EPOKI LITERACKIE
Co trzeba pamiętać o wierszu Król Olszyn Goethego? To sztandarowa ballada romantyzmu, której przesłanie można ująć w słowa: popatrzcie – tak naprawdę nie wiadomo, kto widzi prawdziwie – chore dziecko czy racjonalny ojciec! Są na świecie rzeczy niewyjaśnione i należy dopuścić inne niż rozumowe rozwiązania. Utwór może być pomocny przy omawianiu tematów związanych z dyskusją romantyków z klasykami, przy porównywaniu racjonalizmu z emocjonalnym interpretowaniem świata, przy temacie ojca, który traci
Dworzanin Jaki miał być szesnastowieczny dworzanin? Mówi nam o tym w dziele swego życia – pisanym przez niemal dziesięć lat traktacie Il Cortegiano (Dworzanin) – Baltazar Castiglione, który był dworzaninem u Sforzów w Mediolanie, Gonzagów w Mantui, książąt Montefeltro i della Rovere w Urbino. Właśnie na słynącym z wysokiej kultury humanistycznej dworze w Urbino dwadzieścia pięć osób rozmawia czy też – jak to określa sam autor – prowadzi „grę rozmowną” na różne tematy, rozważając cechy kultury dworskiej. Głos zabierają
Był czas. że proza Marka Hłaski nie miała wstępu do szkół, a oczywiście była czytana i wielbiona przez młodych czytelników. Pewnie, że nic nie wpływa tak dobrze na poczytność jak zakaz czytania, posmak buntu… Ale nie tylko to. Mit samej postaci – tułacza, buntownika, być może samobójcy – niepokornego Marka Hłaski, dodaje rumieńców lekturze, która zresztą – bogata w akcję, wartka, nie jest nużąca. Ba – bywa sensacyjna. Ale i
Tango Mrożka – treść Bohaterem dramatu jest rodzina Stomilów. Najstarsi: Eugeniusz i Eugenia, rodzice: Stomil i Eleonora, ich syn Artur i jego narzeczona Ala (zresztą kuzynka). Rodzina nieco dziwna: dziadkowie udają nastolatków, rodzice protestują przeciw wszelakim konwencjom: stroju, zachowania, moralności – po prostu zachowują się jak antyrodzice. W całym tym bałaganie Artur pragnie uporządkowania świata. Buntuje się przeciw nowatorskim pomysłom rodziców, nie może znieść ich młodzieńczości i braku zasad. Artur pragnie ładu, odwołuje się do
Rysownik, dramaturg, felietonista, prozaik… I jeden z najbardziej lubianych. Za co? Za charakterystyczny dowcip, często oparty na absurdzie i purnonsensie! Jego rola w literaturze polskiej To twórca zaangażowany nie tylko kulturalnie i społecznie (chociażby jako satyryk), ale także politycznie. W 1968 r. oficjalnie zaprotestował przeciwko interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji, za co odebrano mu polski paszport. Do 1971 r. zakazano rozpowszechniania jego utworów w kraju. W czasie stanu wojennego ostro protestował przeciwko represjom władz. Artysta przez wiele lat mieszkał za granicą.
