LICEUM
Krakowskie stowarzyszenie konserwatystów, skupione wokół Przeglądu Polskiego. Trzon założycielski stanowili: Stanisław Koźmian, Józef Szujski, Stanisław Tarnowski, Ludwik Wodzicki (uczestnicy powstania styczniowego). Od 1869 r. zaczęli wydawać słynną Tekę Stańczyka (w formie fikcyjnych listów politycznych rzekomo pisanych przez Stańczyka wyrażano poglądy konserwatywne). Zaatakowali oni swoich przeciwników (liberałów i demokratów). Według swojego programu konserwatyści odrzucili konspiracyjną metodę walki, a także niepodległościowe ideały, wręcz protestowali przeciw kontynuowaniu tych postaw po powstaniu. Należy natomiast
Nazywano tak grupę trzech poetów – piewców Ukrainy, jej folkloru i urody. Byli to: Antoni Malczewski, Seweryn Goszczyński, Józef Bogdan Zaleski. Antoni Malczewski to postać interesująca, owiana cieniem smutku. Nieszczęśliwie zakochany w mężatce (z którą zresztą podróżował po Europie), miłośnik alpinizmu (zaliczył Mont Blanc), samotnik w Wołyniu, zmarł młodo. Wierzył w teorię Mesmera o możliwościach leczenia magnetyzmem i sądził, że sam posiada takie zdolności – co pchnęło go w skomplikowany
Przedstaw obraz Boga w utworach twórców renesansowych, w Sonetach Mikołaja Sępa Szarzyńskiego i ujęciu późniejszych autorów. Bóg jest wartością niezwykle ważną w hierarchii pisarzy obu epok – choć postrzeganą inaczej. To jakby opozycja harmonii i niepokoju, spokojnego, ufnego humanizmu i humanizmu heroicznego. W liryce Jana Kochanowskiego Bóg jest Stwórcą, Mistrzem, Architektem konstrukcji tak misternej i skomplikowanej jak wszechświat. Struktura taka daje podstawy do zaufania, poczucia bezpieczeństwa, wiary w ład i
Sonet i petrarkizm – gdzie się zrodziły i kiedy? Tak jak Dantemu zawdzięczamy wizję piekła i sceny dantejskie, nowelę Boccaccio – tak Francesco Petrarka rozpropagował w europejskiej literaturze sonet i charakterystyczne ujęcie miłości w poezji. Ale nie wymyślił sonetu – pochodzenie tego gatunku jest średniowieczne, praktykowali je trubadurowie. Petrarka jednak ukonstytuował sonet włoski ostatecznie: znamy go jako utwór złożony z czterech strof. Dwie pierwsze są czterowersowe i mają charakter opisowy.
Autorem jednego z największych dzieł średniowiecza – poematu pt. Wielki testament. Ale także barwną, niezwykłą postacią twórcy-włóczęgi, który przekreślił swoją karierę już w studenckich czasach, poprzez nieodpowiednie towarzystwo, bójki, pijackie awantury – nawet kradzieże. Podobno miał na koncie zabójstwo księdza, podobno skazany był na powieszenie, lecz kary tej uniknął. Z jednej strony był znawcą i bywalcem marginesu Paryża – spędzał noce wśród złodziei i prostytutek, w scenerii knajp i domów
Arkadia jest mityczną krainą szczęśliwości – wiecznej wiosny, prostoty i miłosnych wzruszeń. Obraz takiej Arkadii stworzył Wergiliusz w swojej bukolicznej poezji – w Eklogach. Pierwowzorem krainy była Arkadia na środkowym Peloponezie – obszar biedny, zamieszkały przez pasterzy. W strofach Wergiliusza stała się jednak symbolem odwiecznych marzeń człowieka o mlekiem i miodem płynącej krainie spokoju, w której żyją ludzie w zgodzie z prawami natury. Myśl o Arkadii nie opuściła późniejszych twórców:
