Romantyzm w Europie
Nadejście romantyzmu poprzedził okres zwiastujący agonię oświeceniowego światopoglądu i klasycystycznej koncepcji sztuki zwany preromantyzmem. W drugiej połowie XVIII wieku i na początku wieku XIX pojawiło się wiele teoretycznych rozpraw odrzucających sztywne reguły klasycystyczne i uznających za główną wartość utworu jego oryginalność, a za najistotniejsze cechy twórcy natchnienie, wyobraźnię i geniusz. Wzrosło zainteresowanie sztuką średniowieczną i twórczością Szekspira. Odrzucono autorytet antyku i po wzorce poetyckie zaczęto sięgać do poezji narodowej. Problematyka literatury preromantycznej dotyczyła głównie sfery ludzkich emocji i nastrojów.
Jaką postawę prezentuje Giaur – bohater powieści poetyckiej George’a Byrona? Wymień główne cechy postawy bajronicznej. Giaur to bohater tajemniczy i nie do końca odgadniony. Nie znamy jego przeszłości, wiemy natomiast, że zdolny jest do wielkiego, szalonego uczucia. To właśnie miłość uczynił on celem przewodnim swego życia. Kochał ponad wszystko i kpił sobie z konwenansów. Bezgranicznie wierzył, że odwzajemniona miłość Leili jest jedynym sensem jego życia, dlatego po jej śmierci zatraca się w gniewie i pała
„Każdy pisarz w pewnej mierze opisuje siebie w swoich dziełach – nawet wbrew własnej woli” – napisał Johann Wolfgang Goethe. Cierpienia młodego Wertera – powieść w listach – zawiera wiele wątków autobiograficznych. Badacze twórczości Goethego twierdzą, że podczas pisania utworu korzystał on z oryginalnych listów własnych i cudzych. Powieść powstała w ciągu dwóch miesięcy – lutego i marca 1774 roku i w tym samym roku ukazała się drukiem. Genezy utworu
Cierpienia młodego Wertera (wydany w 1774 r.) to dzieło preromantyczne, zwiastujące (jakże silnie!) nową epokę. Powieść wzbudziła ogromne, niewyobrażalne wręcz zainteresowanie. Czytelnicy zetknęli się z nowym typem bohatera – wrażliwego, czułego, cierpiącego na Weltschmerz (czyli ból istnienia). Ten bohater na próżno szukał dla siebie miejsca, gardził konwencjami społecznymi, salonowymi formułkami, całym zakłamanym społeczeństwem. Od imienia bohatera powieści wywodzi się nazwa bohater werterowski (bardzo popularny typ bohatera we wczesnym romantyzmie!). Młodzież fascynowała się postacią egzaltowanego
Przedstaw skrót zdarzeń Giaura Byrona. Akcja rozgrywa się w Grecji będącej pod panowaniem Turcji, w końcu XVIII wieku. Głównym bohaterem jest młody, tajemniczy Wenecjanin nazywany Giaurem, który z wzajemnością pokochał Leilę – najpiękniejszą spośród żon tureckiego baszy Hassana. Giaur zaplanował porwanie, lecz nie zdążył zrealizować planu. Hassan domyślił się zdrady i ukarał żonę na sposób turecki: utopiono ją w morzu. Oszalały z rozpaczy Giaur dokonał zemsty – zabił Hassana, napadając go w czasie podróży. Nie przyniosło mu to
Cierpienia młodego Wertera to powieść w listach, inaczej zwana powieścią epistolarną (od łac. epistula – list). Forma listów do bliskiej osoby umożliwia subiektywny przekaz, stwarza atmosferę intymnego wyznania, ułatwia zwierzenie i mówienie o rzeczach bardzo osobistych. W powieści odbiorcą zwierzeń Wertera jest jego bliski przyjaciel Wilhelm. Ale znalazło się tam również kilka listów zaadresowanych do Lotty i Alberta. Oczywiście, nie należy mieć złudzeń co do autentyczności tych zwierzeń. Całość jest jedynie kreacją artystyczną, są