Schizofreniczna rzeczywistość opowiadań W debiutanckim tomiku opowiadań Słoń (1957) roi się od porządnych obywateli, zniewolonych urzędników, ludzi na tzw. eksponowanych stanowiskach czy szeregowych członków partii. Kwitnie propaganda i szaleje biurokracja. Atmosfera jak w groteskach Gogola. Przełożenie przepisów na życie praktyczne rodzi sytuacje absurdalne jak ta z tytułowego opowiadania. Dyrektor ogrodu zoologicznego zbyt poważnie potraktował zalecenie o minimalizacji kosztów własnych i wpadł na bardzo praktyczny pomysł. Sprowadził do zoo sztucznego, nadmuchanego słonia. Kiedy do ogrodu przyszli
Autor Jan Kochanowski (1530-1584), nazywany ojcem literatury polskiej, urodził się w Sycynie pod Zwoleniem, w powiecie radomskim. Trzy lata studiował w Akademii Krakowskiej, potem kontynuował naukę na innych uczelniach: w Królewcu, a także w Padwie we Włoszech. W czasie swoich studiów wielokrotnie odbywał podróże zagraniczne, zwiedził m.in. Rzym, Neapol, Marsylię, Paryż. Po piętnastu latach studiów wrócił do ojczyzny. Studia te dały mu gruntowne wykształcenie: znał grekę i łacinę, poznał literaturę w obu tych językach, literaturę włoską i świat starożytny. 1559
Horacy i liryka starożytna Liryka starożytna, podobnie jak tragedia, wywodzi się z religijnych obrzędów. Przy wtórze różnych instrumentów kapłani i wierni wygłaszali zaklęcia i modlitwy skierowane do nieśmiertelnych bogów. Z czasem przerodziły się one w coraz bardziej skomplikowane i kunsztowne pieśni, które przestały pełnić wyłącznie funkcję religijną. Dzielono je na dwa rodzaje, w zależności od liczby wykonawców. Do pieśni chóralnych zaliczono podniosłe hymny, sławiące bogów i bohaterów. Zmarłych opłakiwano zbiorowo za pomocą żałobnych trenów. Pieśniami wykonywanymi indywidualnie były przede
Dramat romantyczny – to, jak sama nazwa wskazuje, gatunek dramatyczny ukształtowany w okresie romantyzmu, w opozycji do reguł dramaturgii klasycystycznej. Bardzo ważnym etapem na drodze od dramatu klasycystycznego do romantycznego były dramaty Williama Szekspira. A oto najważniejsze cechy dramatu romantycznego: odrzucenie reguły trzech jedności (czasu, miejsca i akcji); kompozycja otwarta – ten termin oznacza, że poszczególne sceny są luźno ze sobą powiązane, związki pomiędzy nimi często ulegają zatarciu, ważną cechą kompozycji otwartej
Pierwotnie powieść miała nosić tytuł Schematy i uzasadniać tym samym, że konwencje obyczajowe, stereotypy myślowe, role społeczne determinują kształt naszej osobowości, kierują naszym postępowaniem. W trakcie pracy nad utworem autorka odeszła nieco od wstępnych zamierzeń, postanowiła poszerzyć problematykę psychologiczną powieści o krąg rozważań filozoficznych. Obiektem najwyższego pisarskiego zainteresowania Nałkowskiej była analiza złożonych motywów ludzkiego postępowania, nawet tych najbardziej ukrytych, jak ślepe instynkty i popędy. Człowiek nie istniał dla niej jako
Wydana w 1924 roku powieść Żeromskiego stała się przyczyną sporów nie tylko stricte literackich, ale także politycznych. Szczególne emocje wzbudziła ostatnia scena powieści, w której to główny bohater maszeruje na Belweder. Odczytana nie do końca trafnie, jako wyraz akceptacji dla rewolucyjnego zrywu, wywołała ostrą krytykę zwłaszcza ze strony konserwatywnych środowisk ziemiańskich i burżuazyjnych. Zmusiła samego Żeromskiego do wielokrotnego tłumaczenia się i wyjaśniania, iż sens końcowej sceny jest zupełnie inny, nie
Starożytność Historia kultury V wiek p.n.e. Za sprawą sofistów, wędrownych nauczycieli, rozwija się sztuka wymowy, czyli retoryka. Z głoszoną przez nich względnością prawdy, która pociąga za sobą przyzwolenie na kłamstwa i obłudę, walczy zwolennik stałych idei Sokrates – pierwszy etyk, który wprawdzie nie zostawił po sobie dzieł pisanych, ale jego poglądy wywarły wielki wpływ na filozofów późniejszych. Rozkwit demokracji ateńskiej pod rządami Peryklesa. Około roku 450 p.n.e. – biblijna Księga Hioba i Pieśń
Renesans w Polsce Złoty wiek kultury polskiej – to renesans. Nazwano go tak nie bez powodu, za Jagiellonów wiele działo się w Polsce – w polityce i w kulturze, a i na mapie Europy zajmujemy tłustą połać ziemi. Król Zygmunt Stary ożenił się z Boną Sforzą – ta zaś przywiozła z Włoch nowinki zarówno polityczne, kulinarne, jak i ze świata sztuki i obyczaju. Przybyli do Polski prekursorzy nowej epoki: Kallimach (Filip Buonaccorsi), włoski poeta Konrad Celtis, humanista z Niemiec.
