EPOKI LITERACKIE
O co chodzi filozofom? Filozofia – oznacza umiłowanie, poszukiwanie mądrości. Tak jak medycyna jest nauką o leczeniu ciała, matematyka o liczbach – filozofia chce od wieków stworzyć i podarować ludziom swoisty poradnik JAK BYĆ SZCZĘŚLIWYM? Filozof – to miłośnik mądrości, który szuka odpowiedzi na najistotniejsze pytania: Skąd wziął się świat i istnienie? Z czego świat jest zrobiony? Jaki jest sens ludzkiego życia? Jak być szczęśliwym? Jak żyć? Jak poszukiwać prawdy? Co to
Jak powstał świat? Stworzenie świata w religiach politeistycznych jest o wiele bardziej skomplikowane niż w religiach mających jednego Boga. Wprost roi się tu od przeróżnych personifikacji, skomplikowanych powiązań rodzinnych, spisków i bratobójczych walk. Świat ziemski powstaje trochę „obok” świata bogów, jako ciekawa zabawka. Ludzie, co widać szczególnie w religiach Mezopotamii, są po to, aby służyć bogom. Człowiek stworzony zostaje na podobieństwo bogów (lub Boga) najczęściej z gliny. W monoteistycznej religii judaistycznej jest inaczej: jeden Bóg tworzy świat,
O co chodziło filozofom? Filozofia przed Sokratesem Jak to zapamiętać? Według podziału przed Sokratesem i po Sokratesie. Myśl brzydala z Aten okazała się tak ważna dla filozofii, że wszystko podzielono na to, co przed nim i po nim. PRZED SOKRATESEM Jońska filozofia przyrody – Tales z Miletu, Anaksymander, Anaksymenes Myśl Pitagorasa – Pitagoras Materialiści – Demokryt Eleaci SOKRATES (469-399 p.n.e.) – SOFIZM PO SOKRATESIE PLATONIZM – Platon ARYSTOTELIZM – Arystoteles EPIKUREIZM – Epikur
Początki filozofii Pierwsi filozofowie, ograniczając się do obserwacji przyrody, starali się odnaleźć jedną materialną zasadę (arche) rządzącą światem. Pierwsze pytanie filozofii wiązało się z poszukiwaniem początku, elementu, który zapoczątkował kolejne zdarzenia. Ponieważ zajmowali się głównie naturą i wszyscy pochodzili z Jonii, określeni zostali mianem jońskich filozofów przyrody (natury); ponieważ początku świata szukali w sferze materii, określa się ich także jako materialistów. Dla Talesa z Miletu arche stanowiła woda. To ona miała być przyczyną powstania wszechrzeczy.
Antyk i starożytność – dwa terminy Termin starożytność ma szerszy zakres. Oznacza wszystko to, co działo się przed czasami chrześcijańskimi, a dotyczy zarówno zdobyczy cywilizacji basenu Morza Śródziemnego, kultury Grecji, Rzymu, Izraela, Egiptu, jak i innych kultur: Mezopotamii, Indii, Afryki, Chin, Ameryki. Termin antyk ma węższy zakres. Ogranicza się do cywilizacji greckiej i rzymskiej, rozwijającej się nad Morzem Śródziemnym od końca II tysiąclecia p.n.e. do V wieku n.e. Obydwa terminy, antyk i starożytność, oznaczają coś
Mitologia jako źródło kultury europejskiej Mit to przekazywana ustnie opowieść. Pradawna, ważna dla danej społeczności, święta, bo wyrażająca jej wierzenia, objaśniająca tajemnice świata, niezwykła opowiastka – lecz historia sięgająca do początków istnienia, do bogów, do początków znakomitych rodów. Najistotniejszy dla nas zbiór to mity greckie. Dla współczesnych po prostu piękne, zawierające rozmaite mądrości, ale jednak baśniowe i fantastyczne teksty. Dla starożytnych – źródło wiedzy i sposób postrzegania świata. Mitologia zaś
Filozofia – ważne pojęcie rodem z antyku. „Umiłowanie mądrości”, poszukiwanie prawdy o najistotniejszych zagadnieniach Dosłownie – phileo (umiłowanie) sophia – mądrość. To filozofia miała odpowiedzieć na pytanie jak osiągnąć szczęście, jak żyć słusznie, czym w ogóle jest życie ludzkie. Dawniej królowa nauk – dziś jedna z nauk humanistycznych. To właśnie Grecy zapoczątkowali filozofię europejską. Ale uwaga – mamy co najmniej kilka znaczeń słowa. Odróżnij filozofię jako gałąź wiedzy i wydział uczelni; filozofię jako po prostu
