LICEUM
Przykładowe tematy: „Na czym polega ponadczasowość mitów?” „Rycerz antyczny – charakterystyka i ocena”. „Wyjaśnienie zagadki śmierci w kulturze starożytnych”. „Ludzie jak bogowie, bogowie jak ludzie – czy słuszne jest to twierdzenie w świetle literatury antycznej?” „Mit ikaryjski przestrogą czy pochwałą młodzieńczego idealizmu”. „Czy dla nas – ludzi XXI wieku – cenne są ideały starożytnych?” Jak zacząć? Uczony Gadamer, znakomity badacz języka i kultury, napisał, że mity to „pramyśli ludzkości”. I tak jest. Choćby mity
Sztuka i literatura zmienia się, poszukuje nowych środków wyrazu, chce przemawiać do współczesnych pokoleń odbiorców. W jaki sposób eksperymentują pisarze i poeci? Twoje refleksje na temat nowatorskich zjawisk w literaturze. Temat dotyczy wieku XX, ale to nie znaczy, że nie możesz odwołać się do pojedynczych przykładów z innych epok. Eksperymenty w literaturze nie zaczęły się w wieku XX! Burzycielem literackich zasad był np. już William Szekspir. To on sprzeciwił się zasadzie trzech jedności (czasu, miejsca i akcji), łączył
Współczesny świat został zdominowany przez kulturę masową. To dobrze czy źle? Twoje refleksje na temat wspomnianego zjawiska na podstawie wybranych tekstów kultury. Temat ten wymaga samodzielnych przemyśleń, znajomości kultury współczesnej i trochę socjologii. Zyskasz na ocenie, jeśli stać Cię na subiektywizm i śmiałe oceny oraz kiedy własne refleksje poprzesz opiniami autorytetów, o kulturze masowej napisano już przecież całe tomy. Warto podać przykłady nie tylko ze świata literatury (także np. filmu, sztuki,
Czym broni się miniony wiek XX przed skrajnie negatywną oceną potomnych? Skorzystaj ze swoich doświadczeń czytelniczych i innych tekstów kultury. O kompozycji pracy: Najlepsza będzie rozprawka: Bronię XX wieku. Wówczas uporządkujesz argumenty – z zakresu historii, nauki, literatury. Nie należy w obronnej pracy pomijać milczeniem negatywnych stron stulecia – lepiej używać konstrukcji typu – to prawda, że to wiek zbrodni, ale i heroizmu. Prawda, że ubiegłe stulecie zdominowała kultura masowa, ale zwiększyła się
Być pisarzem – to szczególne posłannictwo czy zwykła rzecz, zawód jak każdy inny? Jak zmieniało się postrzeganie roli twórcy na przestrzeni dziejów, do której koncepcji Ty się przychylasz? Jeśli wybierasz ten temat: Możesz pójść najprostszą drogą i ułożyć chronologicznie materiał – koncepcje dotyczące roli pisarza w kolejnych wiekach. Prezentujesz je, popierasz przykładami, czasem cytatem. Do tego dołączasz swoje zdanie – jesteś, dajmy na to, zwolennikiem traktowania artystów jako zwykłych zjadaczy chleba, cenisz
Chociaż Mikołaj Rej nie był typowym humanistą i określenia „poeta doctus” na pewno nie można mu przypisać, to jednak obcowanie z jego twórczością pozwala przyjrzeć się, przynajmniej w pewnej mierze, głównym trendom, kierunkom, tendencjom literatury renesansu. Związki z epoką są wielostronne, obejmują kilka zasadniczych kwestii. Oto najważniejsze z nich: Pisarstwo Reja reprezentuje rozpowszechniony w kulturze renesansu model literatury popularnej, operującej „niskim stylem”, zanurzonej w życiu, w fizyczności, wielbiącej niewyszukany, jowialny
Żywot człowieka poczciwego stanowi jedną z części obszernego dzieła Zwierciadło, będącego zgodnie z tym, co sugeruje tytuł, lustrzanym odbiciem życia obyczajowego w Polsce szesnastowiecznej. Sam Żywot… uważa się za przetransponowaną artystycznie biografię autora, za nakreślonym tam wzorem osobowym szlachcica ziemianina kryje się sam pisarz. Czym zatem winien odznaczać się ów ziemianin, którego Rej określa mianem „poczciwy”? Po pierwsze, ów „człowiek poczciwy” jest wpisany w kolisty czas natury, podporządkowany jej odwiecznemu,
