Posts From Zbyszek
Rozwój, rozwój, rozwój Pozytywizm to epoka ewoluująca. Mimo że nie trwała długo, łatwo dostrzec, iż z biegiem czasu następował rozwój pozytywistycznej literatury. O ile w okolicach roku 1870 składały się na nią nieudolne próby w zakresie nowelek i powieści z tezą oraz teksty publicystyczne, o tyle już niecałe dwadzieścia lat później do grupy utworów pozytywistycznych można było zaliczyć niewątpliwe arcydzieło, jakim jest Lalka, oraz wybitne Nad Niemnem Orzeszkowej i niezwykle sprawnie napisane powieści Sienkiewicza. To, że u progu epoki
Stanisław Wokulski z Lalki Już jako młody chłopak musiał sam zarabiać na utrzymanie – był subiektem w winiarni Hopfera. Tu poznał studentów Akademii Medycznej i Szkoły Sztuk Pięknych, którym „paliło się we łbach”. To od nich zaraził się pasją do nauki: w dzień pracował, w nocy ślęczał nad pożyczanymi książkami. Dzięki temu morderczemu trybowi życia dostał się do Szkoły Przygotowawczej, a potem nawet do Szkoły Głównej. Studia przerwało mu powstanie styczniowe. Za udział w nim został
Klasyczna postać noweli ukształtowała się we Włoszech w epoce renesansu – przede wszystkim pod piórem Giovanniego Boccaccia, autora Dekameronu. Co ciekawe, już te najstarsze nowele poruszały problematykę mieszczańską, zajmowały się problemami obyczajowymi i przeważała w nich motywacja psychologiczna. Przez wieki pozostając w mniejszym lub większym zapomnieniu, nowożytną karierę gatunek ten robi w europejskiej literaturze realistycznej i naturalistycznej. W Polsce natomiast pojawia się na dobre dopiero w okresie pozytywizmu – ale za to od razu jako jeden z najważniejszych
Sytuacja poezji po powstaniu styczniowym była na terenie Polski bardzo trudna. Dlaczego? Dożywający swych lat poeci romantyczni: Wincenty Pol, Kornel Ujejski, Teofil Lenartowicz – zajmowali się poezją w bardzo ograniczonym stopniu lub… powielali swą wcześniejszą twórczość. Młodzi poeci nie mogli liczyć na wpływ nowych doktryn literackich, ponieważ nie przewidziano w nich miejsca dla poezji! Liczyły się tylko te gatunki i dziedziny sztuki, które mogły współdziałać z innymi elementami programu społecznego.
Europa, pierwsza połowa XIX wieku. W Polsce kwitnie romantyzm, a w Europie już gaśnie. Rodzi się nowy, potężny kierunek, który wkrótce ogarnie cały kontynent, a w Polsce przyjmie postać pozytywizmu. To realizm. Za jego początek uznaje się mniej więcej połowę wieku – rok 1850. Wprawdzie wielkie dzieła realistów, na przykład Balzaka, pojawiły się już wcześniej, ale na przykład artykuł programowy malarza Gustave’a Courbeta pt. Realizm, o realizmie w malarstwie, opublikowano w roku 1855. Rozkwit literatury realistycznej przypada
Dziewiętnastowieczny realizm wpłynął przede wszystkim na gatunki fabularne. Wzorcowym spełnieniem założeń kierunku stała się powieść. Realizm stworzył klasyczny kanon tego gatunku. Inne popularne wówczas gatunki to opowiadanie, nowela, obrazek, felieton. Realiści wprowadzili do literatury narratora wszechwiedzącego, różne tematy i rozmaite odmiany języka; zachowania bohaterów uzasadniali zarówno czynnikami społecznymi, jak i psychologicznymi; preferowali kompozycję zamkniętą. Utwór realistyczny w tym drugim znaczeniu to taki, w którym: czas i miejsce akcji są prawdopodobne, typowe dla
