GIMNAZJUM
Zwróć uwagę na trzy zagadnienia związane z romantyczną kulturą, tak ważną w XIX wieku. Są to: ROMANTYCZNA WYOBRAŹNIA ROMANTYCZNY PATRIOTYZM ROMANTYCZNA MIŁOŚĆ Romantyczna wyobraźnia To romantycy wprowadzają do literatury świat fantazji. Do tej pory o duchach, zjawach, rusałkach i podobnych widmach nie pisano w poważnej literaturze. Owszem, opowiadano sobie w ludowych bajaniach, ale na przykład starsi panowie tworzący klasyczną literaturę w duchu oświecenia uważali to wszystko za zabobon, za skandal i za dziedzinę niegodną pióra. Romantycy –
Co to jest książka? Odpowiedź niby łatwa, bo na hasło książka pojawia się nam przed oczyma zespolony zestaw kartek papieru, oprawiony okładką. Gdybyśmy jednak próbowali zastanowić się nad tym głębiej, powstałoby pytanie, czy na pewno książkę należy kojarzyć z formą papierową. Zwłaszcza teraz – w dobie komputerów i Internetu. Pan Tadeusz w formie papierowej jest książką. Ale czy Pan Tadeusz zgrany na CD-ROM-ie albo w Internecie też nią będzie? Na to pytanie trudno odpowiedzieć. Egipcjanie
Kiedy się pojawia? Jeśli nagle w utworze literackim pojawia się krasnoludek, cyborg lub smok, to śmiało można już mówić o fantastyce. Bo w normalnym świecie smoków nie ma. A po co się pojawia? Przede wszystkim dlatego, że czytelnicy lubią fantastykę. Lubią sobie wyobrażać inne, odległe światy, dziwne stwory i bohaterów walczących ze złem. W fantastycznych światach czasem łatwiej ukazać pewne wartości – braterstwo, przyjaźń, miłość. I wcale nie jest to naiwne. Co to jest fantastyka? Twórczość,
Praca Będąca karą Adam i Ewa wygnani z raju Syzyf wtaczający za karę głaz Będąca równocześnie misją Joanna Lipska z noweli Orzeszkowej A… B… C… praca lekarzy z serialu Na dobre i na złe Antoni Paluszkiewicz, nazywany Kawką z Syzyfowych prac, korepetytor Będąca wyzwaniem praca Santiago z utworu Stary człowiek i morze obowiązki kaskaderów, sportowców, ratowników Związana z samokształceniem praca chłopców z Syzyfowych prac Wykonywana pod przymusem nauczyciela więźniów w łagrach i obozach koncentracyjnych Traktowana jako pasja nauczycielskie zajęcie Ani z Zielonego Wzgórza
Jak powstał teatr? Od Dionizji do tragedii i komedii Teatr europejski narodził się w antycznej Grecji. Dwa razy do roku odbywały się Dionizje, czyli święto ku czci Dionizosa (boga narodzin, urodzaju, ale także hucznej zabawy i wina). Wiosenne Wielkie Dionizje były poważne, odbywały się w porze zrównania dnia z nocą. Jesienne Małe Dionizje to odpowiednik dzisiejszych dożynek. Wielkie Dionizje dały początek tragedii, Małe – odprawiane na wsi – komedii. Zapamiętaj! Początkowo w antycznym teatrze występował chór
Gatunki dramatyczne Tragedia – skojarz z Antygoną Sofoklesa Najstarszy i przez wiele lat uważany za najdoskonalszy gatunek dramatu. Stworzony w antycznej Grecji. Twórcy tragedii musieli przestrzegać wielu rygorystycznych zasad: Obowiązywała zasada trzech jedności (czasu – akcja rozgrywała się w ciągu jednego dnia, miejsca – akcja rozgrywała się w jednym miejscu, akcji – dotyczyła jednego wątku). Zasada decorum – o tematach poważnych można pisać tylko stylem podniosłym, poważnym, bohaterowie pochodzili z tzw. wysokich rodów (rodzin królewskich). O