W Krótkiej rozprawy między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem Mikołaj Rej ujawnił talent do wnikliwej obserwacji świata, wychwytywania jego sprzeczności i kwitowania ich rubasznym humorem. Utworowi nadał kształt udramatyzowanej sceny, w której występują przedstawiciele trzech stanów społecznych ówczesnej Rzeczypospolitej: szlachty, duchowieństwa i chłopstwa. „Powiadacze”, jak nazywa ich autor, wiodą ze sobą polemiczny dialog, odsłaniający napięcia klasowe, krytykujący różne sfery szesnastowiecznej rzeczywistości. Za pośrednictwem utworu pisarz manifestuje swoje antyklerykalne nastawienie,
Człowiek wobec kultury, cywilizacji, konwencji w ujęciach polskich twórców XX wieku. Witkacy, Gombrowicz, Mrożek – to podstawowe nazwiska, które trzeba będzie przywołać w tej odpowiedzi. Witkacy popełnił samobójstwo, 18 września 1939 roku, na wieść o wkroczeniu wojsk radzieckich w polskie granice. Czy – jak chce tradycja – uczynił to w obawie przed nadciągającą władzą totalitaryzmu? Przeczuwał zbrodnie, tragedie XX wieku, które zniweczą indywidualizm jednostki? W każdym razie przewidział wiele, czego
Najwybitniejsze adaptacje filmowe dzieł literatury polskiej. Takie pytanie proponowano (wśród wielu innych) kandydatom na polonistykę Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest ono przestrogą dla tych osób, które zamiast czytać – oglądają wielkie pozycje naszej literatury. Otóż nie wystarczy śledzenie akcji, warto zapamiętać reżysera, aktorów, i to, jak film ma się do swojego literackiego pierwowzoru (innymi słowy czytać jednak trzeba). Podpowiadam następujące tytuły do omówienia: Adaptacje filmowe dzieł literatury polskiej Lalka – film w
Jaką epokę wybrać? Tę, którą znasz najlepiej, rzecz jasna. Dokładniej: taką, o której filozofii, sztuce i literaturze możesz powiedzieć najwięcej. Średniowiecze – pozwoli na „przyłożenie” filozofii św. Augustyna do Legendy o św. Aleksym, wizerunku danse macabre do Rozmowy Mistrza Polikarpa ze Śmiercią, odnalezienie kultu Matki Boskiej w Bogurodzicy, w Lamencie świętokrzyskim. Warto zwrócić uwagę na szczupłość naszej epiki rycerskiej w porównaniu z europejską (ale opowieść o Walcerzu Udałym istnieje w
Czesław Miłosz Dwór Nie ma domu, jest park, choć stare drzewa wycięto I gąszcz porasta ślady dawnych ścieżek Rozebrano świren, biały, zamczysty. Ze sklepami, czyli piwnicami, w których stały półki na jabłka zimowe. Takie jak dawniej koleiny drogi w dół; Pamiętam, gdzie skręcić, ale nie poznałem rzeki; Jej kolor jak rdzawej samochodowej oliwy, Ani szuwarów, ani lilii wodnych Przeminęła lipowa aleja, niegdyś droga pszczołom, I sady, kraina os i szerszeni
Dusiołek Szedł po świecie Bajdała, Co go wiosna zagrzała – Oprócz siebie – wiódł szkapę, oprócz szkapy – wołu, Tyleż tędy, co wszędy, szedł z nimi pospołu. Zachciało się Bajdale Przespać upał w upale, Wypatrzył zezem ściółkę ze mchu popod lasem, Czy dogodna dla karku – spróbował obcasem. Poległ cielska tobołem Między szkapą a wołem, Skrzywił gębę na bakier i jęzorem mlasnął, I ziewnął wniebogłosy i splunął i zasnął. Nie
