Spójnik Spójnik – niesamodzielna, nieodmienna część mowy Funkcja spajanie (łączenie) wyrazów w zdaniu pojedynczym lub zdań składowych w zdaniu złożonym. Spójnik jest dla nas szczególnie istotny przy określaniu zdań współrzędnych i podrzędnych (bo od niego właśnie zależy rodzaj zdania). Przykłady: Będę pisał i liczył. Kupię lody albo gofry. Pójdę na spacer, ale najpierw odrobię lekcje. Przykłady spójników: i, oraz, ale, a, ani, lecz, jednak, zaś, albo, że, więc, bo, dlatego, czyli,
Wykrzyknik Wykrzyknik – niesamodzielna, nieodmienna część mowy Funkcja Uwydatnianie emocji i woli mówiącego. Za ich pomocą możemy wyrazić nasze uczucia (ból, rozpacz, zachwyt, złość, zadowolenie). oj!, ojej!, aj!, ach!, och!, hej!, hop!, halo!, hura!, hi, hi!, hejże! halo! biada! wara! precz! Wykrzyknika możesz też użyć, gdy chcesz kogoś zawołać, np. Hej, Tomek! Niektóre wykrzykniki naśladują odgłosy instrumentów oraz zjawisk przyrody, np. bim-bam – to odgłos dzwonu, tra ta ta ta –
Rzeczownik Rzeczownik – samodzielna, odmienna część mowy Odpowiada na pytania kto? co? Kto? Piotr czyta. Co ? Deszcz pada. Funkcja nazywa osoby uczeń, ojciec, Polak, wrocławianin, kucharz rzeczy plecak, tablica, szkoła zjawiska przyrody deszcz, burza, wichura, śnieg, grad zwierzęta kot, koń, pies, żyrafa rośliny dąb, tulipan, kaktus, trawa uczucia tęsknota, miłość, radość, smutek cechy mądrość, młodość, starość, brzydota czynności pisanie, sprzątanie, malowanie pojęcia abstrakcja, myśl, analiza stany apatia, zamyślenie,
Przymiotnik Przymiotnik – samodzielna, odmienna część mowy Odpowiada na pytania jaki?, jaka?, jakie? który?, która? które? czyj?, czyja?, czyje? biały płaszcz kamienne schody pilny uczeń matczyna miłość braterska przyjaźń porównanie homeryckie Funkcja nazywa cechy i właściwości rzeczowników ciekawa płyta, młodzieżowa bluza, babcine okulary określa kształt i barwę okrągły stół, biała lampa określa materiał, z jakiego dana rzecz jest wykonana lniane zasłony, drewniany płot Zapamiętaj na przykładzie: Rzeczownik książka można opisać za pomocą różnych
Liczebnik Liczebnik – samodzielna, odmienna część mowy Odpowiada na pytania ile?, ilu? który z kolei? sto, miliard, pół, jedna czwarta ósmy, piąty, pierwszy, tysiąc drugi Funkcja określanie liczby osób, zwierząt, rzeczy, zjawisk dwadzieścia dni, sto par, pół masła ćwierć pomarańczy dwa psy kolejności osób, zwierząt, rzeczy, zjawisk dwudziesty pączek, drugi na mecie, setny z rzędu, druga burza, Odmiana liczebników Liczebniki główne i porządkowe odmieniają się przez przypadki i rodzaje np. dwie książki,
Zaimek Zaimek – samodzielna, odmienna część mowy Odpowiada na pytania kto? co? czyj? jaki? który? Przykłady: ja, ona, oni, mój, wasz, twój, żaden, wszyscy, się, ten, tamten Funkcja Zastępowanie innych części mowy w zdaniu rzeczownika przymiotnika liczebnika przysłówka Przykłady: Jurek jest moim bratem. On jest kochany. Masz ładną bluzkę. Chciałabym mieć taką. Wzięłam na wycieczkę 100 zł. Nie wiem, czy tyle mi wystarczy. Mieszkam blisko. Tam, za rogiem. Zaimki
Przyimek Przyimek – niesamodzielna, nieodmienna część mowy Funkcja Przyimki najczęściej określają: stosunki przestrzenne – gdzie jakiś przedmiot lub osoba w danej chwili się znajdują np. piłka może być: nad (siatką), za (siatką), przy (siatce), przed (siatką), pod (siatką), obok (siatki), w domu, na półce za domem Przed domem rośnie dąb. Za ścianą słychać krzyki. Schował ręce pod stół stosunki czasowe np. po lekcjach, o piątej, przed obiadem) Kończę zajęcia po piątej lekcji.
