EPOKI LITERACKIE
Co trzeba pamiętać o wierszu Król Olszyn Goethego? To sztandarowa ballada romantyzmu, której przesłanie można ująć w słowa: popatrzcie – tak naprawdę nie wiadomo, kto widzi prawdziwie – chore dziecko czy racjonalny ojciec! Są na świecie rzeczy niewyjaśnione i należy dopuścić inne niż rozumowe rozwiązania. Utwór może być pomocny przy omawianiu tematów związanych z dyskusją romantyków z klasykami, przy porównywaniu racjonalizmu z emocjonalnym interpretowaniem świata, przy temacie ojca, który traci
Dworzanin Jaki miał być szesnastowieczny dworzanin? Mówi nam o tym w dziele swego życia – pisanym przez niemal dziesięć lat traktacie Il Cortegiano (Dworzanin) – Baltazar Castiglione, który był dworzaninem u Sforzów w Mediolanie, Gonzagów w Mantui, książąt Montefeltro i della Rovere w Urbino. Właśnie na słynącym z wysokiej kultury humanistycznej dworze w Urbino dwadzieścia pięć osób rozmawia czy też – jak to określa sam autor – prowadzi „grę rozmowną” na różne tematy, rozważając cechy kultury dworskiej. Głos zabierają
Był czas. że proza Marka Hłaski nie miała wstępu do szkół, a oczywiście była czytana i wielbiona przez młodych czytelników. Pewnie, że nic nie wpływa tak dobrze na poczytność jak zakaz czytania, posmak buntu… Ale nie tylko to. Mit samej postaci – tułacza, buntownika, być może samobójcy – niepokornego Marka Hłaski, dodaje rumieńców lekturze, która zresztą – bogata w akcję, wartka, nie jest nużąca. Ba – bywa sensacyjna. Ale i
Tango Mrożka – treść Bohaterem dramatu jest rodzina Stomilów. Najstarsi: Eugeniusz i Eugenia, rodzice: Stomil i Eleonora, ich syn Artur i jego narzeczona Ala (zresztą kuzynka). Rodzina nieco dziwna: dziadkowie udają nastolatków, rodzice protestują przeciw wszelakim konwencjom: stroju, zachowania, moralności – po prostu zachowują się jak antyrodzice. W całym tym bałaganie Artur pragnie uporządkowania świata. Buntuje się przeciw nowatorskim pomysłom rodziców, nie może znieść ich młodzieńczości i braku zasad. Artur pragnie ładu, odwołuje się do
Rysownik, dramaturg, felietonista, prozaik… I jeden z najbardziej lubianych. Za co? Za charakterystyczny dowcip, często oparty na absurdzie i purnonsensie! Jego rola w literaturze polskiej To twórca zaangażowany nie tylko kulturalnie i społecznie (chociażby jako satyryk), ale także politycznie. W 1968 r. oficjalnie zaprotestował przeciwko interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji, za co odebrano mu polski paszport. Do 1971 r. zakazano rozpowszechniania jego utworów w kraju. W czasie stanu wojennego ostro protestował przeciwko represjom władz. Artysta przez wiele lat mieszkał za granicą.