Juliusz Słowacki Rozłączenie Rozłączeni – lecz jedno o drugim pamięta Pomiędzy nami lata biały gołąb smutku I nosi ciągłe wieści. Wiem, kiedy w ogródku, Wiem, kiedy płaczesz w cichej komnacie zamknięta; Wiem, o jakiej godzinie wraca bólu fala, Wiem, jaka ci rozmowa ludzi łzę wyciska. Tyś mi widma jak gwiazda, co się tam zapala I łzę różową leje, i skrą siną błyska. A choć mi teraz ciebie oczyma nie dostać,
Leopold Staff Ogród przedziwny W przedziwnym mieszkam ogrodzie Gdzie żyją kwiaty i dzieci I gdzie po słońca zachodzie Uśmiech nam z oczu świeci. Wodotrysk bije tu dziwny, Co śpiewa jak śmiech i łkanie; Krzew nad nim rośnie oliwny Cichy jak pojednanie. Różom, co cały rok wiernie Kwitną i słodycz ślą woni, Obwiązujemy lnem ciernie, By nie raniły nam dłoni. Żywim rój ptaków, co budzi Ze snu nas rannym powiewem, Ucząc
Symbol jako środek wyrażania utajonych myśli i emocji towarzyszy człowiekowi od dawien dawna. Nie tylko literatura, ale także architektura, rzeźba, malarstwo, sztuka użytkowa stały się obszarem zaszyfrowanych, wieloznacznych treści. Starogreckie wazy zachowujące idealne proporcje były synonimem greckiej duszy – dostojnej i wyważonej jak sama sztuka. Strzeliste i wysmukłe katedry gotyckie symbolizowały tak upragniony przez człowieka średniowiecza lot duszy do nieba. Pełna zawiłych, tajemniczych znaków jest najstarsza księga wiata – Biblia.
Jak miasto postrzega literatura? Przez długi czas milczała na jego temat. Wydawało się jej zanadto pospolite i jarmarczne. Wolała opiewać wytworne dwory królewskie i magnackie, które hołdowały wysokim wzorom kultury zachodniej. Gustowała również w klimatach bardziej rodzinnych, ale tych poszukiwała na wsi, w tradycyjnych polskich dworach ziemiańskich będących uosobieniem odwiecznego ładu i harmonii. Wiele czasu musiało upłynąć, zanim miasto stało się osobnym tematem dla rozważań literackich. Owszem, istniał nurt twórczości
Dwór polski ,,Dwór modrzewiowy wiejski”, o którym wspominał Norwid w Fortepianie Szopena, stał się nieodłącznym elementem polskiej mitologii. Stanowił charakterystyczny składnik pejzażu kontuszowej Rzeczypospolitej, a potem Polski porozbiorowej. Nie był jednak wyłącznie znakiem topograficznym, stał się symbolem polskości, uosabiał to wszystko, co narodowe zarówno w pozytywnym, jak i tym negatywnym sensie. I właśnie jako taki przeszedł do literatury. Ona nadała mu różną oprawę stylistyczną, mniej lub bardziej uwznioślającą, w zależności
Beniowski Słowackiego Gatunek – poemat dygresyjny Podobnie jak powieść poetycka jest gatunkiem ukształtowanym przez epokę romantyzmu. Za jego twórcę uważa się George’a Byrona, autora dwóch tego rodzaju poematów – Wędrówek Childe Harolda i Don Juana. Nie należy przy tym zapominać, że chociaż to Byron stworzył pierwowzór tego gatunku literackiego, duży wpływ na powstanie poematu dygresyjnego miały również powieści angielskiego pisarza Laurence’a Sterne’a, takie jak Podróż sentymentalna. Na nich częściowo wzorował
Kryzys powieści? Jest niewątpliwie najbardziej popularnym gatunkiem literackim. W drugiej połowie dziewiętnastego wieku przeżyła chwile największego triumfu. Dzisiaj mówi się, że żyjemy w dobie kryzysu powieści. Na pewno zauważyłeś, że obecnie obszar literatury wypełniają wszelkiego rodzaju dzienniki, pamiętniki, wspomnienia. Szczególnie uprzywilejowaną pozycję zajmują eseje i biografie. Dominują także krótkie formy prozatorskie, takie jak opowiadania czy nowele. Powieść jakby straciła swoje znaczenie. Amerykański krytyk i pisarz John Barth postawił bardzo pesymistyczną