Doktryny filozoficzne najoryginalniejsze i najbardziej typowe dla tego okresu były dziełem: Johanna Gottlieba Fichtego, Georga Wilhelma Hegla, Friedricha Schellinga, Józefa Marii Hoene-Wrońskiego, Augusta Cieszkowskiego, Sørena Kierkegaarda. Johann Gottlieb Fichte (1762-1814) Był pierwszym idealistycznym filozofem XIX w. Uznał, że wszystko, co poznajemy, zawiera pierwiastek myślowy. Oznacza to, że myśl jest w bycie. Jednakże z bezdusznego bytu nie może powstać myśl. Tam, gdzie istnieje rzeczywistość, musi istnieć czyn, który ją stworzył. Ponieważ nie ma czynu
Filozofia epoki romantyzmu O światopoglądzie każdej epoki decyduje wiele czynników. Na pewno ma nań wpływ sytuacja społeczno-polityczna, ekonomia, ale też sztuka, w tym literatura, która go jednocześnie tworzy i sama jest przezeń kształtowana. Filozofowie szukający, podobnie jak artyści, odpowiedzi na pytanie o sens życia, dają teoretyczne podstawy prądom umysłowym. Główny problem, który usiłują rozwikłać, to tajemnica bytu – jak powstał człowiek i świat, w którym żyje. Jak go poznajemy i w jakim stopniu poznanie jest możliwe,
Właśnie w romantyzmie pojawiło się niezwykle ważne kryterium wartości artystycznej: od tej chwili słowa „nowe” i „odkrywcze” zaczęły mieć w sztuce znaczenie pokrywające się ze słowami „dobre” i „wybitne”. To ogromna przemiana w historii literatury i sztuki. Rozpoczyna ona bowiem czasy, w których dzieła literatury i sztuki mają nie tylko służyć przedstawianiu rzeczywistości, lecz także być wyrazem indywidualności twórcy, a nawet same stawać się tworzonymi przez artystów nowymi światami. Od samego początku w pismach teoretyków epoki pojawiło się utożsamienie słów
W liście z 22 maja 1771 roku, zanim jeszcze Werter poznał Lottę czytamy: Że życie ludzkie jest tylko snem, zdawało się niejednemu. I mnie również uczucie to towarzyszy. Gdy widzę jak ograniczone sq czynne i badawcze siły człowieka […] to wszystko, Wilhelmie, odbiera mi mowę! […JA wreszcie, jakkolwiek jest ograniczony, (człowiek) nosi jednak zawsze w sercu słodkie uczucie wolności i świadomość, że może porzucić to więzienie, gdy zechce… Tak więc
Cierpienia młodego Wertera są powieścią epistolarną, to znaczy napisaną w formie listów. Ich adresatem jest przyjaciel bohatera, Wilhelm. W czasach Goethego i Schillera ten model literatury nie był niczym nowym ani oryginalnym. Powieść epistolarna zaistniała już w oświeceniu, można by tu przypomnieć chociażby słynną książkę Jana Jakuba Rousseau Nowa Heloiza. Dzieło Goethego nie spełnia jednak do końca wymogów klasycznej epistolografii, która narzucała autorowi pewien rygor i dyscyplinę. W listach bohatera o
Walterskotyzm – podaj definicje terminu, omów jego znaczenie w literaturze polskiego romantyzmu. Zacznij: Walterskotyzm to tendencja nawiązująca do wzorów literackich ukształtowanych przez szkockiego pisarza Waltera Scotta, autora powieści i powieści poetyckich o tematyce historycznej. Najbardziej znane utwory Scotta to Rob Roy i Ivanhoe. Stworzył nowy model powieści historycznej, który wywarł duży wpływ na literaturę romantyzmu. Rozwiń: Cechy powieści Waltera Scotta to żywa, bardzo dynamiczna fabuła, wyraźnie zarysowani główni bohaterowie, a przy tym duża dbałość
Kto jedzie tak późno wśród nocnej zamieci? To ojciec z dziecięciem jak gdyby wiatr leci. Chłopczynę na ręku piastując najczulej Ogrzewa oddechem, do piersi go tuli. Mój synu, dlaczego twarz kryjesz we dłonie? Czy widzisz, mój ojcze? Król olch w tej stronie. Król olch w koronie, z ogonem jak żmija! To tylko, mój synu, mgła nocna się zwija. Chodź do mnie, chłopczyno, zapraszam najmilej, Pięknymi zabawki będziem się bawili, Chodź na brzeg, tu kwiatki