Dziś trudno uwierzyć, że aż do romantyzmu powieści nie uważano za gatunek artystyczny. Dlaczego tak było? Otóż od początku istnienia tego gatunku dostrzegano jego szczególną zdolność do przekazywania wiedzy o człowieku. Już powieści osiemnastowieczne podejmowały tematy dotąd pomijane przez literaturę – opisywały współczesność z całą jej różnorodnością i z perspektywy rozmaitych, także niskich warstw społecznych. Miała więc powieść służyć celom poznawczym, a tej funkcji – którą odziedziczyła po swoich poprzednikach: pamiętnikach, opisach podróży, publicystyce
Dziewiętnastowiecznemu realizmowi zawdzięczamy słynne postacie, które są już właściwie symbolami, własnością kultury ogólnoludzkiej. Świetnie uosabiają pewne typy, na przykład karierowicza, który pnie się do sukcesu bez skrupułów. Typ wciąż żywy, niestety, zasady postępowania też podobne, tylko realia się zmieniły. Czy jednak ważne jest, że donos wysłano e-mailem, a nie w zalakowanej kopercie? Inny typ: jednostka wyalienowana, inteligentny zbrodniarz. Uważa, że sam może sobie ustalać prawo, bo jest wybitny, bo pogardza społeczeństwem. Następny:
Akcja wydanego w roku 1834 Ojca Goriot rozgrywa się w Paryżu w latach 1819–1820. Głównymi bohaterami powieści są mieszkańcy podupadłego pensjonatu pani Vauquer, którzy jednak na ogół większą część czasu spędzają poza tym miejscem. W powieści można wyróżnić trzy główne wątki, skupione wokół trzech głównych bohaterów. Pierwszy z nich to historia Eugeniusza Rastignaca, ubogiego, lecz przebojowego studenta, który przybył do Paryża, by zrobić karierę. Początkowo prostolinijny, ambitny i rzetelny, szybko traci zapał do podążania
Na pozór sytuacja jest oczywista: mamy zbrodnię – zabójstwo lichwiarki i jej siostry, mamy też karę – osiem lat katorgi na Syberii dla Raskolnikowa. Wszystko proste, jak w powieściach sensacyjno-kryminalnych. Dokładniejsza analiza Zbrodni i kary każe się jednak zastanowić nad pojęciami zawartymi w tytule. Nie są one jednoznaczne! Świat Dostojewskiego ma charakter manichejski, co znaczy, że ścierają się w nim współistniejące siły dobra i zła. To właśnie spostrzeżenie można uczynić kluczem do interpretacji
Jednostka i społeczeństwo Relacje między wyróżniającą się jednostką a jej otoczeniem to temat często podejmowany przez realistów. Jednostkom wybitnym na kartach literatury realistycznej nie wiodło się najlepiej… Emma Bovary – wraz ze wzrostem potrzeb emocjonalnych dokonuje coraz częściej czynów, które spotykają się z potępieniem społecznym. Staje się obiektem plotek, jest wytykana palcami. Nawet samobójstwa dokonuje z lęku przed reakcją otoczenia na wieść o potwornych długach, które zaciągnęła, by zaspokoić swoje ekstrawaganckie
Hamatria, czyli wina tragiczna to nie tylko konflikt dwóch równorzędnych racji, to pewna szczególna sytuacja egzystencjalna. Wyjaśnij to pojęcie na wybranych przykładach z literatury antycznej. Słowo „hamatria” pochodzi z języka greckiego i znaczy tyle, co błąd, przewinienie, grzech. Funkcjonuje ono jako termin teoretycznoliteracki (zajrzyj do Podręcznego słownika terminów literackich pod red. J. Sławińskiego!) i określa fałszywe rozumienie przez bohatera literackiego sensu jego sytuacji życiowej. Skutkiem błędnej oceny własnego położenia są
Jaki mit wybrać? Ciekawym mitem jest historia powstania człowieka i jego twórcy Prometeusza. Interesujący wydaje się mit o Syzyfie – symbolizujący zmaganie się człowieka z przeciwnościami losu. Ale dla wielu młodych ludzi najbliższym mitem jest mit ikaryjski. Uzasadnij dlaczego. Tu możesz pójść dwiema drogami. Mit ikaryjski odzwierciedla dwie postawy wobec świata: szaloną, idealistyczną i rozważną, realistyczną. Zastanów się, która postawa jest Ci bliższa: zwariowanego Ikara czy rozsądnego Dedala. Ikar to
