MATURA
Skąd labirynty? Starożytni Grecy słowem „labyrinthos” określali wielkie skomplikowane budowle, liczące setki sal, izb, izdebek, wiele tysięcy metrów korytarza, który zakreślał fantastyczne koła, ósemki, spirale, innymi drzwiami wprowadzał po raz drugi i trzeci do tych samych pomieszczeń, a chytrze maskował wejście wiodące dalej, do samego jądra labiryntu. Kręte schody kierowały śmiałka na piętra lub kazały mu zwiedzać głębokie podziemia. Po drodze czyhały zasadzki: automatycznie zatrzaskujące się drzwi bez klamek, zapadnie, kładki zbudowane
Motyw domu i rodziny w literaturze. „Dom”, według krytyka i badacza literackiego Henryka Markiewicza, to „wyobrażeniowy i językowy symbol stabilizacji życiowej, spokoju, powszednich uroków życia, ciepłej atmosfery zaspokojonych i odwzajemnionych uczuć rodzinnych, które bronią przed samotnością i zagubieniem”. Pierwszą rodzinę ukazuje już Biblia, podstawowe źródło kultury europejskiej mające kulturotwórczy wpływ na różne dziedziny nauki, stuki literatury oraz na samo życie. Pierwsza para zakochanych: Adam i Ewa, stanowi prototyp rodziny, do którego odwołują się mistrzowi
Andrzej Stasiuk napisał powieść sensacyjną? Na pierwszy rzut oka – tak. Dziewięć skonstruowane jest wedle żelaznych zasad gatunku. Mamy tu wartką akcję, nieoczekiwane zmiany, pościgi, ucieczkę dachami śródmieścia, miotanie się bohaterów w kleszczach nieuchronnego przeznaczenia, morderstwo, broń, szybkie samochody, pieniądze i piękną tajemniczą Rosjankę – Irinę. Czas akcji – Wielkanoc, gdzieś pomiędzy samobójczą śmiercią Kurta Cobaina a denominacją złotówki, u końca pewnej epoki – heroicznego okresu „oddolnego” polskiego kapitalizmu spod znaku polowego łóżka,
Losy inteligencji czeskiej po praskiej wiośnie Wszyscy bohaterowie powieści poszukują szczęścia i niezależności, ale na ogół ponoszą klęskę. Taki sam los spotyka Tomasza, Teresę i Sabinę, bohaterów powieści. Początkowo ich uwiklanie polityczne jest ledwo widoczne. Utalentowany chirurg Tomasz i dwie kochane przez niego kobiety – jego towarzyszka życia Teresa i ekscentryczna kochanka Sabina mają swoje pasje i marzenia. Polityka nie interesuje ich… Do czasu. Teresa, niegdyś kelnerka, okazuje się utalentowaną fotografką. Robi zdjęcia w czasie wkroczenia
Szalone lata 20. Epoka jazzu. Amerykański mit sukcesu i widmo jego klęski. Występki, zbrodnie, pożary, kłótnie, samobójstwa… – tego w powieści nie zabraknie. Nowojorczycy Kluczem do ogarnięcia całości jest postać młodej aktorki, Ellen, wokół której koncentrują się losy większości pozostałych bohaterów powieści. Wśród nich jest John Oglethorpe – pierwszy mąż aktorki, świadomy swoich wpływów, zdemoralizowany kapitalista; Stan Emery – cyniczny uwodziciel, którego kocha Ellen; Harry Goldweiser – impresario próbujący zdobyć względy dziewczyny; Jimmy
Hermann Hesse Wilk stepowy Choroba epoki W powieści autor przedstawia (demaskuje!) neurozę swojego pokolenia. Zapiski Harry’ego, samotnika i indywidualisty pogrążonego w melancholii są czymś więcej niż tylko jego prywatnymi zapiskami – są dokumentem czasu i próbą pokonania wielkiej choroby epoki – poprzez jej opisania, jej analizę. Choroba epoki, na którą cierpi Harry Haller, to samotność i wyobcowanie duchowe, nieumiejętność odnalezienia się w życiu. Kim jest Harry Haller? Harry Haller to bohater tajemniczy. Prowadzi dziwny,
Brawurowe loty nad szczytami gór i bezkresem pustyni. Ziemia widziana z odległości kilku kilometrów. Zmagania człowieka z siłami natury i z samym sobą… To wszystko w książce Ziemia, planeta ludzi dedykowanej koledze, lotnikowi Henrykowi Guillaumet. Czego w książce nie zabraknie: • szalonych przygód • fascynacji lataniem • walki człowieka z żywiołem • zachwytu nad pięknem ziemi • refleksji o tym, co w życiu najważniejsze Gatunek? Trudny do jednoznacznego sklasyfikowania. Ziemia, planeta ludzi to jedna z tych książek, które potwierdzają tendencje