Johanna Wolfganga Goethego należy do niemieckich klasyków. Oto jeszcze jeden paradoks literatury: pisarz klasyczny, żyjący w wieku XVIII, wykształcony, wręcz uczony – został ojcem romantyzmu. Nic dziwnego – jest przecież twórcą Wertera i Fausta. Żył długo – a czy szczęśliwie? Goethe miał kilka kobiet swojego życia – uczucie do nich wyczytać można z jego listów i wierszy miłosnych. Pierwsza miłość poety miała na imię Małgorzata (tak też nazwał bohaterkę Fausta), z kolei miał chyba pisarz słabość
W historyczno-literackim łańcuchu epok po oświeceniu następuje romantyzm. Epoka rzeczywiście inna. Powstrzymajmy się od ocen – nie „lepsza, ciekawsza, wartościowsza”, lecz odmienna w swojej filozofii, rozumieniu świata i poszukiwaniu prawd o nim. Oświecenie za symbol swój przyjęło światło – a zatem jasność – wszystko w sztuce tej epoki odbywa się w pełnym blasku. Nawet literatura obiera sobie za czas wydarzeń dzień – trudno tam znaleźć akcję, która miałaby miejsce nocą. Co innego romantyzm – ta epoka
Czym jest romantyzm? Romantyzm to prąd umysłowy i literacki dominujący w Europie od lat 90. XVIII w. do lat 40. XIX wieku, w niektórych krajach nieco dłużej. Najczęściej nazwy romantyzm używamy dla określenia okresu w historii literatury, którego granice w zależności od kraju wyznaczają inne daty i fakty. W przypadku literatury polskiej za rozpoczęcie romantyzmu przyjmuje się najczęściej 1822 r. – pierwsze wydanie Ballad i romansów Adama Mickiewicza, a za koniec epoki rok 1864 – upadek powstania styczniowego. Znacznie
Bajronizm to postawa na wzór Byrona i jego bohaterów. Określa się tak zachowanie człowieka dumnie odwróconego od świata, samotnego, niepospolitego, lecz nierozumianego przez tłumy. Werteryzm to postawa na wzór Wertera z powieści słynnego i bardzo modnego wówczas Goethego. Typ werterowski to człowiek pełen emocji, wręcz nadwrażliwy, odczuwający Weltschmerz i nieszczęśliwie zakochany. Ukojenie znajduje blisko natury. Niemniej rozczarowanie światem, jego bezduszność prowadzi go do samobójstwa. Wśród młodzieży romantycznej zapanowała moda na strój werterowski, czyli niebieski
Ballada Goethego pt. Król Olch (znana też pod tytułem Król olszyn lub Król elfów) jest utworem na wskroś romantycznym. Oto jesteśmy świadkami dramatycznej sceny: nocą, pośród zamieci, wśród złowrogich drzew pędzi konno ojciec z chorym, rozgorączkowanym dzieckiem w ramionach. Podróż ta rozgrywa się jakby w dwóch światach: zrozumiałym dla ojca, który widzi wokół tylko ciemność, drzewa i mgły, lecz wyglądającym zupełnie inaczej w oczach syna. Chory chłopiec (być może w gorączce) widzi inny świat: fantastyczną postać
Romantyzm angielski – przewrót w pojmowaniu wyobraźni twórczej James Macpherson – zasłynął jako autor Pieśni Osjana. Utwór ten wywołał w Europie ogromne poruszenie, gdyż Macpherson ogłosił, iż jest to rzeczywisty zabytek literatury celtyckiej pochodzący z III w., odnaleziony przez poetę. W rzeczywistości opowieści barda Osjana były utworem Macphersona, przenosiły zaś czytelnika w krąg średniowiecznego rycerstwa, opowiadały o przodkach Szkotów, o walkach dawnych Celtów. (Ulubiona lektura młodego Wertera.) George Byron – jego słynne powieści poetyckie: Giaur, Korsarz, dramaty:
Francisco Goya – Hiszpania Romantycy uważali go za swojego prekursora. Zaczął karierę jako dworski portrecista. W późniejszej twórczości nawiązywał do wypadków dziejowych (Rozstrzelanie powstańców madryckich). Jego cykl rycin Okropności wojny jest najdramatyczniejszym oskarżeniem wojny, jakie kiedykolwiek powstało w sztuce europejskiej. Wizja Goi nie ma nic wspólnego z tradycyjną malarską batalistyką. Artysta pokazuje cierpienie, strach, rozpacz i gniew. Eugène Delacroix (czyt. Delakrua) – Francja Jego Masakrę na wyspie Chios uznano za manifestację nowego malarstwa. Najbardziej