GIMNAZJUM
Terminy związane z wierszem Adresat – osoba, do której podmiot liryczny kieruje swoją wypowiedź, do niej skierowany jest wiersz: może być postacią prawdziwą (w przypadku wierszy dedykowanych komuś), może być fikcyjną. Alegoria – rodzaj przenośni, obraz, motyw, który ma trwałe znaczenie przenośne, zrozumiałe dla odbiorców. Przykład: statek w czasie burzy – alegoria ojczyzny w niebezpieczeństwie. Aluzja literacka – nawiązanie w wierszu do innego utworu literackiego lub do autora, twórczości. Np. w tytule wiersza Tuwima
Znaczenie symboliczne, alegoryczne, ironiczne. TEST Sprawdź swoją wiedzę przed egzaminem 1. Jak rozumiesz symboliczne znaczenie poniższego fragmentu: Walka?… Ale czyż mrówka rzucona na szyny może walczyć z pociągiem nadchodzącym w pędzie? (Kazimierz Przerwa-Tetmajer) a) Mrówka symbolizuje walkę z przeznaczeniem. b) Mrówka symbolizuje bezradność człowieka wobec losu. c) Pociąg symbolizuje zagrożenie. d) To jest obrazek dosłowny: opis mrówki na szynach. Odp. ………………………………………………………………………………………… 2. Przeczytaj fragment: Cóż wiersz pomoże do praw układania? Alboż się
Obraz dynamiczny, statyczny, plastyczny TEST Sprawdź swoją wiedzę przed egzaminem 1. W dwóch zwrotkach wiersza Mickiewicza masz dwa obrazy poetyckie. Jeden jest statyczny, drugi rejestruje ruch. Nad wodą wielką i czystą Stały rzędami opoki, I woda tonią przejrzystą, Odbiła twarze ich czarne, Nad wodą wielką i czystą Przebiegły czarne obłoki, I woda tonią przejrzystą Odbiła kształty ich marne. Adam Mickiewicz Nad wodą Dzieje się to za sprawą: a) różnicy między przymiotnikami: czarne
Nastrój utworu TEST Sprawdź swoją wiedzę przed egzaminem Przeczytaj wiersz W dzień końca świata Pszczoła krąży nad kwiatem nasturcji, Rybak naprawia błyszczącą sieć. Skaczą w morzu wesołe delfiny, Młode wróble czepiają się rynny I wąż ma złotą skórę, jak powinien mieć. W dzień końca świata Kobiety idą polem pod parasolkami, Pijak zasypia na brzegu trawnika, Nawołują na ulicy sprzedawcy warzywa I łódka z żółtym żaglem do wyspy podpływa, Dźwięk skrzypiec
Neologizmy, archaizmy TEST Sprawdź swoją wiedzę przed egzaminem 1. Który tytuł wiersza Bolesława Leśmiana jest neologizmem? A. Garbus, B. Topielec, C. Spojrzystość, D. Urszula Kochanowska. Odp. ……………………………………………………………………………………………………………………… 2. Przeczytaj fragment wiersza pt. Wiosna: W dali postrach na wróble przesadnie rękaty z zeszłorocznym rozpędem chyli się we światy. Słowa „postrach” i „rękaty” to: A. archaizmy, B. poetyzmy, C. epitety, D. neologizmy. Odp. ……………………………………………………………………………………………………………………… 3. Spośród grup wyrazów wskaż tę, w której są wymienione
Sprawdź swoją wiedzę przed egzaminem 1. Przeczytaj poniższą strofę: Leżysz zabity i jam też zabity, Ty – strzałą śmierci, ja – strzałą miłości, Ty krwi, ja w sobie nie mam rumianości, Ty jawne świece, ja mam płomień skryty. Jan Andrzej Morsztyn Do trupa Które zdanie jest prawdziwe: a) W strofie mamy do czynienia tylko z kontrastem. b) Kontrast następuje po analogii zarysowanej w pierwszym wersie. c) Wszystkie cztery wersy mają taką samą budowę
Poetyka TEST Sprawdź swoją wiedzę przed egzaminem 1. Przeczytaj fragment wiersza: Gdy po śmierci w niebiosów przybyłam pustkowie, Bóg długo patrzył na mnie i głaskał po głowie. Zbliż się do mnie, Urszulo! Poglądasz, jak żywa… Zrobię dla cię, co zechcesz, byś była szczęśliwa Które zdanie jest prawdziwe? A. Jest to wiersz stychiczny. B. Jest to wiersz biały. C. Jest to wiersz stroficzny. D. Jest to wiersz wolny. Odp. ……………………………………………………………………………………..