O lepszym życiu, o stanowisku, lepszym statusie społecznym Takie marzenie towarzyszy nam przez całe życie. Chcemy, żeby nam się dobrze powodziło w szkole i pracy, marzymy o wyjeździe na Hawaje. Z takimi marzeniami trzeba obchodzić się dość ostrożnie. Czasem przeradzają się w żądzę sławy, pieniędzy, w niezdrową ambicję. Wtedy człowiek robi się chciwy, zapomina o przyjaciołach i wartościach. Przykłady? Władca Pierścieni Tolkiena, Kameleon Czechowa, Balladyna Słowackiego. Krasnoludy ruszyły z hobbitem w podróż do krainy smoka. Marzenie o dotarciu tam zostało zrealizowane, ale coś
Taniec Cechy tańca: Zbliża ludzi Taniec to niezły sposób na zbliżenie dwóch osób, które się sobie podobają. A w literaturze? Oczywiście podobnie: Grande Valse Brillante Juliana Tuwima. Utwór znany także z muzycznych wersji (Ewy Demarczyk, Michała Bajora). Wspomnienie tańca z ukochaną kobietą. On jest szczęśliwy, bo spełniło się jego marzenie. Wydaje mu się, że w ramionach ma nie partnerkę, lecz cały świat. Ona – zdyszana, zawstydzona, milcząca, patrzy w dół, ale poddaje się woli prowadzącego
Obrona ojczyzny To temat związany z ojczyzną od początku istnienia państwowości. Gdy rodzi się państwo, tworzone są granice. Kiedy ktoś wdziera się przemocą za granicę państwa, łamie zasady suwerenności. Obywatele muszą bronić kraju. Z historii wiadomo, ile razy się to działo. Uwaga! W literaturze obowiązkowej masz zaledwie kilka, ale bardzo ważnych momentów: Sprowadzenie Krzyżaków przez Konrada Mazowieckiego okazało się niezbyt fortunnym rozwiązaniem. Zamiast pokojowych misji chrześcijańskich na terenie Prus Polacy spotkali się z przemocą
Miłość matki Dym Marii Konopnickiej – syn, młody robotnik fabryki jest dla starej matki całym światem. Codziennie wyczekuje ona jego powrotu z fabryki, przygotowuje obiad, cieszy się wspólnie spędzonymi wieczorami. Któregoś dnia to spokojne życie zostaje przerwane – w fabryce wybucha pożar. Intuicja matki jest nieomylna – ona wie, że straciła ukochane dziecko. Balladyna Juliusza Słowackiego – matka Balladyny to skromna wdowa mieszkająca w leśnej chatce. Wychowuje dwie córki – złą i dobrą. Skrzywdzona
Trudne, biedne, pracowite… jest dzieciństwo bohaterów nowelek i opowiadań pozytywistów – Orzeszkowej, Prusa, Sienkiewicza. Antek, Janko Muzykant, dzieci z Naszej szkapy nieraz przymierają głodem, nie mogą liczyć na troskę i opiekę rodziców, nie mają warunków do rozwijania zainteresowań. Są skazane na ciężką pracę ponad siły. Janko nie mógł rozwijać swych talentów muzycznych, Antek – plastycznych. Chłopcy z Naszej szkapy zaznali biedy i nieszczęścia. Wstrząsająca baśń Hansa Christiana Andersena Dziewczynka z zapałkami i losy baśniowych półsierot
Czyste (uczciwe, pomocne) dane z serca Wdowi grosz – jedna z przypowieści Nowego Testamentu. Ofiarowany w świątyni przez ubogą wdowę jeden grosz miał większą wartość niż datki bogaczy, ponieważ oni oddali niewielką część swojego majątku, ona zaś wszystko, co posiadała. Ofiarowane w dobrym celu Nakaz rezygnacji z majątku i dzielenia się wszystkimi dobrami zawiera Biblia. W Nowym Testamencie Jezus upomina: „Łatwiej przejdzie wielbłąd przez ucho igielne, niż bogacz wejdzie do Królestwa Niebieskiego” (Mt 19, 16-26).