ARCYDZIEŁA EUROPEJSKIEGO ŚREDNIOWIECZA FRANCJA Pieśń o Rolandzie Wielki testament, François Villona NIEMCY Pieśń o Nibelungach HISZPANIA Pieśń o Cydzie FRANCJA. WIELKA BRYTANIA Opowieści Okrągłego Stołu Dzieje Tristana i Izoldy WIELKA BRYTANIA Opowieści kanterberyjskie Geoffreya Chaucera Średniowieczne miejsca Camelot i czarodziejski las Miejsce: Brytania – kraina czarowności, cudów, przygody. Zamek Artura: Camelot. Kipi tu życie rycerskie – turnieje, wojny, nie obejdzie się bez romansów i namiętności. Ważny element królewskiego zamku:
Biblia, obok kultury antyku, jest jednym z najważniejszych źródeł naszej kultury. Na niej opiera się system wartości całego świata chrześcijańskiego. Z niej także wyrasta nasza kultura i sztuka, dla której przez wiele wieków była główną inspiracją i pozostała nią do dzisiaj. Biblia nie jest wyłącznie księgą świętą dla wyznawców judaizmu, którzy uznają tylko Stary Testament, czy chrześcijan, dla których źródłem wiary jest zarówno Stary Testament, jak i Nowy Testament, widziane razem jako historia zbawienia świata,
Najważniejsze mity Przez stulecia malarze, poeci, pisarze nawiązywać będą do poszczególnych mitów, przywoływać postacie i zdarzenia. Orientacja w mitologii świadczy wciąż o erudycji człowieka. Warto więc pamiętać takie mity i nawiązania: Mit prometejski – opiewa dzieje Prometeusza, który ukochał ludzkość (stworzył człowieka z gliny i łez) i ukradł ogień z Olimpu. Ukarano go – został przykuty do skał Kaukazu, a tam zgłodniały sęp wyjadał mu wciąż odrastającą wątrobę. Prometeusz po dziś dzień symbolizuje postawę poświęcenia się dla ludzkości oraz
Czym jest epos? Epos to pierwszy przez wiele lat najważniejszy gatunek epiki, dopiero w XVIII wieku zastąpi go powieść i powoli zaniknie. Jest to rozbudowany utwór – rytmiczny, wierszowany – wielki poemat o czynach bohaterów, który ukazuje ich dzieje na tle przełomowych wydarzeń, zmieniających życie danej społeczności. Źródłem eposu są mity i podania, np. Iliada wywodzi się z mitu o jabłku niezgody. Stworzył go Homer, tym samym raz na zawsze ustalił wzorzec gatunku.
Mity, które trzeba pamiętać Mit prometejski Prometeusz był tytanem, a jego imię znaczy „przewidujący”. Według niektórych podań Prometeusz z gliny i łez stworzył człowieka – nauczył go wielu zajęć m. in. polować. Wykradł bogom z Olimpu ogień, by podarować go człowiekowi. Za dar ognia srodze zapłacił. Rozgniewany Zeus kazał przykuć go do skał Kaukazu, tam zaś zgłodniały sęp (lub orzeł) wyjadał mu odrastającą wątrobę. Po setkach lat męki tytana Herakles za zgodą Zeusa
Mikołaj Sęp-Szarzyński Twórczość, żyjącego w tym samym czasie co Kochanowski, Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego najczęściej zaliczana jest do baroku. A to z racji cech charakterystycznych dla tej właśnie epoki. Najbardziej wyrazista z nich to metafizyczny niepokój. Człowiek prezentowany w utworach Szarzyńskiego jawi się jako drobinka zagubiona w kosmosie, miotana tajemnymi siłami, nieradząca sobie ze swoim ciałem, swoimi potrzebami, oczekiwaniami – pragnąca wsparcia i opieki Bożej. Utwory Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego mają formę kunsztowną, ale nader niepokojącą. Niezwykłe metafory, zaskakujące koncepty, wielość