Dźwięk w wierszu TEST Sprawdź swoją wiedzę przed egzaminem Przeczytaj wiersz Nad Kapuletich i Montekich domem, Spłukane deszczem, poruszone gromem, Łagodne oko błękitu Patrzy na gruzy nieprzyjaznych grodów, Na rozwalone bramy od ogrodów, I gwiazdę zrzuca ze szczytu 1. Nazwę „łagodne oko błękitu”, jaką nadał w wierszu księżycowi Norwid, nazwiesz: a) porównaniem b) onomatopeją c) metaforą d) epitetem Odp. ………………………………………………………………………………………………………………………. 2. Jak nazwiesz zabieg poetycki „Oko błękitu – patrzy, zrzuca gwiazdy”
Sprawdź swoją wiedzę przed egzaminem 1. Czym jest przytoczona strofa: Polały się łzy me czyste, rzęsiste, Na me dzieciństwo sielskie, anielskie, Na moją młodość górną i durną, Na mój wiek męski, wiek klęski; Polały się łzy me czyste, rzęsiste… Adam Mickiewicz Polały się łzy a) wyznaniem b) opisem sytuacji c) apostrofą d) dialogiem Odp. ……………………………………………………………………………………………….. 2. Jakie rymy występują w powyższym wierszu? a) wewnętrzne b) okalające c) parzyste d) w ogóle nie
Środki poetyckie TEST 1. Przy porównaniu napisz P, przy epitecie E a) ciemnozielonym, świeżym sianie ……… b) Z otworu czarnej strzechy ……… c) złote, migocące pręgi ……… d) Tyś jak lód ……… e) Wieją, wieją proporce (…) jak namioty ruchome wojsk ……… f) srebrnotęczowy sznur ……… 2. Oceń typ porównania i wyjaśnij kontekst kulturowy, jakiego używa poeta. Do jakiego żeglarza czyni aluzję? Jak żeglarz, w archipelag gdy wpłynie zawiły I wiatr
Kontekst kulturowy TEST Sprawdź swoją wiedzę przed egzaminem 1. Czy poeta nawiązuje w wierszu do mitu o Nike, czy do posągu? Pośpiech potężnych skrzydeł twych powietrze chłoszcze Niosąc zwycięstwo, sław liście laurowe. Nie pragnę ich. I temu jedynie zazdroszczę, Dla którego w porywie swym straciłaś głowę. Leopold Staff Odp. Staff nawiązuje do posągu Nike z Samotraki. Potrzebna wiedza: trzeba pamiętać posąg. Jest to bogini zwycięstwa z rozpostartymi skrzydłami, pozbawiona głowy. Znajduje się w Luwrze. Poeta wymienia znaki
Podmiot liryczny TEST 1. Przeczytaj wiersz Kochanowskiego. Jaki charakter ma wypowiedź podmiotu lirycznego: Panie, to moja praca, a zdarzenie Twoje; Raczyż błogosławieństwo dać do końca swoje! Inszy niechaj pałace marmurowe mają I szczerym złotogłowiem ściany obijają, Ja, Panie, niechaj mieszkam w tym gniaździe ojczystym, A Ty mię zdrowiem opatrz i sumnieniem czystym, Pożywieniem ućciwym, ludzką życzliwością, Obyczajmi znośnymi, nieprzykrą starością. Jan Kochanowski, Na dom w Czarnolesie A. apelu, B. prośby, C. nakazu, D. wezwania.