Niejasne porachunki dwojga kochanków, w które zostaje wplątany główny bohater. Zbrodnia bez motywu w upalne popołudnie. Człowiek rzucony w absurd rzeczywistości… To wszystko dzieje się na przedmieściach Algieru. Obcy to jedna z wcześniejszych powieści niespełna trzydziestoletniego wówczas pisarza. Przypuszcza się, że Camus napisał ją pod wpływem fascynacji pesymistyczną filozofią Jeana Paula Sartre’a. Nakreślił porażający i wręcz niewiarygodny obraz samotności i wyobcowania człowieka w świecie. Książka stała się również głosem w dyskusji na temat kary śmierci. Camus był jej
Czy dobrze mnie rozumiesz, czytelniku? Imię róży to ogromny zbiór aluzji, zagadek i sprzeczności, do rozwiązania których zachęca autor. Wilhelm jest z pewnością bohaterem pozytywnym, chociaż… ma inkwizytorską przeszłość. Adso krytycznym okiem patrzy na mnichów w opactwie, a sam uprawia seks z dziewczyną z wioski. Opat żywi niezdrową miłość do bogactw zgromadzonych w klasztorze, świętobliwym mnichom nieobce są homoseksualne pokusy, a stary niewidomy mnich Jorge jest winien śmierci współbraci! Nikt tu nie jest jednoznacznie dobry, klasztor okazuje się
Dlaczego powstało to dzieło? W przedmowie do drugiego wydania powieści Faulkner przyznał, że napisał ją z niskich pobudek – chęci zysku. Lecz aby powieść spodobała się, musiał schlebiać niskim gustom czytelniczym – stąd w powieści elementy sensacyjne, wszechobecne zło, zaskakujące sytuacje, perwersyjny seks, erotyzm, brutalność. Do końca życia wstydził się tego dzieła, któremu zawdzięczał sławę i pieniądze. Powieść społeczno-obyczajowa Azyl to powieść społeczno-obyczajowa, ale także pamflet na hipokryzję, uprzedzenia rasowe, relatywizm moralny. Osią fabuły jest
Historia opisana w Cesarzu. Jak wyglądało życie na dworze? Hajle Sellasje I rządził Etiopią jako władca absolutny przez 44 lata. Poddani otaczali go boską czcią, a międzynarodowa opinia publiczna postrzegała go jako egzotycznego, oświeconego i dalekowzrocznego władcę, który dba o swoich poddanych. Jednak prawda była zupełnie inna – ujawnił ją w 1973 r. brytyjski dziennikarz Jonathan Dimbleby, autor filmu dokumentalnego pt. Ukryty głód (opowieść o głodowej śmierci tysięcy mieszkańców i kontrastującym z powszechnym głodem przepychem na dworze cesarza). Spowodowało to
Patrick Süskind (ur. 1949) To niemiecki dramaturg i prozaik. Sławę przyniósł mu Kontrabasista – dziś już trochę zapomniane dzieło wydane w 1981 r. W Polsce rozsławił je Jerzy Stuhr, który występował z nim 1000 razy! Dziś Kontrabasista musiał ustąpić miejsca Pachnidłu, które doczekało się ekranizacji. Tuż po lekturze tekstu będziecie więc mogli pognać do kina. Lub… odpuście sobie ten artykuł – zamiast tego lepiej przeczytać powieść (nie jest zbyt obszerna), a zaraz potem obejrzeć film. Pachnidło
Arcydzieła do matury Egzotyczna podróż w głąb afrykańskiej dżungli. Żar tropików i ludożercy. Charyzmatyczny Kurtz pogrążony w otchłani szaleństwa. Znajdziesz się w środku Czarnego Lądu, by poznać prawdę o ciemnej stronie ludzkiej natury. Joseph Conrad (1857–1924) Żeglarz i pisarz. W rzeczywistości nazywał się Józef Konrad Korzeniowski i był z pochodzenia Polakiem. Jako siedemnastoletni chłopak opuścił kraj, by zrealizować młodzieńcze marzenia o wielkich podróżach. Marzenia się spełniły. Został kapitanem żeglugi i odbył szereg rejsów do Indonezji, Indii,
Synonimy, antonimy Synonim – wyraz bliskoznaczny. Antonim – wyraz o przeciwnym znaczeniu. Polecenie wymagające podania któregoś z nich przede wszystkim sprawdza, czy piszący zna znaczenie danego słowa. Jeśli nie rozumiemy wyrazu, mamy problem z odpowiedzią – należy wtedy wrócić do tekstu: znaczenie słowa może zostać podpowiedziane przez kontekst, w jakim zostało ono użyte. To ważne zwłaszcza w przypadku wyrazów wieloznacznych, a także użytych w niedosłownym znaczeniu. Dobór takiego, a nie innego synonimu może zależeć także od stylu wypowiedzi,
