LICEUM
11 listopada 1918 r. to jedna z najradośniejszych dat w polskiej historii – po 123 latach niewoli i staraniach kilku pokoleń udało się wreszcie odzyskać niepodległość. Dlatego w Polsce dominują wówczas nastroje szczęścia i optymizmu, inaczej niż na Zachodzie, gdzie doświadczenia I wojny światowej wywołały katastrofizm, pesymizm. Młodzi poeci cieszą się ze zwolnienia z obowiązku pisania głównie o sprawach narodowych. To męczące dziedzictwo poddawane jest teraz dyskusji, a do literatury wchodzą nowe tematy: życie codzienne, fascynacja teraźniejszością… Bardzo wielu pisarzy
Jak pisać o bohaterze Niby o bohaterze pisze się w charakterystykach. Nie zawsze, choć rzeczywiście często. Możesz jednak potrzebować bohatera literackiego w wypracowaniu, prezentacji, rozmowie jako egzemplum, czyli przykład, najrozmaitszych zagadnień, np. postawy, typu, wartości. I pisz o nim spokojnie, wykorzystując go do celu, którego potrzebujesz, zgodnie z zasadą: mało ocen dużo faktów. To fakty mówią, nie ubijane jak piana słowa. I zawsze to jest ważne zawsze, jeśli postać jest konkretną konstrukcją literacką lub reprezentatywnym typem, zaznacz
O autorze Piszmy z szacunkiem, ale bez lizusostwa. Zasłużyli sobie owi liczni pisarze i poeci na szczyptę uszanowania, choćby ze względu na swoje dzieła. Ale też uczniowskie peany i zachwyty często wydają się schematyczne i nieszczere, np. w zdaniach typu: Ten wielki poeta i człowiek…, Mickiewicz to najwspanialszy poeta polski, skarb kultury narodowej…, Genialny twórca, którym zachwycają się pokolenia… Cóż jeśli za tym pobiegną zdania wskazujące na nieznajomość twórczości to wpadka na całego. Mało, że niewiedza i fałsz,
Ważną cechą literatury lat 1918-1939 jest niezwykła wręcz różnorodność. W kulturze tego okresu sąsiadują ze sobą kierunki artystyczne, które wyraźnie odwołują się do tradycji, z tendencjami awangardowymi, zrywającymi z dorobkiem poprzednich epok. Do pierwszej grupy należą np. neoklasycyzm czy akmeizm (klasycyzujący nurt w poezji rosyjskiej). Ich twórcy: Thomas Stearns Eliot, Paul Valéry, a także Anna Achmatowa czy Osip Mandelsztam są dalecy od eksperymentów formalnych, proponują poezję intelektualną o kunsztownej formie. Kierunki awangardowe –
Miarą wszystkiego jest człowiek. Pitagoras Nie tak łatwo rzec: chcę być człowiekiem. Horacy Człowiek jest tajemnicą – z tajemnicy przybywa i w tajemnicę odchodzi. Maria Dąbrowska Wielkość człowieka polega na jego postanowieniu, by być silniejszym niż warunki czasu i życia. Albert Camus Być człowiekiem to czuć, kładąc swoją cegłę, że bierze się udział w budowaniu świata. Antoine de Saint-Exupéry Nie ma nic słabszego na ziemi niż człowiek. Homer Życie jest w kolorze, który ma twoja
Człowiek bez poczucia moralnego jest najniegodziwszym i najdzikszym stworzeniem. Arystoteles Jeśli reguł moralności nie nosisz w sercu, nie znajdziesz ich w książkach. Monteskiusz Nasza moralność jest tylko sumą naszych przyzwyczajeń. Nie wolno zatem nazywać ludzi niemoralnymi tylko dlatego, że mają inne przyzwyczajenia. George Bernard Shaw Żaden zły człowiek nie jest wolny. Epiktet To właśnie jest moralność: rzeczy, które później budzą w nas niesmak. Ernest Hemingway Między Scyllą a Charybdą strzeż się jeszcze siebie samego. Stanisław