Schizofreniczna rzeczywistość opowiadań W debiutanckim tomiku opowiadań Słoń (1957) roi się od porządnych obywateli, zniewolonych urzędników, ludzi na tzw. eksponowanych stanowiskach czy szeregowych członków partii. Kwitnie propaganda i szaleje biurokracja. Atmosfera jak w groteskach Gogola. Przełożenie przepisów na życie praktyczne rodzi sytuacje absurdalne jak ta z tytułowego opowiadania. Dyrektor ogrodu zoologicznego zbyt poważnie potraktował zalecenie o minimalizacji kosztów własnych i wpadł na bardzo praktyczny pomysł. Sprowadził do zoo sztucznego, nadmuchanego słonia. Kiedy do ogrodu przyszli
Autor Jan Kochanowski (1530-1584), nazywany ojcem literatury polskiej, urodził się w Sycynie pod Zwoleniem, w powiecie radomskim. Trzy lata studiował w Akademii Krakowskiej, potem kontynuował naukę na innych uczelniach: w Królewcu, a także w Padwie we Włoszech. W czasie swoich studiów wielokrotnie odbywał podróże zagraniczne, zwiedził m.in. Rzym, Neapol, Marsylię, Paryż. Po piętnastu latach studiów wrócił do ojczyzny. Studia te dały mu gruntowne wykształcenie: znał grekę i łacinę, poznał literaturę w obu tych językach, literaturę włoską i świat starożytny. 1559
Horacy i liryka starożytna Liryka starożytna, podobnie jak tragedia, wywodzi się z religijnych obrzędów. Przy wtórze różnych instrumentów kapłani i wierni wygłaszali zaklęcia i modlitwy skierowane do nieśmiertelnych bogów. Z czasem przerodziły się one w coraz bardziej skomplikowane i kunsztowne pieśni, które przestały pełnić wyłącznie funkcję religijną. Dzielono je na dwa rodzaje, w zależności od liczby wykonawców. Do pieśni chóralnych zaliczono podniosłe hymny, sławiące bogów i bohaterów. Zmarłych opłakiwano zbiorowo za pomocą żałobnych trenów. Pieśniami wykonywanymi indywidualnie były przede
Dramat romantyczny – to, jak sama nazwa wskazuje, gatunek dramatyczny ukształtowany w okresie romantyzmu, w opozycji do reguł dramaturgii klasycystycznej. Bardzo ważnym etapem na drodze od dramatu klasycystycznego do romantycznego były dramaty Williama Szekspira. A oto najważniejsze cechy dramatu romantycznego: odrzucenie reguły trzech jedności (czasu, miejsca i akcji); kompozycja otwarta – ten termin oznacza, że poszczególne sceny są luźno ze sobą powiązane, związki pomiędzy nimi często ulegają zatarciu, ważną cechą kompozycji otwartej
Pierwotnie powieść miała nosić tytuł Schematy i uzasadniać tym samym, że konwencje obyczajowe, stereotypy myślowe, role społeczne determinują kształt naszej osobowości, kierują naszym postępowaniem. W trakcie pracy nad utworem autorka odeszła nieco od wstępnych zamierzeń, postanowiła poszerzyć problematykę psychologiczną powieści o krąg rozważań filozoficznych. Obiektem najwyższego pisarskiego zainteresowania Nałkowskiej była analiza złożonych motywów ludzkiego postępowania, nawet tych najbardziej ukrytych, jak ślepe instynkty i popędy. Człowiek nie istniał dla niej jako
Wydana w 1924 roku powieść Żeromskiego stała się przyczyną sporów nie tylko stricte literackich, ale także politycznych. Szczególne emocje wzbudziła ostatnia scena powieści, w której to główny bohater maszeruje na Belweder. Odczytana nie do końca trafnie, jako wyraz akceptacji dla rewolucyjnego zrywu, wywołała ostrą krytykę zwłaszcza ze strony konserwatywnych środowisk ziemiańskich i burżuazyjnych. Zmusiła samego Żeromskiego do wielokrotnego tłumaczenia się i wyjaśniania, iż sens końcowej sceny jest zupełnie inny, nie
Starożytność Historia kultury V wiek p.n.e. Za sprawą sofistów, wędrownych nauczycieli, rozwija się sztuka wymowy, czyli retoryka. Z głoszoną przez nich względnością prawdy, która pociąga za sobą przyzwolenie na kłamstwa i obłudę, walczy zwolennik stałych idei Sokrates – pierwszy etyk, który wprawdzie nie zostawił po sobie dzieł pisanych, ale jego poglądy wywarły wielki wpływ na filozofów późniejszych. Rozkwit demokracji ateńskiej pod rządami Peryklesa. Około roku 450 p.n.e. – biblijna Księga Hioba i Pieśń
Renesans w Polsce Złoty wiek kultury polskiej – to renesans. Nazwano go tak nie bez powodu, za Jagiellonów wiele działo się w Polsce – w polityce i w kulturze, a i na mapie Europy zajmujemy tłustą połać ziemi. Król Zygmunt Stary ożenił się z Boną Sforzą – ta zaś przywiozła z Włoch nowinki zarówno polityczne, kulinarne, jak i ze świata sztuki i obyczaju. Przybyli do Polski prekursorzy nowej epoki: Kallimach (Filip Buonaccorsi), włoski poeta Konrad Celtis, humanista z Niemiec.