Trudno w jednym zdaniu odpowiedzieć na to pytanie, albowiem z bardzo pojemną kategorią mamy do czynienia. Wolterianizm to ogólna nazwa tendencji filozoficznych i politycznych. Ich najbardziej istotną cechą jest krytycyzm, poddanie ponownej weryfikacji niepodważalnych dotychczas autorytetów, monarchii absolutnej i władzy kościoła, walka z obskurantyzmem i przesądami religijnymi. Wolterianizm określa również szczególne wolnomyślicielstwo, odwagę w wypowiadaniu własnych sądów na temat świata i ludzi. Wszak nie kto inny, ale właśnie Wolter stał
Tytuł Tytuł dramatu to imię jego głównego bohatera. Rycerz Makbet jest postacią autentyczną – rzeczywiście żył w XI-wiecznej Szkocji. Ale jego postać została literacko przetworzona. W tragedii jest sportretowany jako wielokrotny, krwawy zabójca, którym w rzeczywistości wcale nie był. Historyczny Makbet naprawdę zabił króla Dunkana, lecz to był jego jedyny występek. Rządy, które sprawował przez kilkanaście lat, były energiczne i bardzo sprawiedliwe. Makbet nie miał nic wspólnego z tyranią. Przeciwnie – bardzo starał się
Kandyd – Wolter Temat Co jest ważne? Co pisać, z czym kojarzyć? Wolter – jeden z najważniejszych ludzi oświeconej Europy • Urodzony w Paryżu, w rodzinie mieszczańskiej. Wykształcony, studiował prawo. • Obyty w świecie: bywał w Anglii, Prusach, Lizbonie, osiadł w Szwajcarii. • Przyjaciel królów, bywalec dworów. • Uznany autorytet intelektualny epoki, błyskotliwy pisarz. Inne utwory: Listy o Anglikach, Zadig, Traktat o tolerancji. Temat • Dzieje młodzieńca Kandyda: wyrzucony za romans
Lalka – Bolesław Prus Temat Co jest ważne? Co pisać, z czym kojarzyć? Gatunek: powieść dojrzałego realizmu Temat Miłość kupca Wokulskiego do arystokratki Łęckiej. Portret społeczeństwa polskiego lat 80. XIX wieku. Portret miasta – Warszawy tamtych czasów. Historia – czasy napoleońskie, Wiosna Ludów, powstanie styczniowe. Idealizm – naukowy, polityczny, romantyczny, jego wartość. Wydawana w odcinkach od 1887 do 1889 r. w Kurierze Codziennym, wydanie książkowe – 1890. Czas i miejsce
Iliada – Homer Temat Co jest ważne? Co pisać, z czym kojarzyć? Gatunek: Jest pierwszym dziełem epickim. Ustala wzorzec gatunkowy eposu. Iliada znaczy opowieść o Ilionie (Ilion – Troja). Homer – pierwszy epik, aojda – czyli wędrowny śpiewak; zapewne ślepy. Jego dzieła spisano później. Opowiada o epizodzie wojny trojańskiej – ostatnim roku, choć wojna trwała 10 lat. Wywołał ją królewicz trojański Parys – bo pogwałcił prawa gościnności i porwał żonę
Dzika kaczka – Henryk Ibsen Temat Co jest ważne? Co pisać, z czym kojarzyć? Gatunek: dramat symboliczny. Temat Dzieje rodziny Hjalmara Ekdala i Giny, ich córeczki Jadwini, której spokojna egzystencja zbudowana jest na kłamstwie. Jadwinia nie jest córką Hjalmara – z tej nieświadomości chce wyprowadzić Hjalmara jego wierny prawdzie przyjaciel Gregers Werle. To, co miało być oczyszczeniem, doprowadza do tragedii. Sztuka podejmuje temat prawdy – jej prawdziwej czy też względnej wartości.
