Romantyzm w Polsce - Juliusz Słowacki
Nieco młodszy od Mickiewicza, ważny poeta epoki romantyzmu! Także nazywany wieszczem narodowym. Juliusz Słowacki (1809-1849) Od dziecka przyzwyczajony był do naukowej atmosfery i wykształconego towarzystwa. Niestety, beztroskie dzieciństwo przerwała śmierć ojca – Juliusz miał wtedy pięć lat. Rodzice (również ojczym Słowackiego) obracali się w kręgach naukowych i uniwersyteckich, dbali o edukację i rozwój dzieci. Z wykształcenia Słowacki był… prawnikiem – studiował prawo na Uniwersytecie Wileńskim, robił aplikację w warszawskiej Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu. W czasie powstania listopadowego napisał
Przedstawienie postaci Balladyna Córka ubogiej Wdowy, wraz z matką i młodszą siostrą zajmowała się prowadzeniem gospodarstwa. Wygląd Wysoka, ciemnowłosa, piękna dziewczyna. Blada cera, ciemne oczy. Od czasu zamordowania Aliny na czole charakterystyczna opaska zasłaniająca krwawe piętno. Sposób bycia, zachowanie Sprawia wrażenie pewnej siebie, dumnej, niedostępnej. Zachowuje się, jakby gardziła wszystkimi wokół. Bardzo różni się od swej młodszej siostry. Cechy charakteru Arogancka, harda, pewna siebie, zarozumiała, łatwo wpada w gniew, nie potrafi zapanować nad
Temat powstania bezpośrednio podejmuje Słowacki już we wstępie dramatu – w Przygotowaniu. Złe moce biorą udział w przygotowaniach tego wydarzenia. Z diabelskiego kotła kolejno wyłaniają się postacie przywódców: Adam Jerzy Czartoryski – oceniony niepochlebnie jako człowiek przesadnie ostrożny, zmienny i pyszny z racji swego arystokratycznego pochodzenia; Jan Skrzynecki – jego cechy to powolność, tendencja do odwlekania spraw, odkładania decyzji, cofania się i czekania; generał Jan Stefan Krukowiecki – określony nawet
Przygotowanie W noc sylwestrową 1799 r. w tajemniczej chacie Twardowskiego ważą się losy Polski. Co ciekawe, decydują o nich szatani, przygotowujący w wielkim, platynowym kotle miksturę, z której wyłaniają się kolejni przywódcy powstania listopadowego – współcześni rozpoznawali w nich postacie autentyczne, na przykład generała Józefa Chłopickiego czy księcia Adama Czartoryskiego. Dlaczego szatani? Nie jest to jasne. Być może, chodzi o pokazanie gorzkiej wizji historii jako igraszki w rękach diabła. A
Hymn (Smutno mi, Boże) jest jeszcze jednym z cyklu utworów powstałych podczas podróży Słowackiego na Wschód. „Pisałem o zachodzie słońca na morzu przed Aleksandrią” – brzmi dopisek poety. Niemal widzimy go, jak stoi na dziobie okrętu, wpatrzony w dal. Ogląda zachód słońca – przecudny obraz Boskiego dzieła: tęczę blasków, złociste niebo i morze, ognistą gwiazdę słońca, które gaśnie w lazurze wód. Lecz oddalony od rodzinnych brzegów, samotny człowiek odczuwa smutek i pragnie wyjawić przed Bogiem swoje
Nieudana próba samobójstwa. Kordiana poznajemy jako piętnastoletniego młodzieńca cierpiącego na ból istnienia. Nasz bohater nie potrafi się odnaleźć w rzeczywistości, pragnie dokonać wielkich czynów, szuka sensu życia. Laura traktuje młodocianego kochanka pogardliwie, nawet szyderczo. Kordian odjeżdża w ustronne miejsce, strzela sobie w głowę i… chybia. Podróże. Kordian poznaje mechanizmy rządzące światem, dojrzewa, pozbywa się młodzieńczych złudzeń: W James Parku w Londynie spotyka dozorcę, który uświadamia mu, że podstawą funkcjonowania angielskiego społeczeństwa jest pieniądz: tak
Hymn (Smutno mi, Boże) jest jeszcze jednym z cyklu utworów powstałych podczas podróży Słowackiego na Wschód. „Pisałem o zachodzie słońca na morzu przed Aleksandrią” – brzmi dopisek poety. Niemal widzimy go, jak stoi na dziobie okrętu, wpatrzony w dal. Ogląda zachód słońca – przecudny obraz Boskiego dzieła: tęczę blasków, złociste niebo i morze, ognistą gwiazdę słońca, które gaśnie w lazurze wód. Lecz oddalony od rodzinnych brzegów, samotny człowiek odczuwa smutek i pragnie wyjawić przed Bogiem swoje
Ojczyzna – tematy wokół kwestii polskiej: ocena powstania listopadowego (Kordian), ocena narodu polskiego (Grób Agamemnona), tęsknota emigranta za ojczyzną (Hymn), losy patriotów polskich (Fantazy), misja poety – przywódcy narodu (Testament mój), powrót do słowiańskich źródeł (Król-Duch), poezja tyrtejska, liryki powstańcze. Złożoność ludzkiej natury: Kordian, Balladyna. Poezja i jej rola: Kordian (Prolog, wizja poezji – urny narodowej), Testament mój (siła zdolna przemienić ludzi), Grób Agamemnona (budująca prorocze obrazy), Beniowski (refleksje o twórczości własnej
Uspokojenie jest utworem, który trzeba rozpatrywać w duchu filozofii genezyjskiej. Jest to wiersz o rewolucji – prezentujący właśnie genezyjską definicję takiego, zresztą abstrakcyjnego, bo Słowacki nie przywołuje żadnej konkretnej rewolucji, wydarzenia. Czemu tytuł: Uspokojenie? Odpowiedź jest prosta: ponieważ utwór jest właśnie uspokojeniem dla tych, którzy się rewolucji boją, przestrzegają przed nią i nazywają zdradą. „Co nam zdrady!” – rozpoczyna entuzjastycznie poeta. I przenosi odbiorców do Warszawy na rynek Starego Miasta, kreśli plan Starówki: kolumnę
Szczególnie ważna wydaje się dygresja Pieśni V, która zawiera nowy program poetycki, ustalony przez Słowackiego. Dwa punkty problemowe tej dygresji zasługują na uwagę: model nowej poezji oraz polemika z koncepcją poety i poezji proponowaną przez Mickiewicza. Dygresję rozpoczyna słynne wyznanie: Chodzi mi o to, aby język giętki powiedział wszystko, co pomyśli głowa. Jest to już pewien cel, jaki Słowacki wyznacza poezji. Ukształtować myśl. Oddać wszystko, co urodzi się w duszy poety: błysk myśli, smutek,
W roku 1843 Słowacki wystąpił z Koła Towiańczyków, nie był zresztą jego członkiem długo. Nie zgadzał się z filozofią towianizmu – stworzył własny system filozoficzny, który porządkował poglądy poety na temat istoty wszechświata i sensu istnienia. Wyłożył swoją teorię w dziele pt. Genezis z Ducha, stąd też jest to filozofia zwana genezyjską. Filozofia genezyjska jest ciekawą koncepcją. Zakłada, że wszystko, co istnieje, posiada duchową istotę, podczas gdy materia to tylko owoc aktywności ducha, krucha skorupka,
Juliusz Słowacki powrócił ze swojej romantycznej podróży na Wschód bogatszy o cały ogrom doświadczeń, obserwacji, refleksji. Stały się one źródłem nowych utworów. Jednym z nich był Grób Agamemnona – długi, bogaty w znaczenia poemat, ślad po bytności poety w zabytkowej, starożytnej budowli w Mykenach, zwanej grobem Agamemnona – mitologicznego władcy Myken, syna Atreusza, wielkiego wodza zabitego przez żonę… Można opowiedzieć cały utwór następująco: Poeta wchodzi do grobu Agamemnona, poddaje się panującej tam atmosferze i pogrąża w rozmyślaniach.
Rozłączenie – piękny wiersz napisany nad jeziorem Leman w 1835 r. Jest to liryk o sytuacji psychicznej osób oddalonych od siebie, o tym, co czują bliscy, kochający się ludzie, gdy dzieli ich przestrzeń. Przestaje być ważne, do kogo poeta kieruje słowa (czy jest to ukochana kobieta, czy matka) – istotna jest rejestracja odczuć. Wiersz jest pełną tęsknoty apostrofą. Początek stwarza pozór „duchowej korespondencji” – biały gołąb smutku nosi ciągłe wieści. Poeta rekonstruuje obraz
Kordian Juliusza Słowackiego spełnia następujące cechy gatunku: synkretyzm – pomieszanie rodzajów literackich; oczywiście, jest to przede wszystkim dramat, lecz zawiera partie liryczne (list do Laury, monolog na Mont Blanc) i epickie (opowiadanie Grzegorza); zerwanie z regułą trzech jedności: miejsca – podążamy za Kordianem po całej Europie: Londyn, Watykan, Mont Blanc, Warszawa itd., czasu – rok 1829, podróże wskazują na długi okres fabuły, zaś czarownice odprawiały sabat w roku 1799, 31 grudnia, akcji –
Kim był Hamlet – książę duński, bohater słynnej tragedii Szekspira? Był to rozczarowany idealista, który miał dokonać zemsty, lecz ciągle nie mógł zmobilizować się do czynu, chodził, rozważał, rozmyślał o nicości świata, wszystko uznawał za dzieło losu, nawet kwestia „być albo nie być” budziła jego wątpliwości. Kim był Kordian – szlachcic polski, bohater dramatu Słowackiego? Był to rozczarowany idealista, który miał dokonać zamachu, lecz nie mógł zmobilizować się do czynu. Także
Najbardziej tragicznym momentem w życiu Kordiana nie jest wcale chwila, gdy Laura odtrąca jego miłość, ani ta, gdy strzela on do siebie, ani nawet gdy monologuje na Mont Blanc czy jest uwięziony z wyrokiem śmierci. Nie. Tragizm to sytuacja, z której nie ma wyjścia, trzeba podjąć decyzję i każda będzie miała złe skutki. Tragizm to zatem wewnętrzne rozdarcie człowieka. W takiej sytuacji znajduje się Kordian, gdy przemierza komnaty pałacu, idąc zabić cara. Jego wewnętrzne rozdarcie
Jak wiadomo, obydwaj twórcy szczególnie za sobą nie przepadali. Mickiewicz, który wiele znaczył wśród polskiej emigracji, nie przyjął młodego rodaka życzliwie. Z kolei Słowacki nie zgadzał się z poglądami starszego kolegi. Poeci „pojedynkowali się”, byli jak „dwa na słońcach swych przeciwnych – Bogi”. Omówmy Prolog. Trzy osoby pojawiają się kolejno na scenie ze swoimi koncepcjami poezji. Osoba I – wyraża pogląd Mickiewicza – poezję mesjanizmu, poświęcenia wybitnej jednostki, jaką jest poeta, która to
Wymowa Kordiana układa się według następujących punktów problemowych: podsumowanie i ocena powstania listopadowego; polemika z Adamem Mickiewiczem; portret psychologiczny Kordiana jako Polaka pielgrzyma i jako bohatera romantycznego; koncepcja Polski jako „Winkelrieda narodów” – dyskusja o mesjanizmie. Ocena powstania listopadowego w Kordianie Słowackiego Powyższe motywy porządkują materiał dramatu, który zawiera się w następujących częściach: Przygotowanie – Jesteśmy świadkami fantastycznej sceny, w której, jak w Szekspirowskim Makbecie, wiedźma i szatan warzą podejrzaną strawę w czarodziejskim kotle. Na skutek magicznych zabiegów „wyczarowują”
Ironia jest to celowy zabieg poetycki polegający na czytelnym dla odbiorcy ukazaniu sprzeczności między dosłownym znaczeniem tekstu a jego ukrytą, prawdziwą wymową. Ironią będzie na przykład powiedzenie do rozczochranej kobiety „ależ ma pani piękną fryzurę”. Ironia romantyczna jest specyficzną odmianą ironii. Podstawy teoretyczne tej kategorii estetycznej sformułowali filozofowie niemieccy. Określała ona postawę romantycznego twórcy wobec świata i jego problemów. W utworach literackich przejawiała się w przedstawianiu procesu twórczego jako gry z czytelnikiem, podkreślaniem dominacji artysty
Hasło winkelriedyzmu głosi Kordian na szczycie Mont Blanc. Słowacki formułuje je jako własną, specyficzną, odmienną nieco od Mickiewiczowskiej, koncepcję mesjanizmu narodowego. Myśl ta prowadzi do średniowiecznej historii Winkelrieda – rycerza szwajcarskiego, który w trakcie bitwy wbił sobie w pierś tyle wrogich włóczni, że przez wytworzoną lukę mogli przedrzeć się jego towarzysze. W ten sposób, poświęcając swoje życie, Winkelried umożliwił Szwajcarom zwycięstwo pod Sempach. Nazywając Polskę Winkelriedem, Słowacki stawia znak równości pomiędzy czynem rycerza