Nawiązania do eposu homeryckiego w późniejszych epokach Eposy były to zwykle rozbudowane, wierszowane utwory ukazujące dzieje bohaterów legendarnych lub historycznych na tle wydarzeń przełomowych dla danej społeczności. Cechami charakterystycznymi eposu są także: jednoczesność dwóch fabuł – jednej toczącej się w świecie ludzi i drugiej, toczącej się w świecie bogów, mającej wpływ na pierwszą. W eposie występuje obiektywny i wszechwiedzący narrator. Opisy cechuje realizm i szczegółowość. Bardzo bogate tło obyczajowe. Średniowiecze – epos rycerski Wśród literatury średniowiecznej
Charakterystyka epoki średniowiecza Początek średniowiecza – IV/V w. Często wskazuje się datę 476 – upadek cesarstwa zachodniorzymskiego, który zapoczątkowuje epokę wieków średnich, a kończy starożytność. Wczesne średniowiecze: V-IX Wędrówki ludów Rozwój państwa Karola Wielkiego Rozkwit: X-XIII w. Powstanie państw w Europie. Idea zjednoczonej Europy Ottona III. Wyprawy krzyżowe. Konflikty cesarstwa z papiestwem. Powstaje święta inkwizycja. Działają zakony: krzyżacki, templariuszy. Schyłek: XIV-XV Początki literatury narodowej Umacnianie się państw i władzy świeckiej. Rozwój architektury gotyckiej. Najazdy
Publicystyka jest to dział piśmiennictwa, który porusza tematy aktualne, interesujące społeczeństwo, dotyczące polityki, obyczajów, kultury itp. Rozwój publicystyki jest charakterystyczny dla czasów reform, rywalizacji stronnictw politycznych. Publicystyka łączy się nieodzownie z rozwojem prasy, czego dowodem są czasy oświeceniowe, ale początku publicystyki polskiej upatrujemy w renesansie. Renesansowi publicyści Andrzej Frycz-Modrzewski (publicystyka społeczna), jego słynne dzieło: O poprawie Rzeczypospolitej (traktat). Podjął temat i rozpropagował pojęcie demokracji – pierwszy w tej skali – w Europie. Stworzył on wizję
Mikołaj Rej z Nagłowic (1505-1569) Ojciec języka polskiego – bo pisał po polsku. Wzór ziemianina – bo taki model życia propagował. Człowiek swojej epoki – operatywny, bystry, to on napisał, że Polacy nie posługują się językiem gęsi, bo swój język mają. Nie jest jednak typem wykształconego humanisty – miano ojca polskiej literatury przynależy do Jana Kochanowskiego. Miejsce w literaturze: Mikołaj Rej był typowym samoukiem, który w swoim życiorysie ma także porzucenie akademickiej szkoły średniej
Po czasach buntu i fantazji nastał okres, w którym głoszono ideał pracy, nauki i rozsądku. Ramy czasowe Początek – rok 1864 – klęska powstania styczniowego. Koniec – rok 1890 – umowna data początku Młodej Polski. Rok 1890 uznawany jest za początek modernizmu – debiuty młodopolskich poetów przypieczętowały zmianę ideologii. Pozytywizm trwa jeszcze jakiś czas równolegle z Młodą Polską. Fazy polskiego pozytywizmu Faza „przedpowstaniowa” – obejmuje działalność prekursorów nowego sposobu myślenia,
Troska o losy ojczyzny W dobie Sejmu Czteroletniego temat nabrał szczególnej wagi. Ludzie myślący i prawi – a było ich sporo – z przerażeniem patrzyli, jak na ich oczach upada ojczyzna. Zrobili wszystko, co w ich mocy, aby ją ratować. Pisali, głosili poglądy reformatorskie, tworzyli wiersze, satyry, sztuki, by wezwać społeczeństwo do myśli o kraju. Literatura patriotyczna to najważniejsza gałąź literatury polskiego oświecenia. Poruszyli ten temat publicyści: Stanisław Konarski, Stanisław Staszic, Hugo Kołłątaj. W sferze krytyki
Twórczość Tetmajera Jeśli będziesz pisać o wierszach Tetmajera W poezji Tetmajera szukaj dekadentyzmu – zwłaszcza w pierwszym okresie swej twórczości poeta często tworzył liryki przepojone dekadenckim światopoglądem. Sprawdź, którego ze sztandarowych postulatów epoki dotyczy utwór. Jeśli piękno, to Tatr – nie zdziw się, jeśli wiersz pejzażowy będzie sławił urodę gór, wówczas też – obok zachwytu naturą – szukaj nastroju dekadenckiego. czy postrzegania świata i człowieka w myśl nastroju dekadenckich, czy