Określ funkcje danego tekstu Takie polecenie pojawia się w teście maturalnym nader często. Każda wypowiedź (także analizowany na maturze tekst) służy porozumieniu między nadawcą a odbiorcą, czyli pełni funkcję komunikatywną. Ma ona różne odmiany w zależności od celu wypowiedzi: a) Funkcja informatywna – informuje, czyli przekazuje informacje – i to na nich skupia się uwaga odbiorcy. Rozpoznajemy ją po takich cechach, jak: brak słownictwa oceniającego i nacechowanego emocjonalnie, brak środków stylistycznych (porównań, metafor itp.), zdania
Styl artystyczny – głównym celem nie jest przekazanie informacji, ale spowodowanie zaskoczenia, wywołanie wzruszenia czy zachwytu, pokazanie oryginalności autora. Cechy tego stylu: zależność przede wszystkim od indywidualności twórcy, swobodne wykorzystywanie środków językowych występujących w innych odmianach stylistycznych (np. w stylu urzędowym czy naukowym), odmianach środowiskowych (np. w języku uczniowskim) czy regionalnych (np. w gwarze), obecność różnego rodzaju środków artystycznych. Chociaż tekst przeznaczony do analizy nie może być tekstem literackim, pewne elementy stylu artystycznego mogą
Szaleni i rozważni – dwa sposoby kreowania bohatera w literaturze na przestrzeni dziejów. Układ pracy: I Rozważania wstępne Opozycja (przeciwstawienie, kontrast) między szaleństwem (uczucie) a rozwagą (racjonalizm) – w życiu, filozofii i literaturze. II Literackie portrety szaleńców a) słownikowa definicja szaleństwa b) szaleństwo – poświęcenie dla dobra innych – mit o Prometeuszu c) szaleni z miłości do Boga – Legenda o św. Aleksym, S. Grochowiak: Święty Szymon Słupnik d) szaleńcy romantyczni – G. Byron: Giaur, J. W. Goethe:
Gdzie wykorzystać wiedzę filozoficzną? Przy tematach obejmujących zagadnienia: Jednostka wobec zbiorowości. Różnorodne ujęcia zagadnienia utopii. Utopie i antyutopie w literaturze. Dialog twórców literatury z filozofami. Uprzedmiotowienie człowieka jako problem w literaturze i sztuce. Modele życia ludzkiego w literaturze. Mity w literaturze. Dydaktyzm w literaturze. Problemy życia społecznego i ich literacki wyraz. Państwo i władza jako temat wybranych utworów literackich. Literatura i jej związki z myślą filozoficzną. Utopia to w dosłownym tłumaczeniu z języka greckiego „miejsce, którego nie ma”. Nazwa pochodzi od tytułu dzieła angielskiego pisarza
ŚREDNIOWIECZE Moralitet – gatunek dramatyczny, który rozwinął się w późnym średniowieczu (przełom wieków XV i XVI). Należące do niego utwory miały charakter dydaktyczno-filozoficzny i przedstawiały walkę upersonifikowanych (uosobionych) pojęć moralnych (Dobra, Cnoty, Wiary, Zła, Występku, Pychy) o duszę ludzką (tzw. psychomachia). Pojawiający się w nich człowiek pozbawiony był jakichkolwiek indywidualnych rysów psychicznych, stanowił symbol kondycji ludzkiej („człowieka w ogóle”), w pełni więc zasługiwał na angielskie określenie Everymana (Każdego). Misterium – gatunek średniowiecznego dramatu religijnego. Fabuła – wydarzenia
ŚREDNIOWIECZE Wiersz zdaniowy (średniowieczny) – w tym najstarszym polskim systemie wersyfikacyjnym wers pokrywał się ze zdaniem. Nie stosowano przerzutni (przenoszenia części zdania do następnego wersu), średniówka (przedział intonacyjny wewnątrz dłuższych wersów) była słabo zaznaczona. Klauzulę (koniec zdania lub jego członu) często podkreślały rymy współbrzmienia uzyskane przez powtarzanie takich samych form gramatycznych, np. „nosimy” – „prosimy”; „bożycze” – „człowiecze”. Chociaż nie przestrzegano jednakowej liczby sylab w wersach, już w najdawniejszych utworach możemy zaobserwować ciążenie