Pomarszczone owoce drzewa – stare książki. George Eliot Literatura – to sumienie naszego świata. Eugeniusz Iwanicki Literatura – gówienko małe ludzkości wobec filozofii. Witkacy Chyba nie ma rzeczy groźniejszej nad wielki księgozbiór. Stefan Napieralski Literatura powinna odmierzać sprawiedliwość widzialnemu światu. Joseph Conrad (Józef Korzeniowski) Pisarzowi powinno chodzić nie o to, aby czytelnik czytał, lecz aby myślał. Monteskiusz Pisarz i dzieło są czymś mieniącym się i nieuchwytnym – dopiero czytelnik utrwala je w jakimś określonym
Twórczość zaczyna się z chwilą przekroczenia granicy konwencji, którą opanowało się już tak dobrze, że w dalszym ciągu nie trzeba się nią posługiwać. Maria Kuncewiczowa Znaczenie dzieła zależy tyleż od tego, kto czyta, co od tego , kto pisze. Tyle jest książek, mogłyby zagrać jak trąby jerychońskie, gdyby ludzie wznieśli je do góry i przyłożyli do ust… Śpij, trąbo moja, porzucona na śmietniku niewyzyskanych, polskich możliwości. Witold Gombrowicz, Dzienniki Pisarz i dzieło są czymś
Ponad mnogie wasze uroki, O Poezjo i ty, Wymowo! Pozostanie jeden wysoki ……………………………… Odpowiednie dać rzeczy słowo! Cyprian Kamil Norwid Moja poezja to noc księżycowa wielkie uspokojenie. Konstanty Ildefons Gałczyński, O mej poezji Godziny przy piórze – one leczą rany, One też wstrzymują od ran zadawania. Stanisław Grochowiak, Ars poetica Poezja to dzwon Rozkołysany szeroko. Męski spiżowy ton. (…) Gdy bije dzwon Żywych woła, Umarłych płacze, Pioruny łamie. Antoni Słonimski Poezja Ten
Tabela 7. Cytaty charakteryzujące epokę Przegląd okresów historycznoliterackich według ich zawartości ideowej. Oto podstawowe pojęcia: człowiek, Bóg, wartości, wiedza, sztuka w układzie tabelarycznym. Ten zestaw pomoże Ci uporządkować wiedzę przed maturą. Cytaty charakteryzujące epokę ANTYK Człowiek jest miarą wszechrzeczy – zdanie Protagorasa z Abdery symbolizuje postawę ludzi antyku. ŚREDNIOWIECZE Chcę poznać Boga i nic więcej. Nic więcej. Św. Augustyn RENESANS Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce.
Powtórz materiał literacki metodą czterech pytań: kto, co, gdzie, kiedy, o czym – napisał. W Tabel 1. przegląd literatury powszechnej. Najważniejsi twórcy i ich dzieła ANTYK Homer – VIII w. p.n.e. To od niego rozpoczyna się historia literatury kręgu śródziemnomorskiego. Jest twórcą epiki, autorem słynnych eposów: Iliady i Odysei. Imię Homer znaczy ślepy, stąd niektórzy badacze wnioskują, iż Homer był niewidomym pieśniarzem (aojdą). Skojarz: tu zaczyna swoją karierę epos. Będzie dość długo
Tabela 2 Człowiek Przegląd okresów historycznoliterackich według ich zawartości ideowej. Oto podstawowe pojęcia: człowiek, Bóg, wartości, wiedza, sztuka w układzie tabelarycznym. Ten zestaw pomoże Ci uporządkować wiedzę przed maturą. Człowiek ANTYK W antyku rodzi się humanizm. Starożytni filozofowie spędzają lata na poszukiwaniu recepty na szczęście. Artyści rzeźbią piękne ludzkie ciała, poeci wielbią to, co w człowieku szlachetne i cenne: mądrość, odwagę, męstwo, sprawiedliwość. Ludzie są niemal równi bogom (a
Tabela 3 Typ – ideał Przegląd okresów historycznoliterackich według ich zawartości ideowej. Oto podstawowe pojęcia: człowiek, Bóg, wartości, wiedza, sztuka w układzie tabelarycznym. Ten zestaw pomoże Ci uporządkować wiedzę przed maturą. Typ – ideał ANTYK Człowiek starożytny wielbił umiar i harmonię. Poszukiwał sposobu na szczęśliwe życie, definiował, czym jest cnota – i próbował żyć według ustalonych reguł. Ucztował – lubił korzystać z życia – ale też wiedział, co to
Tabela 4. Bóg – religia Przegląd okresów historycznoliterackich według ich zawartości ideowej. Oto podstawowe pojęcia: człowiek, Bóg, wartości, wiedza, sztuka w układzie tabelarycznym. Ten zestaw pomoże Ci uporządkować wiedzę przed maturą. Bóg – religia ANTYK Ludzie starożytni wierzyli w wielu bogów. Bogowie zaś – choć mieszkali na Olimpie – nie byli obcy śmiertelnikom. Wtrącali się w ich życie, brali udział w wojnach, ba – nawet romansowali i mieli bosko-ludzkie