Nawiązania do eposu homeryckiego w późniejszych epokach Eposy były to zwykle rozbudowane, wierszowane utwory ukazujące dzieje bohaterów legendarnych lub historycznych na tle wydarzeń przełomowych dla danej społeczności. Cechami charakterystycznymi eposu są także: jednoczesność dwóch fabuł – jednej toczącej się w świecie ludzi i drugiej, toczącej się w świecie bogów, mającej wpływ na pierwszą. W eposie występuje obiektywny i wszechwiedzący narrator. Opisy cechuje realizm i szczegółowość. Bardzo bogate tło obyczajowe. Średniowiecze – epos rycerski Wśród literatury średniowiecznej
Co charakteryzuje literaturę wieków średnich? Dydaktyczność Celem utworów było w większości wypadków pouczenie odbiorcy, wskazanie mu, jak ma żyć, by otrzymać nagrodę w postaci zbawienia. Wiąże się z tym parenetyczny charakter literatury średniowiecznej, która pokazywała konkretne wzorce osobowe, związane z pełnieniem określonych funkcji społecznych. Najważniejsze z nich to: rycerz doskonały, dobry władca, święty. Rękopiśmiennictwo Druk w Europie został wprowadzony przez Jana Gutenberga dopiero po 1450 r. Wcześniej książki, bardzo rzadkie
Kiedy François Villon pisał Wielki testament, był ciężko chory i żył w nędzy. Już choćby dlatego jego testament będzie drwiną z rzeczywistego dokumentu, w którym ludzie zapisują potomnym swój majątek. Villon nie miał dóbr do rozdania, ale… kilka oryginalnych myśli, refleksji o życiu ludzkim i talent poety. Dlatego jego testament przetrwał wieki i ma wartość uniwersalną. Ostatnia wola Villona przeplatana jest balladami i rondami. Najbardziej znane ballady to: Ballada o paniach minionego czasu, Żale pięknej płatnerki, Ballada o wisielcach. Podejmują
Renesans wskrzesił duszę antyku. Nic więc dziwnego, że gatunki uprawiane przez starożytnych stały się ulubionymi formami twórców humanistycznych. Gatunki literackie przejęte przez renesans z antyku Tragedia Odprawa posłów greckich Jana Kochanowskiego. Zachowuje zasadę trzech jedności i inne wymogi gatunku. Inaczej niż w klasycznej tragedii, brak tu wyraźnie zarysowanego konfliktu tragicznego. Kochanowski wykorzystuje temat mitologiczny (epizod z wojny trojańskiej), by opisać współczesną mu Rzeczpospolitą. Pieśń To najstarszy i najpowszechniejszy gatunek poezji lirycznej, pierwotnie związany z muzyką. Horacy
Druga połowa XIX w. to czas prasy. W ciągu XIX wieku prasa stała się podstawowym forum wymiany poglądów i polem walk zarówno między stronnictwami polityczno-społecznymi, jak i ugrupowaniami artystycznymi. Regułą było, że danej grupie sprzyjał określony periodyk. W okresie popowstaniowym jak grzyby po deszczu zaczęły się mnożyć nowe czasopisma zakładane przez formujące się ugrupowania pozytywistów. Pierwszą jaskółką był Przegląd Tygodniowy – bardzo wojownicze pismo młodych pozytywistów. Mniej ostre w tonie były publikacje w dwutygodniku Niwa;
Uniwersalizm Oznacza, że istniała pewna jednolitość kultury, filozofii, języka w różnych miejscach. Jednoczyła Europejczyków wiara i wspólna władza duchowna – papież władający w Państwie Kościelnym. Próbowano też ustanawiać wspólną władzę świecką poprzez wskrzeszenie cesarstwa w postaci Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. Cesarz miał być zwierzchnikiem innych władców. Samodzielne państwa i poczucie tożsamości narodowej zaczną krystalizować się z dopiero z czasem. Językiem jednoczącym mieszkańców kontynentu była łacina, którą się posługiwano np. przy tworzeniu dokumentów. W konsekwencji panował jednolity światopogląd,
Granica czasowe W Europie Początek – 1789 rok: Wielka Rewolucja Francuska. Koniec – 1848 rok: Wiosna Ludów – umowna data końca romantyzmu europejskiego, choć już w latach 30. pojawia się w literaturze realizm. W Polsce 1818 (lub 1822) – 1864 Początek teoretyczny 1818 rok: wydanie przez Kazimierza Brodzińskiego rozprawy O klasyczności i romantyczności. Początek faktyczny 1822 rok: Adam Mickiewicz wydaje swój pierwszy tomik wierszy, Ballady i romanse. Koniec – 1864
