LICEUM
Suma zagadnień Czym jest sztuka? Kim jest artysta? Cele i zadania sztuki. Współczesna sytuacja i prognozy przyszłości. Sztuka – i Ty. Czym jest sztuka? „Dziedzina ludzkiej działalności artystycznej, wyróżniana ze względu na związane z nią wartości estetyczne (zwłaszcza piękno), jej wytwory stanowiące trwały dorobek kultury” – tak brzmi odpowiedź według Słownika języka polskiego. Nazwijmy więc sztuką wszelką działalność ludzi i jej efekty, które służą zaspokajaniu potrzeb duchowych: potrzeby piękna, wzruszenia, refleksji filozoficznej. Sztuka wpływa na
Pierwszy znany polski tekst literacki, czyli zarazem pierwszy znany polski wiersz. Pierwszy znany polski utwór poetycki, który ukazał się drukiem. Ponadto żyjący w XV w. kronikarz Jan Długosz zapisał, że tę pieśń ojczystą (carmen patrium) śpiewało rycerstwo polskie przed bitwą pod Grunwaldem – w związku z tym niektórzy widzą też w Bogurodzicy pierwszy polski hymn narodowy. Bogurodzica Bogurodzica dziewica1, Bogiem sławiena2 Maryja3, U twego Syna Gospodzina4 matko zwolena5, Maryja! Zyszczy6
Cechy impresjonizmu i ekspresjonizmu Cechy impresjonizmu Impresjonizm to kierunek zapoczątkowany w europejskim malarstwie. Nazwa prądu pochodzi od francuskiego słowa impression – wrażenie. Sztuka impresjonistyczna ma przede wszystkim wytwarzać odpowiedni nastrój u odbiorcy – być zapisem ulotnego, chwilowego i niepowtarzalnego wrażenia. Temat impresjonistycznego utworu to moment, chwila zatrzymana i okiełznana. Jej utrwalenie to najwyższy cel sztuki. Impresjonizm w utworze osiągano za pomocą następujących środków stylistycznych: synestezji – jednoczesnego oddziaływania na wszystkie
Nastrój – pesymizm i dekadentyzm Zgodnie z duchem epoki w poezji modernistycznej dominuje pesymizm, poczucie dekadencji, schyłku wartości i raczej niechęć do życia. Łatwo trafić na wiersz przepełniony nastrojem smutku, bezradności i pesymizmu. Rodowód pesymizmu wywodzi się z filozofii Arthura Schopenhauera – filozofa działającego na przełomie wieków XVIII i XIX. Schopenhauer głosił kompletny bezsens ludzkiego istnienia, które, pozbawione jakiejkolwiek wartości, ma przysparzać jedynie cierpienia. Niektóre wiersze są wręcz manifestem schopenhaueryzmu
Odwołując się do wybranych wierszy Kazimierza Przerwy-Tetmajera, udowodnij, że jego poezja wyraża postawy dekadenckie. Wstęp Wypada zacząć od definicji dekadentyzmu jako nurtu filozoficznego i kulturowego oraz stylu życia. Możesz przywołać także poetów francuskich przełomu XIX i XX w., na przykład Baudelaire’a czy Verlaine’a. We wstępie potwierdź tezę zawartą w poleceniu tematu. Rozwinięcie Przytocz argumenty. Jako najważniejszy argument przywołaj wiersz Koniec wieku XIX. Wyraża on typową postawę schyłkowca. Podmiot liryczny nie odnajduje w życiu żadnego
Ostatni utwór, czyli Tren XIX albo Sen, jest kluczowy dla odczytania i właściwej interpretacji całości. Jest on świadectwem tego, że kryzys i rozpacz zostały pokonane i zwyciężone, a poeta osiągnął spokój ducha. Zwróć uwagę na to, że ma on inny charakter niż pozostałe utwory. Jest zapisem snu poety, w którym przychodzi do niego jego matka ze zmarłą córeczką na rękach. Mocno zachwiany światopogląd poety zostaje w końcu odbudowany, ale nie udaje się tak po prostu powrócić
Motywy maryjne w średniowiecznych i współczesnych tekstach kultury. Wstęp Przypomnij wątki maryjne w zabytkach literatury polskiej: Bogurodzica – tekst prawdopodobnie z początku XIII w. Matka Boska przedstawiona jako majestatyczna pośredniczka między Bogiem a ludźmi. Otacza Ją atmosfera sacrum (świętości) i dostojeństwa. Utwór pełnił rolę zbliżoną do hymnu narodowego (śpiewany przez polskie rycerstwo pod Grunwaldem i pod Warną). Lament świętokrzyski (Posłuchajcie, bracia miła…). W tej pieśni żałobnej z XV w. Maria traci boskie rysy. Anonimowy autor upodobnił ją do zwykłej