Jak wyglądał teatr grecki? Grecy bardzo cenili teatr, a festiwale teatralne były ważnym elementem ich kultury. Ciepły klimat Grecji pozwalał na to, by spektakle teatralne odbywały się na powietrzu. Stąd wzięła się nazwa amfiteatr. Teatry greckie miały specyficzną budowę, dzięki której widownia mogła pomieścić wiele osób, a głos aktorów był dobrze słyszalny. Tej funkcji – rezonatora dźwięku służyły również specjalne, noszone przez aktorów, maski. Oczywiście, aktorami mogli być tylko mężczyźni. Środek teatru
Temat pracy – „Do tej książki wrócę”. Jak ująć ten temat? Dlaczego właśnie ta, a nie inna książka jest godna opisania, jest „miejscem” czytelniczych powrotów? Przykład I Wstęp – informacja o książce (kto i kiedy ją napisał, jakim jest gatunkiem, jak się z nią zetknąłeś). Główna przyczyna mojej sympatii do utworu. Np żywa akcja. Ocena innych cech utworu: bohaterowie, czas i miejsce, język, styl, konstrukcja. Czy jest w tej
Przedstaw w skrócie historię i rozwój kultury starożytnej Grecji. Kulturę grecką poprzedza kultura minojska, rozwijająca się na Krecie od początku II tysiąclecia p.n.e. Największym zabytkiem tej kultury jest pałac w Knossos, będący źródłem legendy o królu Minosie i architektach: Dedalu i Ikarze. Upadek kultury minojskiej nastąpił ok. 1400 r. p.n.e. na skutek najazdu Achajów – potomków greckich plemion, które ok. 1900 r. p.n.e. przybyły na półwysep Bałkański i stworzyły kulturę mykeńską (XVI w. p.n.e.). Sztuka mykeńska była
Genezy tragedii greckiej szukać należy, wg Arystotelesa, w dytyrambie i dramacie satyrowym. Dytyramby były odmianą liryki chóralnej, związane początkowo z kultem boga Dionizosa. W dramatach satyrowych występowali natomiast przebrani za kozły lub satyrów aktorzy. Stąd prawdopodobnie nazwa tragedii: tragon ode – to pieśń kozła. Tragedia starożytna miała bardzo ustrukturyzowaną budowę, zupełnie odmienną od tej, którą znamy dziś. Składała się z następujących części: prologos – aktor wygłasza zapowiedź treści tragedii parodos – wejście chóru na
Oceń decyzję Rolanda, który nie wzywa pomocy, lecz pragnie działać samodzielnie. Dlaczego idealny rycerz nie chciał użyć rogu? Podpowiedź Z ocenami bohaterów literackich zawsze jest ten kłopot, że są subiektywne. W tym przypadku jeszcze dodatkowo zmienione przez upływ czasu. Zapewne zupełnie inaczej oceniałby Rolanda średniowieczny czytelnik, inaczej człowiek współczesny. Trudno pochwalić rycerza, który dla własnego honoru naraża na śmierć przyjaciół, dopuszcza do przegrania bitwy i sam ginie. Można jednak tego rycerza zrozumieć
Podpowiedź Motyw – najmniejsza cząstka znaczeniowa, którą można wyodrębnić w strukturze dzieła literackiego. Może to być zdarzenie, sytuacja, przedmiot, myśl lub postać. Każdy motyw pełni określoną funkcję w utworze, ale jednocześnie odwołuje się do serii podobnych motywów występujących w tradycji literackiej – np. motyw cudownego środka, który umożliwia bohaterowi zmianę miejsca. Motywy mające charakter konwencjonalny, powtarzające się w licznych dziełach to tzw. motywy obiegowe (wędrowne). Motywy w Dziejach Tristana i
Ważne skojarzenie Niezwykle silne wydają się wpływy Koheleta na myślenie twórców barokowych. Motyw vanitas należy do podstawowych tematów epoki. Spójrzmy na Krótkość żywota Daniela Naborowskiego – Godzina za godziną niepojęcie chodzi: Był przodek, byłeś ty sam, potomek się rodzi. i potem: Dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, punkt – żywot ludzki płynie. lub na Odmianę Hieronima Morsztyna: Wszytko idzie za czasem Jam żyw, a śmierć za pasem. Jeden w łódź, drugi z łodzi, Ten