Miłość silniejsza niż śmierć… Albowiem miłość mocna jest jak śmierć… Pieśń nad Pieśniami Zakochane pary W literaturze – Romeo i Julia. Ale nie tylko. W przyrzeczeniu, które składają sobie małżonkowie, pada zdanie „i nie opuszczę cię aż do śmierci”. Ale miłość jest uczuciem tak silnym, że kiedy jest prawdziwa, potrafi zwyciężać śmierć. Po raz pierwszy ten topos, czyli powtarzający się motyw – pojawił się w mitologii. Orfeusz i Eurydyka to pierwsi kochankowie, których
Cechy młodości: wiara w ideały; entuzjazm, radość z życia; bunt; spór ze starszym pokoleniem: dzieci kontra rodzice spory „epokowe”, np. romantycy kontra klasycy, pozytywiści kontra romantycy; potrzeba przyjaźni i miłości; poszukiwanie autorytetów; szaleństwo. Wiara w ideały Kto? W co wierzył? Ikar. W to, że ludzkie możliwości są nieograniczone. Wzbił się ku słońcu i przypłacił to śmiercią. Prometeusz W to, że ludzie mają prawo do szczęśliwego życia. Jak się to objawiało? Przeciwstawił się bogom i został
Smutna starość z powodu samotności: Ben Weatherstaff – ogrodnik z Tajemniczego ogrodu Frances Elizy Burnett – jego jedynym przyjacielem był mały gil; Srooge z Opowieści wigilijnej Charlesa Dickensa – sam sobie winien. Jego skąpstwo skutecznie odstraszało wszelkich przyjaciół. z powodu ubóstwa: bohater Miłosierdzia gminy Marii Konopnickiej – 82-letni tragarz Kuntz Wunderli, samotny, niedołężny mieszkaniec szwajcarskiej wioski wystawiony na… licytację. Niezdolny do pracy, opuszczony przez rodzinę starzec stara się ukryć swą słabość, aby
Komedia jest gatunkiem starożytnym. Powstała z tzw. Małych Dionizji – radosnego wiejskiego obrzędu ku czci Dionizosa – boga narodzin, śmierci, ale i rozpustnej zabawy. Przez wiele stuleci komedia była uważana za literaturę gorszego gatunku – przeznaczoną głównie dla rozrywki niższych warstw społecznych. Tę opinię zmienili dopiero twórcy renesansu i baroku. Udowodnili, że komedia może także służyć wychowywaniu i demaskowaniu ludzkich wad. Komedie Moliera Molier to pseudonim największego francuskiego komediopisarza XVII wieku. W swych utworach
Jak przedstawiano śmierć w kolejnych epokach? Biblia Według Starego Testamentu winę za śmiertelność wszystkich ludzi ponoszą nasi przodkowie – Adam i Ewa. Grzech pierworodny, który popełnili, sprawił, że ludzie utracili otrzymaną od Boga nieśmiertelność. Śmierć – i co dalej? Biblia głosi, że nastąpi kiedyś koniec świata, a wraz z nim Sąd Ostateczny, na którym stawią się wszyscy: żywi i umarli. Po śmierci każdy z ludzi zostanie osądzony przez Boga i zależnie od swych czynów trafi do nieba,
Sekrety rodzinne Mit o Edypie – Jedna ze smutniejszych historii antycznych. Edyp, przybrany syn króla i królowej Koryntu, od wyroczni delfickiej dowiedział się, że zabije ojca i poślubi własną matkę. Nie chcąc do tego dopuścić, Edyp ucieka z Koryntu. Zabija napotkanego po drodze człowieka (pokłócili się o „pierwszeństwo przejścia”). Był to Lajos – jego rodzony ojciec. W Tebach Edyp rozwiązuje zagadkę straszliwego Sfinksa gnębiącego miasto i w nagrodę poślubia wdowę po królu Lajosie – czyli własną matkę.
Kim są zdobywcy? Wyraz ten kojarzy się z ludźmi podbijającymi nowe ziemie i zdobywającymi skarby, ale czy tylko. Spróbujmy sprecyzować, kim jeszcze mogą być zdobywcy. Po pierwsze: wodzami i władcami podbijającymi wciąż nowe tereny, zdobywającymi nowe prowincje w starożytności czy kolonie (w epoce odkryć geograficznych). Ludźmi, którzy odzyskują swe dawne ziemie, lub napastnikami podbijającymi inne kraje. Wodzami rewolucji albo przywódcami religijnymi. Ludźmi szerzącymi swoją wiarę, także mieczem. Warto tu zadać sobie pytanie: Jak postępują
Winny powinien być ukarany. Oko za oko, ząb za ząb – takie prawo obowiązywało w starożytnym Kodeksie Hammurabiego. Dzisiejsze prawo jest zdecydowanie łagodniejsze i humanitarne. A jak winowajców karano w literaturze? Biblia Stary Testament W Biblii winowajców jest oczywiście najwięcej. Wszystko zaczęło się w rodzinie pierwszych ludzi… Pierwsi winowajcy – Adam i Ewa – zjadają zakazany przez Boga owoc z jabłoni (grzech pierworodny) – kara to wypędzenie z raju (Edenu) i skazanie pierwszych ludzi na cierpienie. Ich dzieci (nas)