Poematy heroikomiczne Ignacego Krasickiego Ignacy Krasicki napisał trzy poematy heroikomiczne: Myszeida (wojna kotów z myszami: bohaterski Filuś, wielki wódz Myszogryz i Dusimyszek występują przeciw walecznym Gryzomirowi i Gryzosławowi), Monachomachia – wojna mnichów, Antymonachomachia – pozorne odwołanie Monachomachii. Poematy heroikomiczne Krasickiego Monachomachia Zasada kompozycji Zderzenie komicznej treści z formą i stylem poematu heroicznego. Treść Wojna mnichów, która wybuchła między zakonami dominikanów a karmelitów, „w mieście, którego nazwiska nie powiem”. Mnisi walczą za pomocą sandałów, pasów, talerzy i szklanek
Co powinieneś pamiętać z gimnazjum? O co zapyta polonista w liceum na rozpoznawczej kartkówce? Kartkówka z antyku Kim był Homer? Pierwszym epikiem, żył w VIII wieku przed naszą erą, był pieśniarzem (aojdem), stworzył dwa wielkie eposy: Iliadę i Odyseję. Od niego zaczyna się właściwie historia literatury naszego kręgu kulturowego. Tradycja głosi, że był to ubogi i niewidomy starzec. Dla Greków i Rzymian Homer był najwyższym autorytetem w literaturze. Kto napisał Eneidę i co było treścią
Związki kultury renesansu z antykiem. Oto temat bardzo typowy, bardzo ważny i bardzo często pojawiający się na klasówkach z renesansu. Jest to też temat, który warto polecić ścisłym umysłom, osobom konkretnym, ponieważ trzeba w jego realizacji trzymać się dokładnej wiedzy, z polotu specjalnie skorzystać się nie da. Uporządkuj materiał Większość przykładów udowadniających związek renesansu z antykiem pochodzić będzie z literatury, ale warto odwoływać się także do innych sztuk, na przykład architektury, malarstwa czy rzeźby. Temat zawiera
Obrazy wsi w literaturze renesansu. Renesansowe utwory pokazujące obrazy wsi można wyraźnie podzielić na dwie grupy: idealizujące życie na wsi (Pieśń świętojańska o Sobótce Jana Kochanowskiego, Żywot człowieka poczciwego Mikołaja Reja ), pokazujące wieś – zwłaszcza sytuację chłopów – w sposób realistyczny (Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem Mikołaja Reja, Żeńcy Szymona Szymonowica). Wstęp pracy powinien wprowadzić ten podział – literackie tradycje sielanki i zachwyt nad życiem ziemiańskim łączą się w literaturze renesansu
BALLADA – jest to gatunek literacki, charakterystyczny dla epoki romantyzmu. Czytając np. Lilije lub Romantyczność Adama Mickiewicza widzimy, że jest to utwór wierszowany, zawiera dramatyczną fabułę, momenty zagadkowe i tajemnicze, opowiada o niezwykłych, często fantastycznych wydarzeniach. Jest to gatunek pokrewny (→ sielance), wywodzi się z literatury ludowej. Wydane w roku 1922 Ballady i romanse Adama Mickiewicza uznawane są za manifest programowy polskiego romantyzmu. Często wątpliwości budzi przynależność ballady do rodzaju
POWIEŚĆ POETYCKA – jest to gatunek charakterystyczny dla epoki romantyzmu. łączy on w sobie pierwiastki epickie (powieść) i liryczne (poetycka). Jest to utwór wierszowany, zawiera pełną tajemnic, dramatyczną akcję, przedstawioną przez narratora w sposób subiektywny, ukazujący własne uczucia. W powieści poetyckiej zachodzi zjawisko inwersji czasowej, wydarzenia nie są podane po kolei, związek pomiędzy nimi jest niejasny. Wybitnym twórcą powieści poetyckiej był George Byron, który ustanowił charakterystyczny dla gatunku typ bohatera