Tabela 5. Rozum – wiedza Przegląd okresów historycznoliterackich według ich zawartości ideowej. Oto podstawowe pojęcia: człowiek, Bóg, wartości, wiedza, sztuka w układzie tabelarycznym. Ten zestaw pomoże Ci uporządkować wiedzę przed maturą. Rozum – wiedza ANTYK Jest epoką szacunku dla wiedzy – pomysł Platona, by państwem rządzili filozofowie, nie bierze się znikąd… Słowo filozofia oznacza zresztą umiłowanie mądrości, wiedzy. Dla Sokratesa (filozofa, którego nauki spisał Platon) wiedza splata się nierozerwalnie
Przykłady: James Bond Człowiek sukcesu Everyman Superman Batman Sformułowania tematów: Przedstawiając swoją koncepcję bohatera tragicznego, Arystoteles w „Poetyce” napisał: „litość wzbudza w nas nieszczęście człowieka niewinnego, trwogę natomiast nieszczęście człowieka, który jest do nas podobny”. Czy bohaterowie tworzeni przez współczesną literaturę mogą budzić w nas „litość i trwogę”?! Odpowiedz na pytanie, omawiając teksty kultury. Kim są bohaterowie współcześni? Jest ich wielu i są zróżnicowani. Oprócz powyższych można by zapewne wymienić
Przykłady: Holden Caufield (bohater Buszującego w zbożu) Józio z Ferdydurke Marcin Borowicz Kordian Bohater Malowanego ptaka Cezary Baryka Kolumbowie Kandyd Oskar Matzerath Piotruś Pan Mikołaj Doświadczyński Żołnierze z Na Zachodzie bez zmian Sformułowania tematów: Młodość ma to do siebie, że odrzuca, neguje, buntuje się. Co proponuje w zamian? Odwołując się do literatury, potwierdź prawdziwość myśli. Kim są bohaterowie dojrzewający? Młodzi ludzie, których obserwujemy podczas nabywania przez nich życiowego doświadczenia, dojrzewania do dorosłości.
Przykłady: Giaur Judym Siłaczka Robinson Crusoe Bohater romantyczny Wokulski Lebbroso Sformułowania tematów: „Samotność jest przyjemnością dla tych, którzy jej pragną, i męką dla tych, co są do niej zmuszeni”. Rozważ powyższe aspekty samotności na podstawie utworów literackich z różnych epok. „Samotność – cóż po ludziach…” (Adam Mickiewicz) Twoje refleksje o istocie samotności i literackich samotnikach. Kim są samotnicy? Grupa samotników pokrywa się w dużej mierze z buntownikami. Wnioski: odwróceni od świata, skłóceni z rzeczywistością.
Przykłady: Judym Kmicic Pokolenie Kolumbów Nauczyciel z Sycylii (bohater Wieży Gustawa Herlinga-Grudzińskiego) Antygona Edyp Kreon Konrad Wallenrod Gustaw-Konrad Kordian Sformułowania tematów: Galeria postaci tragicznych – bohaterów lektur szkolnych. „Uczyniwszy na wieki wybór, w każdej chwili wybierać muszę…”. Odnieś powyższą myśl do bohaterów literackich wybierających łatwe bądź trudne drogi życiowe. Trudne zwycięstwa, gorzkie klęski – drogi życiowe wybranych bohaterów literackich. Kim są bohaterowie tragiczni? Klasyczna sytuacja tragiczna polega na tym, że
Przykłady: Judasz Makbet Balladyna Vautrin Raskolnikow Sformułowania tematów: Błądzenie jest rzeczą ludzką. Czy wiara i kara wpisane w doświadczenie bohaterów literackich mogą być dla czytelników przestrogą, pouczeniem…? Rozważ problem. Odwołaj się do tekstów należących do różnych rodzajów literackich. Jak tworzą się zbrodniarze? Literatura źródłem informacji o wpływie różnych czynników na degradację jednostki. Kim są zbrodniarze? To czarne charaktery literatury, ale ich konstrukcja jest bardziej skomplikowana niż w przypadku pospolitych kryminalistów. Są źli,