Tabela gatunków antyku Gatunek Cechy gatunku Przykład Późniejsze kontynuacje i ewolucje Epos Najstarszy gatunek epicki – utwór o charakterze fabularnym, opisujący dzieje legendarnych lub mitologicznych bohaterów. Rozpoczyna się inwokacją (wezwaniem do muz lub bóstwa o opiekę nad procesem twórczym), pisany heksametrem. Pojawiają się w nim elementy mitologiczne, fantastyczne. Homer Iliada, Odyseja Kontynuacją gatunku jest cały rodzaj literacki – epika. W szczególności – eposy rycerskie (Pieśń o Rolandzie), epopeje (Pan Tadeusz Adama Mickiewicza), epos biblijny (Raj
Synteza problematyki filozoficznej i moralnej podejmowanej przez Jana Kochanowskiego. Światopogląd Kochanowskiego Fraszki Ufaj Bogu! Bóg jest największym Architektem, Stwórcą, Opiekunem człowieka, Reżyserem istnienia, Budowniczym kosmosu, Artystą i Mistrzem. Obdarował człowieka życiem i wieloma darami ziemi – człowiek więc winien pracować, pielęgnować dzieło Boskie. Używaj życia! Nie odmawiaj sobie przyjemności, chwytaj dzień, baw się i ciesz darami życia, a cierpień unikaj. Pogódź się z losem – bierz to, co przynosi fortuna, bez zbytnich emocji. Przyjmij
Tabela gatunków antyku Gatunek Cechy gatunku Przykład Późniejsze kontynuacje i ewolucje Saga Biblijny odpowiednik eposu – epicka opowieść opisująca dzieje jednego, na ogół szlachetnego i zasłużonego rodu. Dotyczy życia co najmniej kilku pokoleń, często też na pierwszy plan wysuwają się kwestie funkcji społecznych i zasług poszczególnych jej przedstawicieli. fragmenty Księgi Rodzaju dotyczące historii rodu Abrahama Tomasz Mann Józef i jego bracia, Buddenbrookowie; Gabriel Garcia Márquez Sto lat samotności. Saga apogeum swej świetności przeżywała
Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem – Mikołaj Rej Temat Co jest ważne? Co pisać, z czym kojarzyć? Gatunek – dialog udramatyzowany Charakterystyka i krytyka XVI-wiecznego społeczeństwa – stosunki społeczne panujące na wsi. Dyskutują przedstawiciele trzech różnych stanów społecznych: kleru (Pleban), szlachty (Pan) i chłopów (Wójt). Wzajemnie wytykają sobie wady, przez co Rej stwarza ciętą satyrę na szlachtę i księży, i wskazuje, że najbardziej pokrzywdzony i uciskany jest chłop. W Krótkiej rozprawie… obserwujemy problematykę polityczną,
Proces – Franz Kafka Temat Co jest ważne? Co pisać, z czym kojarzyć? Gatunek: Powieść paraboliczna Temat Historia przeciętnego człowieka, Józefa K., na którego spada niespodziewany proces. Życie bohatera zostaje całkowicie podporządkowane procesowi, zamienia się w koszmar i absurd. Finał jest równie niespodziewany jak początek. Nieznani osobnicy wykonują na Józefie K. wyrok – wbijając mu nóż w serce. Dzieje bohatera stają się obrazem ludzkiej egzystencji, pretekstem do stawiania pytań natury etycznej
Tablica twórców polskiego renesansu Mikołaj Rej Ojciec języka polskiego. Pierwszy pisze po polsku. Reprezentuje typ polskiego ziemianina. Dzieła • Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem – słynny dialog krytyczny • Figliki – krótkie utworki humorystyczne • Żywot człowieka poczciwego – wzór życia ziemianina Założenia • Dwór – Rej wprowadza do literatury polskiej motyw szlacheckiego dworku. • Jak żyć? – opisuje model życia wiejskiego, jaki przystoi szlachcicowi polskiemu.
Wydarzenia! Najważniejsze: Polska niepodległym krajem!!! 11 XI 1918 – odzyskanie niepodległości po 123 latach niewoli; 1920 – wojna polsko-bolszewicka; konieczność obrony dopiero co odzyskanej wolności; 12-15 sierpnia – tzw. cud nad Wisłą (zwycięska bitwa o Warszawę); plebiscyty na Warmii i Mazurach, II powstanie śląskie; 1922 – rozpoczęcie budowy Gdyni; zamach na prezydenta Gabriela Narutowicza; 1925 – rok dwóch wielkich pożegnań – w ciągu dwóch tygodni zmarli Żeromski i Reymont.Dwa pogrzeby
WSPÓŁCZESNOŚĆ Czas II wojny światowej to krótka epoka w literaturze. W Polsce jej najistotniejszy plon to poezja Kolumbów. Ale sama wojna okazała się tematem dominującym w XX wieku, choć przyniósł on także sporo innowacji. Dziedzictwo epoki II połowę XX wieku na świecie określiły: dziedzictwo II wojny światowej – temat dominujący w literaturze, filmie, sztuce podział świata na dwie strefy – blok komunistyczny i tzw. Zachód, a także rywalizacja dwóch mocarstw:
