rywalizacja dwóch mocarstw:
TABELA – ŚREDNIOWIECZE Dziedzictwo epoki Etos rycerski Greckie ethos, czyli zwyczaj – to całość zasad uznawanych przez daną grupę społeczną, ideały, normy, wartości. Na etos rycerski składały się wszystkie cechy doskonałego rycerza, tradycje rycerstwa, postawy i sposób życia. Literackim owocem kultury stał się epos rycerski – średniowieczny gatunek epicki obejmujący utwory o rycerzach i ich bohaterskich czynach. Zwany też chanson de geste (pieśń o czynach). Przykłady: Pieśń o Rolandzie (Francja),
Biblia – TABELA Biblia objaśnienia Jak powstał świat? Kosmogonia biblijna dokładnie opisuje sześć dni stworzenia świata przez Boga. Bóg oddziela światło od ciemności, tworzy wody, lądy, florę, faunę. Kolejne etapy Biblia potwierdza słowami: I było dobre. Jak powstał człowiek? Bóg stwarza go na swój obraz i swoje podobieństwo. Najpierw Adama, potem Ewę. Żyją w raju i tu za namową szatana popełniają grzech pierworodny. To obraz pierwszego buntu, grzechu i przyczyna
Komunikacja językowa Funkcje języka (wypowiedzi, tekstu) Funkcje języka: najczęściej pojawiają się informatywna, impresywna (konatywna), ekspresywna (emotywna), poetycka (autoteliczna). Oprócz nich pojawiają się także: Funkcja metajęzykowa – polega na przekazywaniu za pomocą pewnych słów i wyrażeń informacji o samym języku – o jego budowie, działaniu i znaczeniu wchodzących w jego skład wyrazów, np. Wyraz „ktoś” jest zaimkiem. Funkcja fatyczna (od gr. fatis mowa) – polega na nawiązywaniu, podtrzymywaniu, kończeniu kontaktu. Temu
Od początków oświecenia, postulując konieczność rozrachunku z sarmatyzmem, ludzie pióra starali się ukazać możliwość powstania nowego typu społeczeństwa. Dlatego mówili o konieczności ukrócenia anarchii szlacheckiej przez zniesienie przywilejów liberum veto i wolnej elekcji, wzmocnienie władzy królewskiej i stworzenie nowoczesnej armii. Te cztery postulaty, wyrażone mniej lub bardziej bezpośrednio, pojawiają się w bardzo wielu utworach literackich. Najwyraźniej zaś formułowane są w publicystyce politycznej. Publicystyka to dział piśmiennictwa, zajmujący się sprawami aktualnymi, niekoniecznie w formie literackiej. Rozkwit publicystyki to
Oświecenie wobec sarmatyzmu. Za ogromnie ważki powód przeczuwanego upadku Rzeczypospolitej uważano szlachecki sarmatyzm, a ściślej – styl życia ukształtowany pod wpływem ideologii sarmatyzmu. Chodzi oczywiście o egoizm i sobiepaństwo szlachty, jej, ugruntowane w XVII wieku, przekonanie o własnej niezwykłości, wynikające z wiary w mit sarmacki wyróżniający szlachtę polską jako grupę wybraną spośród reszty świata. Przekonanie to stało się podstawą stylu życia, który okazał się dla Rzeczypospolitej bardzo niebezpieczny: szlachcic Sarmata uważał, że ma prawo do szczególnych przywilejów,
Sarmatyzm stanowi jedno z najbardziej złożonych pojęć z zakresu dziejów kultury dawnej Polski. Odnosi się go do zespołu zjawisk obyczajowych oraz duchowej i umysłowej kultury rzeczypospolitej szlacheckiej od schyłku szesnastego wieku aż po czasy rozbiorów Polski, a nawet poza nie. Sarmatyzm pojmowany był jako pewien sposób myślenia o polskości i jako ziemiańsko-patriarchalny styl życia charakterystyczny dla średniej, drobnej i zaściankowej szlachty, hołdującej rodzimym wartościom. Ideologia sarmatyzmu oparta była na szeroko dyskutowanej tezie renesansowych kronikarzy historyków Macieja Miechowity
W drugiej połowie XVII w. Rosja weszła na drogę przeobrażeń, które doprowadziły tam do uformowania się nowożytnego, europejskiego absolutyzmu, jak również do wzrostu jej pozycji na arenie międzynarodowej. Punktem zwrotnym stały się reformy przeprowadzone przez wielką indywidualność – Piotra I, które wyrwały ten kraj z zacofania i zmniejszyły dystans do wysoko już rozwiniętej Europy Zachodniej. Poprzez opanowanie Inflant uaktywnieniu uległy kontakty gospodarcze z Zachodem. Car sprzyjał budowie i funkcjonowaniu manufaktur,
Państwa niemieckie – Rzesza Niemiecka Rzesza Niemiecka od czasu Wielkiego Bezkrólewia i walk dynastycznych o tron stała się faktyczną federacją czy, jak kto woli, konfederacją państw, co potwierdziła Złota Bulla cesarza Karola IV z 1356 r. Na jej mapie politycznej wśród obfitej mozaiki państw wyróżnić można było księstwa lub władztwa terytorialne o charakterze świeckim (np. Austria, Brandenburgia-Prusy, Bawaria, Palatynat Renu, Pomorze Zachodnie należały do większych), księstwa biskupie, następnie mniejsze terytoria