Pojęcia związane z romantyzmem Antynomia – to po prostu sprzeczność. Romantycy widzą świat jako jedność składającą się ze sprzeczności: duch – materia, jednostka – zbiorowość, uczucie – rozum, słowo – czyn. Bajronizm – postawa zapoczątkowana przez biografię i twórczość George’a Byrona. Cechy bohatera bajronicznego to tajemniczość, indywidualizm, wewnętrzne rozterki, bunt przeciwko światu, samotność, duma. Byron stworzył takiego bohatera – ale i sam wokół siebie stworzył mit takiej postaci. Fantastyka –
Przestrzeń Dwór to centrum małego świata. Przy nim wieś, kościół obowiązkowo murowany, młyn przy wsi, folwark, browar, karczma, ogród, pastewnik, dookoła lasy… Nieopodal rzeka, a przy niej skład, by móc handlować zbożem. Bowiem popyt na zboże w Europie wieku XVI to tajemnica szlacheckiej zamożności. Jakub Ponętowski – szesnastowieczny autor – tak pisał: Niechby nasz szlachcic miał jednę wieś, ale dobrą, sto w niej kmieci a rządnych na dziedzinie zrodzonych (…) kościół w niej murowany, młyn
Zbiór biblijnych frazeologizmów Stary Testament Jabłko Adama To przenośna nazwa anatomicznej chrząstki, dobrze widocznej na męskich szyjach, upamiętniająca grzech pierwszych rodziców. Czyżby kąsek jabłka z zakazanego drzewa miał stanąć kością w gardle Adamowi? Alfa i omega Tak określamy kogoś, kto zna się na wszystkim od a do z, jest osobą wszechstronną, autorytetem wszechwiedzy. W rzeczywistości – jest to pierwsza (alfa) i ostatnia (omega) litera greckiego alfabetu. Natomiast źródłosłów jest biblijny – według św. Jana: Jam jest
Podział Biblii Stary Testament 46 ksiąg – od powstania świata do narodzin Chrystusa. Księgi historyczne Pięcioksiąg Mojżeszowy (Tora) Obejmuje dzieje ludzkości od stworzenia świata, dzieje patriarchów, dzieje Izraelitów do czasów Mojżesza po czasy króla Salomona, wyjście do Ziemi Obiecanej. Składa się nań pięć ksiąg: Księga Rodzaju (Genesis) Zawiera opis stworzenia świata i człowieka, historię Adama i Ewy, Kaina i Abla. W tej księdze mieści się podanie o Arce Noego i o wieży Babel, o Sodomie i Gomorze oraz
Róg obfitości to dziś symbol bogactwa, niewyczerpanych zasobów. Był to zaś ułamany róg mitycznej kozy Amaltei, która wykarmiła małego Zeusa, mający moc napełniania się zgodnie z życzeniem posiadacza. Puszka Pandory to dzisiaj źródło niekończących się kłopotów, nieszczęść. Gdy bogowie zesłali na ziemię Pandorę, pierwszą kobietę, wyposażyli ją w tajemniczy pojemnik, który zabronili otwierać. Pandora nie posłuchała zakazu i namówiła męża do otwarcia puszki. W niej zaś ukryte były wszystkie nieszczęścia i choroby. Syzyfowa praca oznacza
Sporo jest powieści o dojrzewaniu, dorastaniu, poszukiwaniu swojej drogi i tożsamości. Przypomnij sobie Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Ignacego Krasickiego. Pierwsza powieść polska, nowożytna – właśnie o tym. Kordian Juliusza Słowackiego – także. Mnóstwo tego w literaturze powszechnej: od Kandyda Woltera po Buszującego w zbożu Salingera. Ale Marcinek Borowicz to postać szczególna, bo on nie tylko dorośleje, ale też budzi się w nim poczucie tożsamości narodowej. Jego dojrzewanie odbywa się w obliczu rusyfikacji – powieść ma zatem walory patriotyczne
Nowela wywodzi się od włoskiego twórcy renesansowego Boccaccia i jego Dekameronu (zbioru 100 nowel). Klasyczna nowela jest utworem krótkim, prozatorskim, o wyrazistej fabule i zredukowanym do minimum komentarzu. W noweli nie ma wątków pobocznych lub są nikłe, mała jest liczba bohaterów. Wydarzenia biegną do punktu kulminacyjnego, który przynosi rozwiązanie konfliktu, po czym następuje pointa. Sytuacja wyjściowa zostaje zwykle odwrócona w finale. Cechą noweli klasycznej jest teoria sokoła – czyli obecność głównego motywu, który przewija się przez
W myśl założeń ogólnych, racjonalnych i użytecznych, naukowych i „dotykalnych”, głoszono następujące hasła programowe: Monizm przyrodniczy – inaczej jedność świata natury i ludzi, bo cały świat podlega tym samym prawom. Konsekwencją monizmu przyrodniczego było właśnie stosowanie metod biologii i fizyki, eksperymentu i obserwacji do badania sfery ludzkiej. Scjentyzm – to zaufanie do nauki opartej na doświadczeniu i rozumowaniu, bo one są jedynymi źródłami rzetelnej wiedzy. Praktycyzm – stawianie sobie osiągalnych, rozsądnych celów, troska o dobór środków do