Romantyzm przed egzaminem Nie zapomnij o problemie bohatera romantycznego – jego biografii, modyfikacji modelu, porównaniach i zestawieniach. Nie daj zaskoczyć się pytaniem o mesjanizm narodowy i jego metafizycznej lub historycznej koncepcji. Podstępne terminy rozróżniają Mickiewiczowską wizję mesjanizmu od wersji Słowackiego. Metafizyczna to ta z Dziadów i Ksiąg narodu i pielgrzymstwa polskiego, która postrzega Polskę jako zbawiciela zniewolonych państw na wzór Chrystusa – a więc Boga. a więc wchodzimy w kręgi
Przestrzeń Dwory nad piękną rzeką Niemnem. Akcja rozgrywa się pewnego lata w latach 80. XIX w. Świat, który przedstawia Orzeszkowa, jest piękny, został skonstruowany według swoistego ładu. Siedziby tutejszych mieszkańców to: Korczyn – dwór Benedykta Korczyńskiego, Bohatyrowicze – zaścianek, Olszynka – dwór Kirłów, Osowce – siedziba Andrzejowej Korczyńskiej, Wołowszczyzna – majątek Różyca. Teren przecina Niemen i otaczają gęste lasy. Bór skrywa dwa miejsca święte odgrywające kluczową rolę w powieści: mogiłę protoplastów rodu – Jana
Rodowód noweli Polskie nowele pisane zgodnie z teorią sokoła O problematyce nowel zapamiętaj! Postulaty pozytywistów w ich nowelach! O rodowodzie noweli zapamiętaj! Klasyczna postać noweli ukształtowała się we Włoszech w epoce renesansu – przede wszystkim pod piórem Giovanniego Boccaccia, autora Dekameronu (słynna teoria sokoła). W Polsce nowela pojawia się na dobre dopiero w okresie pozytywizmu – ale za to od razu jako jeden z najważniejszych gatunków literackich, ponieważ jako krótki
Treść Antygony Na czym polega tragizm Antygony? Antygona jako przykład tragedii klasycznej Budowa dramatu Źródło tragedii Sofoklesa Komu przyznać rację? Kilka słów o bohaterach Treść Antygony Antygona jest córką Edypa a siostrą Polinejkesa i Eteoklesa oraz Ismeny. Sofokles umieszcza akcję tragedii w chwili, gdy obaj bracia już nie żyją. Walcząc o władzę, doprowadzili do wojny – Eteokles nie dopełnił umowy i po roku panowania nie odstąpił tronu bratu Polinejkesowi, a Polinejkes, uzyskawszy w królestwie Argos pomoc, napadł na
Profetyzm – to przepowiadanie przyszłości, prorokowanie; zjawisko występowania proroków. Prorocy – to bardzo ważne dla Biblii i historii Izraela postacie. Dla wierzących byli to ludzie, przez których pośrednio przemawiał Bóg. W Izraelu było ich bardzo wielu, odgrywali ważną rolę, nadworni prorocy byli jednymi z najważniejszych doradców króla. Część z nich działała zaś po prostu wśród ludu. Niektórzy w samotności zapisywali objawione przez Boga prawdy. Większość z nich zawierała oprócz Boskich przykazań także przepowiednie dotyczące przyszłości Izraela.
Bohaterowie prozy pozytywistycznej a romantyzm Stanisław Wokulski z Lalki Według niektórych – najważniejszy bohater XIX wieku. Być może – najciekawszy mężczyzna polskiej literatury miłosnej. Na pewno – znakomity kandydat do maturalnych rozważań. Zapamiętaj jego dzieje: Pochodzenie: Pochodził ze zubożałej szlachty – jako młody chłopak musiał sam zarabiać na utrzymanie – dlatego był subiektem w winiarni Hopfera. Tu poznał studentów Akademii Medycznej i Szkoły Sztuk Pięknych, którym „paliło się we łbach”.
Młodopolskie metody twórcze i prądy artystyczne Literatura polska przełomu wieków wykazuje bardzo bliskie związki z ówczesną literaturą europejską. Młoda Polska to epoka, która nie następuje u nas wiele później niż jej europejski odpowiednik. Jednocześnie zaś układ podstawowych nurtów artystycznych i literackich w polskiej sztuce tego okresu jest dokładnym odzwierciedleniem takiego układu w Europie. Jednym słowem – nurty literackie Młodej Polski miały ten sam charakter co nurty europejskiego modernizmu. Symbolizm Jego światowe pierwowzory odnajdujemy w poezji Baudelaire’a, Verlaine’a,
