LICEUM
Granica Zofii Nałkowskiej Granica Zofii Nałkowskiej to lektura obowiązkowa – sprawdź swoją wiedzę z jej znajomości i odpowiedz na 9 pytań. Szybka powtórka przyda się przed klasówką. Uwaga! Tytuł utworu jest zawsze bardzo ważny, bo stanowi jego wizytówkę (dziś powiedzielibyśmy: reklamę) – może czytelnika zaintrygować lub skutecznie zniechęcić do lektury. W przypadku tej powieści tytuł okazał się bardzo adekwatny do treści – ze względu na jego trafność bardzo często podkreśla się
Sprawdź swoją wiedzę z literatury renesansu i baroku 1. Mistrzem dla Jana Kochanowskiego był: a) Homer b) Wergiliusz c) Arystoteles d) Horacy 2. Carmina to po łacinie a) poematy prozą b) treny c) fraszki d) pieśni 3. W następującym fragmencie Pieśni XI z Ksiąg wtórych: Stateczny umysł pamiętaj zachować, Jesli cię pocznie nieszczęście frasować; Także i góry nie radzęć wylatać, Kiedy się szczęście z tobą imie bratać poeta nawiązuje do:
Przeczytaj uważnie pytania i proponowane odpowiedzi. Tylko jedna a, b, c lub d jest prawidłowa. Zwróć uwagę na zasadę testu: jeśli w pytaniu podane są cechy – wszystkie muszą pasować do wybranej odpowiedzi. Jeśli w odpowiedzi w danym podpunkcie wymienionych jest kilka epok, czy nazwisk – wszystkie muszą spełniać warunki postawione w pytaniu. Szukaj odpowiedzi drogą redukcji – test bada nie tylko wiedzę – ćwiczy także umiejętność kojarzenia faktów. 1.
Odyseja Homera Dlaczego to ważne dzieło? Drugi z kolei epos w naszej kulturze – jest jeszcze barwniejszą niż Iliada opowieścią o przygodach antycznego bohatera Odyseusza. Iliada była eposem, w którym wojna, walka, honor rycerza odgrywały pierwszoplanową rolę. Odyseja skupia się na człowieku – mocy ludzkiego rozumu, sile, jaką jest inteligencja. Odyseusz jest reprezentantem człowieka, buntuje się przeciw nakazom bogów czy losu, chce sam decydować o sobie. W późniejszej kulturze postać
Bogurodzica Bogurodzica dziewica, Bogiem sławiena Maryja! U twego Syna Gospodzina matko zwolena, Maryja! Zyszczy nam, spuści nam. Kyrieleison. Twego dziela Krzciciela, Bożycze, Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze. Słysz modlitwę, jąż nosimy, A dać raczy, jegoż prosimy: A na świecie zbożny pobyt, Po żywocie rajski przebyt. Kyrieleison. Bogurodzica – najstarszy wiersz polski i, poza pojedynczymi słowami i jednym pełnym zdaniem w tekstach łacińskich, w ogóle najstarszy tekst w języku polskim. Jest
1. Którego z wymienionych pisarzy romantyzmu uważa się za twórcę powieści poetyckiej, zwanej „malowidłem epoki”? a) George’a Byrona b) Woltera Scotta c) Michaiła Lermontowa d) Adama Mickiewicza 2. Który z wymienionych poniżej poematów dygresyjnych uchodzi za pierwowzór tego gatunku literackiego? a) Wędrówki Childe Harolda George’a Byrona b) Don Juan G. Byrona c) Beniowski J. Słowackiego d) Eugeniusz Oniegin A. Puszkina 3. Poemat dygresyjny jako gatunek charakteryzuje: a) swoboda w kreowaniu fikcji
TEST 1. Jedną z najważniejszych cech literatury romantycznej jest: a) synkretyzm b) polifoniczność c) liryzm 1. Odpowiedź: a) Komentarz: Chyba najważniejszą cechą romantycznej literatury jest jej synkretyzm. Synkretyzm to inaczej zerwanie z tradycyjnie pojmowanym podziałem na rodzaje i gatunki literackie, jako konstrukcje zamknięte i sztywno skodyfikowane. Utwory synkretyczne to dzieła o niejednolitej strukturze – zawierające cechy charakterystyczne dla różnych gatunków (synkretyzm gatunkowy), bądź rodzajów (synkretyzm rodzajowy) literackich. 2. Ballada to
Sprawdź swoją wiedzę z romantyzmu 1. Jak Juliusz Słowacki oceniał powstanie listopadowe? Odp. …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2. Jak rozumiesz prośbę Kordiana skierowaną do Boga: Boże! Zdejm z mego serca jaskółczy niepokój, Daj życiu duszę i cel duszy wyprorokuj. Odp. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3. Do czego porównuje Polskę Mickiewicz w Grobie Agamemnona? Odp. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 4. Jakimi cechami charakteryzuje się poemat dygresyjny? Odp. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 5. Omów jeden liryk Juliusza Słowackiego. Odp.
Klasyfikacja utworów lirycznych Ze względu na sposób ujawniania się podmiotu lirycznego. Liryka bezpośrednia Podmiot liryczny wypowiada się w pierwszej osobie. Liryka osobista – wypowiedź podmiotu lirycznego jest odbierana jako wypowiedź autora utworu. Liryka roli – podmiot liryczny wypowiada się jako postać historyczna, mitologiczna itp. Liryka maski – podmiot liryczny wypowiada się jako przedmiot, zwierzę, roślina itp. Liryka inwokacyjna (apelu, zwrotu do adresata) Podmiot liryczny wypowiada się w pierwszej osobie, kierując
Dramat powojenny nie poddaje się łatwo opisowi, współistnieją w nim bowiem różne tematy i tendencje. Można uznać, że kontynuuje odziedziczony po dwudziestoleciu międzywojennym podział na pisarstwo ciążące ku tradycji i pisarstwo awangardowe. Inspiracjami dla twórców teatru współczesnego były zarówno utwory klasyczne, bliskie realizmowi, jak i dzieła ekspresjonistyczne, symboliczne, groteskowe. Które z nich dominują? Bez wątpienia właśnie te drugie – absurd czy groteska wydają się lepiej opisywać otaczający świat. Literatura nie rodzi się w próżni, lecz pokazuje
Człowiek myślący o ojczyźnie zazwyczaj nie kojarzy jej z całym państwem. To pojęcie jest jakby za duże, zbyt abstrakcyjne. Konkretem jest przestrzeń mniejsza – jakiś region czy dana miejscowość, miejsce, z którym człowiek się identyfikuje. Zazwyczaj jest to miejsce z dzieciństwa, często po latach idealizowanego. Właśnie takie przestrzenie można określić jako małe ojczyzny albo ojczyzny prywatne. Są one ważnym tematem w prozie XX wieku – przemiany historyczne i społeczne coraz silniej prowokują pytania o tożsamość, o zakorzenienie. Kim
Wiek totalitaryzmu Wiek XX to okres wielkich totalitaryzmów, systemów władzy, które starają się podporządkować sobie całe społeczeństwo, kontrolować każdy przejaw aktywności człowieka (por. łac. totus – cały). W takim państwie jednostka jest bezsilna wobec wszechmocy systemu, zostaje uprzedmiotowiona (stanowi tylko drobną cząstkę całości). Całkowite zniewolenie wynika z monopolistycznej ideologii – rządzi jedna partia, wykluczająca wszelki sprzeciw, nie ma opozycji. Często na czele tej partii stoi jakiś charyzmatyczny przywódca (Hitler, Stalin czy Wielki
Język bywa w literaturze czymś więcej niż tylko środkiem opisu świata. Słowa same w sobie mogą być interesujące – wyrażać nasz stosunek do świata, wpływać na sposób postrzegania rzeczywistości. „Granice mojego języka są granicami mojego świata” – stwierdził filozof Ludwig Wittgenstein. Podobnie jest ze światem wyobraźni twórcy, który może być opisywany przez nowe środki wyrazu. Pisarze wychodzą niekiedy z założenia, że literatura powinna kreować własne kody językowe, różne od powszechnie używanych. Dlatego nadają
Literatura a polityka Historia i polityka zawsze miały wpływ na literaturę, jednak w XX w. jest on szczególnie widoczny. To one stały się głównym kryterium podziału na kolejne okresy, np. dwie wojny światowe wyznaczają czas dwudziestolecia. Układ sił po 1945 r. spowodował, że literatura polska rozwijała się w dwu równoległych nurtach: w kraju i na emigracji. Ważnymi ośrodkami były Londyn i Paryż (gdzie wydawano czasopismo Kultura). Twórcy emigracyjni mogli mówić o sprawach zakazanych (np. o Katyniu czy sowieckich łagrach),
Najważniejszym tematem literatury II połowy XX wieku okazały się wydarzenia II wojny światowej i ich następstwa. Życie przerosło wyobraźnię – stąd wynika charakterystyczne dla tych utworów odejście od fikcji literackiej w stronę różnorodnych form dokumentalnych. Autorzy starają się pokazać przede wszystkim prawdę historyczną, rzeczywiste przeżycia ludzi. W prozie mamy więc do czynienia z takimi formami, jak pamiętnik, dziennik, wywiad, reportaż itp. Często zresztą cechy tych różnych gatunków mieszają się ze sobą w jednym utworze –
W literaturze XX wieku widoczny jest – zapoczątkowany już wcześniej – proces odchodzenia od czystych rodzajów i gatunków literackich w stronę różnego rodzaju form synkretycznych. Pisarze łączą różne konwencje stylistyczne, eksperymentują z kompozycją i językiem, rezygnują np. z fabuły (przykładem może być awangardowa forma nouveau roman). Zaciera się też samo pojęcie „literatury pięknej”, która w tradycyjnym ujęciu obejmowała teksty mające przede wszystkim funkcję estetyczną. Dziś tak rozumiana literatura miesza się z innymi typami piśmiennictwa, z wypowiedziami o charakterze informacyjnym,
Wymień znane Ci nawiązania do eposu homeryckiego w późniejszych epokach. Wstęp Co to jest epos homerycki? Epos, nazywany też epopeją albo poematem heroicznym, był aż do czasów powstania powieści podstawowym i dominującym gatunkiem epickim. Najstarszymi eposami są dzieła literatury starożytnego Wschodu: babiloński Gilgamesz z III wieku p.n.e., indyjskie Mahabharata z IV wieku p.n.e. i Ramajana z II wieku p.n.e. Najbardziej znanymi eposami są natomiast utwory powstałe w starożytnej Grecji – napisane przez Homera w VIII wieku p.n.e.
Groteska Estetyka każdej epoki wiąże się ściśle z głoszonym wówczas światopoglądem. Jeśli rzeczywistość wydaje się uporządkowana i poznawalna rozumem, realizm wydaje się najlepszym sposobem opisywania świata. Jeżeli artysta czuje, że tak nie da się opisać tajemnic tegoż świata, wybierze inne środki wyrazu, np. symbol. A jeśli widzi rzeczywistość jako chaotyczną, absurdalną, wybierze groteskę! Może to właśnie chaos minionego stulecia spowodował, że wiek XX nadał szczególne znaczenie grotesce, choć tę kategorię estetyczną można
Z pierwszym pokoleniem, które urodziło się w wolnej Polsce, wiązano wielkie nadzieje. Ci młodzi ludzie mieli żyć inaczej niż ojcowie i dziadkowie skazani przez historię na wypełnianie patriotycznego obowiązku walki o niepodległość. Mieli żyć w wolnym kraju, mieć prawo wyboru i możliwość realizowania życiowych planów. Jednak los zdecydował inaczej – właśnie temu pokoleniu przyszło walczyć i umierać. Boleśnie doświadczyło największego kataklizmu XX wieku, jakim okazała się II wojna światowa. W utworach pisarzy pokolenia tragicznego można łatwo zobaczyć
Kim jest człowiek? Czy możliwe jest poznanie go w pełni? Jak na jednostkę wpływa społeczeństwo? To pytania pojawiające się w literaturze dwudziestolecia międzywojennego. W okresie tym rozwija się psychologia, a zainteresowanie nią widać także w literaturze, podobnie jak różnego rodzaju inspiracje filozoficzne: Bergsonizm – przeświadczenie o wyższości intuicji nad naukowymi metodami opisu świata. „Nasza osobowość, budując się w każdej chwili z nagromadzającego się doświadczenia, zmienia się nieustannie”. Freudyzm – psychika ludzka jest bardziej skomplikowana, wielopoziomowa (id, ego, superego).