Przysłówek Przysłówek – niesamodzielna, nieodmienna część mowy Odpowiada na pytania: jak? gdzie? kiedy? wysoko blisko wczoraj Funkcja Przyimki najczęściej określają: właściwości cech czynności oraz sposób jej wykonywania (łączy się z czasownikiem) określa stopień i natężenie cechy przedmiotu lub czynności (łączy się z przymiotnikiem lub innym przysłówkiem) określa okoliczności wykonania czynności: miejsce gdzie? czas kiedy? jak? skacze wysoko, mówię wolno, piszę starannie – wyjątkowo sympatyczny chłopak – bardzo szybko biega – niezwykle
Partykuła Partykuła – niesamodzielna, nieodmienna część mowy. Funkcja Modyfikuje (czyli zmienia) sens wyrazu lub zdania. Tworzy pytania, Użyj partykuły czy, gdy chcesz o coś zapytać. czy – Czy wczoraj była klasówka z fizyki? Wyraża przypuszczenie, Użyj partykuły -by, gdy chcesz zaznaczyć w swojej wypowiedzi przypuszczenie. -by – Poszłabym do kina, gdybym nie musiała uczyć się wiersza na pamięć. Zaprzecza treści wyrazu lub zdania. Użyj partykuły nie, gdy chcesz czemuś zaprzeczyć. nie –
Fleksja Fleksja jest to nauka o odmianie wyrazów. Deklinacja – to odmiana przez przypadki i liczby. Dotyczy: rzeczowników, przymiotników, imiesłowów przymiotnikowych, liczebników, zaimków (rzeczownych, przymiotnych i liczebnych). Koniugacja – to odmiana czasownika przez: osoby, czasy, liczby, tryby. Części mowy Wyrazy funkcjonujące w języku dzielimy na tzw. części mowy, czyli grupy wyrazów mających podobne właściwości gramatyczne. Wyrazy wchodzące w skład danej części mowy różnią się od innych grup wyrazów. Jeśli wyraz
Błędem językowym jest odstępstwo od obecnie obowiązującej normy językowej, czyli taka zmiana, która jest nieuzasadniona: nie poprawia porozumienia, nie wyraża nowych treści, jest sprzeczna z dotychczasowymi przyzwyczajeniami. Wątpliwości rozwiewają najnowsze, najbardziej aktualne wydania słowników języka polskiego). Rozróżniamy błędy językowe: Błędy wewnętrznojęzykowe: błędy leksykalne: słownikowe (wyrazowe), frazeologiczne, słowotwórcze; błędy fonetyczne; stylistyczne; błędy gramatyczne: fleksyjne, składniowe. błędy zewnątrzjęzykowe (błędy zapisu): ortograficzne, interpunkcyjne. Błędy zewnątrzjęzykowe Błędy ortograficzne używanie niewłaściwych liter i połączeń literowych w zapisie
Rodzaje słowników Słownik języka polskiego W tym słowniku objaśnione są wszystkie słowa należące do języka polskiego. W nim możemy sprawdzić, jak słownik definiuje jakiś wyraz i jaka jest jego poprawna odmiana. Przy słowie podany jest schemat odmiany, a także krótka definicja: co dane słówko znaczy. Na przykład: Przy słowie bandaż znajdziesz następujące informacje: bandaż – m. II, D. -a, l.mn. M. -e D. -y .