Klasyfikacja problemowa Bunt przeciw czemu? przeciw złu świata: Hamlet, Giaur, Judym, doktor Rieux; przeciw obyczajom niszczącym miłość: Giaur, Werter, Gustaw, Soplica; przeciw konwencji teatralnej: bohater Kartoteki; przeciw anarchii i buntowi: Artur z Tanga. Buntownicy nie są lubiani Nie lubią ich władcy – zagrażają władzy. Nie lubią ich normalni, porządni ludzie – buntownicy zagrażają spokojowi ich uładzonej egzystencji. Nie lubią ich szkoły – zbuntowani uczniowie zawsze oznaczają kłopoty. Nie lubi ich też historia
Powtórka według chronologii epok Które postacie należy uznać za bardzo ważne w pracy na ten temat? Losy tych postaci wyrosły poza ich jednostkową historię, po dziś dzień są dla naszego kręgu kulturowego mitem, symbolem, świętością. Od nich należy zacząć rozważania o cierpieniu, choć przecież każda z postaw, każda z tych biografii to inny scenariusz cierpienia. Prometeusz z mitologii greckiej jest uosobieniem cierpienia poniesionego dla ludzkości. Jeśli pamiętasz ten mit – to właśnie Prometeusz
Narrator Liryka Podmiot liryczny – podmiot mówiący w utworze lirycznym, opowiadający o swoich emocjach, przeżyciach i poglądach. Ta fikcyjna osoba nie jest jednak tożsama z autorem, choć często wiąże się z jego doświadczeniami życiowymi. W rozpoznawaniu różnych typów podmiotu lirycznego przydatna jest np. analiza form czasowników i zaimków („ja” czy „my”? – liczba pojedyncza czy mnoga?). Ważne jest też miejsce podmiotu mówiącego w konkretnej sytuacji lirycznej. Podmiot liryczny: Może występować w pierwszej osobie („ja” liryczne), przedstawiając swoje emocje i stany
Jak powstał świat? Pomysły na „początek” istnienia Tales z Miletu: Początkiem wszechrzeczy i pierwszym elementem istnienia jest woda! Przecież jest konieczna do wszelkich form życia, co więcej, sama potrafi przekształcić się w inne formy, lód i parę. To woda jest prasubstancją. Tales z Miletu żył aż w VII wieku p.n.e. O nim mówi się też jako o pierwszym filozofie czy też ojcu filozofii. Znamy go jeszcze skądinąd: z podręcznika matematyki. To ten sam Tales, który wykombinował twierdzenie z geometrii: o ramionach
Zacznijmy od ustalenia: czym jest poezja i czego w niej szukamy? Poezja jest natchnieniem, iskrą bożą czy rzemiosłem w materiale słowa? Ma być piękna czy pouczająca? Nie będę wkraczać w tę odwieczną dysputę. Pytam czym jest poezja w innym celu. Czym jest dla nas – dla odbiorców? Zbiorem strof, który: wzrusza, przeraża, zachwyca, uspokaja, poucza, nudzi, odpycha. Analizuje i przekształca świat, szuka prawd o nim i o człowieku. To materiał,
Średniowiecze to wyjątkowy okres w dziejach kultury europejskiej, w którym – mimo politycznych granic oraz licznych konfliktów, głównie feudalnej natury – Europa była pewną jednością. Na uniwersalizm kultury średniowiecza składały się: Jedyna w swoim rodzaju rola religii przenikającej wszystkie sfery życia publicznego, inspirująca różnego rodzaju twórczość artystyczną. Nigdy później religia nie odgrywała już takiej roli. Rola języka elit politycznych i kulturalnych – łaciny; w tym języku powstawała większość dzieł literatury tego okresu. Języki narodowe
To jedyna powieść, a zarazem najgłośniejsze dzieło pisarza, który reprezentował estetyzujący nurt angielskiego modernizmu. Oprócz niej wydał tom nowel Szczęśliwy książę i inne opowiadania. Jest autorem komedii obyczajowych: Wachlarz lady Windermere, Mąż idealny, Brat marnotrawny, tragedii Salome, a nawet librett do oper Ryszarda Straussa. Utworów Wilde’a, a zwłaszcza interesującej nas powieści, nie sposób zrozumieć bez przyjrzenia się jego biografii. Ten Irlandczyk z pochodzenia naprawdę nazywał się Fingal O’Flahertie Wills. Uwielbiał skandale i prowokacje obyczajowe, których sam,