Nauki zajmujące się językiem Zacznijmy od uporządkowania nauk zajmujących się językiem. Dlaczego? Po pierwsze – często w testach pojawia się pytanie: do jakiej dziedziny przyporządkujesz dane zjawisko językowe, po drugie – testy kładą ogromny nacisk na umiejętność wskazywania błędów i form poprawnych. A rodzaje błędów zależą od rodzaju reguł, które łamiemy, czyli od danej nauki o języku. ETYMOLOGIA – nauka o pochodzeniu słów, o tym, skąd się wzięły i jakie przechodziły zmiany znaczeniowe. Kto dziś pamięta,
Analiza zdania pojedynczego Analiza (rozbiór) zdania polega na określeniu wszystkich jego części, czyli: części zdania (wykonujemy tzw. rozbiór logiczny), części mowy (wykonujemy tzw. rozbiór gramatyczny). Kolejność czynności Na początku należy w zdaniu znaleźć podmiot i orzeczenie (zazwyczaj jedną linią zaznaczamy podmiot, dwoma – orzeczenie). W następnej kolejność wyodrębniamy: wyrazy, które wchodzą w skład grupy podmiotu (będzie to podmiot z przydawkami), wyrazy wchodzące w skład grupy orzeczenia (tworzy ją orzeczenie
Szyk zdania Pytania testowe mogą sprawdzić, czy potrafisz wskazać szyk przestawny w zdaniu. Na drugim miejscu plasuje się zagadnienie poprawności zdań, bo – choć w polskim zdaniu można sporo przestawiać – niektóre konstrukcje są już nieprawidłowe. By zwycięsko wybrnąć z powyższych pułapek, trzeba mieć podstawową wiedzę o szyku zdania. Oto ona – podana w formie kilku reguł: Imię stawiaj przed nazwiskiem. Dobrze: Gorzej: To był Henryk Sienkiewicz. To był Sienkiewicz Henryk. Wyraz określający
Czym jest imiesłowowy równoważnik zdania? Czasem jest tak, że zdanie podrzędne zamiast normalnego orzeczenia (myślał, pisał, wiał) ma imiesłów (myśląc, pisząc, wiejąc). Wtedy właśnie mamy do czynienia z imiesłowowym równoważnikiem zdania podrzędnego. imiesłowowy równoważnik zdanie nadrzędne zdania podrzędnego ↓ . ↓ Janek zapomniał o bożym świecie. . Myśląc o Joasi, imiesłowowy równoważnik zdanie nadrzędne zdania podrzędnego ↓ ↓
Zdania wielokrotnie złożone Zdania wielokrotnie złożone – składają się z co najmniej trzech zdań składowych, które mogą być w stosunku do siebie złożone współrzędnie, lub podrzędnie, lub i współrzędnie, i podrzędnie, np. (1) Lubię filmy, (2) ale wolę czytać powieści Jane Austin, (3) dlatego teraz wybieram się do biblioteki. 1 2 3 Zdanie 1 – zdanie główne; Zdania 1 i 2 – złożone współrzędnie przeciwstawne; Zdania 2 i 3 –
Zdanie złożone podrzędnie Zdanie złożone zawiera co najmniej dwa orzeczenia. W zdaniu złożonym podrzędnie jedno ze zdań składowych określa drugie, czyli jest wobec niego podrzędne. Zdanie nadrzędne (określane) jest ważniejsze. Zdanie podrzędne określa zdanie nadrzędne. W zdaniu złożonym podrzędnie wyróżniamy zdanie nadrzędne (to, do którego stawiamy pytanie) zdanie podrzędne (to, które jest odpowiedzią na pytanie) (1) Podoba mi się sukienka, (jaka?) . (2) którą masz na sobie. zdanie
Zdanie złożone współrzędnie W zdaniu złożonym współrzędnie żadne ze zdań składowych nie określa drugiego, a zdania te wzajemnie się uzupełniają. W zależności od tego, w jakim stosunku wobec siebie pozostają treści zdań współrzędnych, rozróżniamy cztery typy zdań złożonych współrzędnie. Typy zdań złożonych współrzędnie 1. łączne Wypowiedzenie złożone współrzędnie łączne rozpoznajemy: po tym samym wykonawcy czynności – Majka odrobi lekcje i pójdzie do koleżanki. – Michał jest zdolny i uczy się dobrze. lub
Zdanie złożone Zdaniem złożonym nazywamy zdanie, które ma więcej niż jedno orzeczenie. Podział zdań złożonych Zdania złożone współrzędnie W zdaniu złożonym współrzędnie żadne ze zdań składowych nie określa drugiego (nie ma tu zdania określanego i określającego, o żadne z nich nie możemy zapytać), ale jedno uzupełnia drugie. łączne Spójniki i, oraz, a, ani – Marek rysuje i śpiewa. – Podczas wycieczki zwiedziliśmy muzeum oraz obejrzeliśmy wystawę sztuki nowoczesnej. –