SIDEBAR
Jak pisać o tradycji? Tradycja – co to jest? Tradycja to wg encyklopedii przekazywane z pokolenia na pokolenie treści kulturowe (poglądy, wierzenia, sposoby myślenia, normy postępowania, obyczaje), które dana społeczność wyróżnia spośród całokształtu dziedzictwa kulturowego jako ważne i niezbędne do kształtowania teraźniejszości i przyszłości. Co to znaczy? Tradycja to zbiór obyczajów mocno utrwalonych, silnych, uświęconych w narodzie, takich, które przechodzą z pokolenia na pokolenie. To coś, czego nie podważamy, co przyjmujemy jako istotny składnik naszego
Jak pisać o domu? Dom (rodzina) w lekturach Biblia Adam i Ewa – pierwsi rodzice Gdy Bóg stworzył pierwszych ludzi, Adam nazwał swoją towarzyszkę Ewą, co oznaczało dająca życie. Po zerwaniu jabłka z drzewa wiadomości dobrego i złego Adam i Ewa zostali wygnani z raju. Rozgniewany Bóg przepowiedział przyszłej matce wszystkich ludzi i jej następczyniom, że będą rodziły w ciężkich bólach. Ogromny ból towarzyszący rodzącej kobiecie jest więc karą, ale wraz z nim otrzymuje ona najpiękniejszy dar – dziecko.
Jak pisać o człowieku? Kim jest człowiek? I. „bożym igrzyskiem”, marionetką, aktorem II. trzciną na wietrze, marnym prochem III. namiestnikiem Boga na ziemi (twórcą, artystą) Ujęcia literackie Ujęcie I i II Człowiek jest „bożym igrzyskiem”, marnym prochem, zabawką w ręku Boga, trzciną na wietrze. Jan Kochanowski, fraszka pt. O żywocie ludzkim. Poezja barokowa (Daniel Naborowski, Krótkość żywota; Wacław Potocki, Człowiek) – daje poetyckie ujęcie myśli Pascalowskiej – człowiek jest mgnieniem, chwilą, nic
Swój Znają się, potrafią przewidzieć wzajemne zachowania. Czasem się kochają, przyjaźnią, czasem tylko trochę lubią lub zaledwie tolerują. Ale trzymają się razem, stanowią jakąś grupę. „To swój człowiek” – tak mówią o sobie. Rodzina Cóż… rodziny się nie wybiera, ale też nie wolno o niej zapomnieć ani jej zdradzić. Dla wielu ludzi to właśnie rodzina jest najważniejszą wartością. Odyseusz – przez wiele lat wędruje do rodzinnego domu, pokonując rozmaite przeszkody. Cierpliwość została
Miłosne obyczaje związane: z oświadczynami Krzyżacy Henryka Sienkiewicza – Zbyszko ratuje Danuśkę spadającą z ławy. Chwilę później się jej oświadcza i składa śluby rycerskie. Potem, gdy grozi mu śmierć, Danuśka ratuje go z rąk kata, narzucając mu nałęczkę na głowę. W Panu Wołodyjowskim Henryka Sienkiewicza jesteśmy świadkami dość nietypowych w szlacheckich czasach oświadczyn – to dziewczyna oświadcza się kawalerowi, czyli Baśka wyznaje miłość panu Michałowi. zaręczynami Zaręczyny Andrzeja Kmicica i Oleńki Billewiczówny w Potopie są zgodne
Jak pisać o wsi? Wieś „spokojna i wesoła” Wizję uroczej sielanki, harmonijnego życia w zgodzie z naturą rysuje Jan Kochanowski w Pieśni świętojańskiej o sobótce. Ta słynna pieśń ku chwale wiejskiego żywota ukazują uroki życia ziemianina oraz obrazuje obyczaj świętojański odprawiany w wigilię św. Jana. Uroda Czarnolasu i pejzażu wiejskiego pojawia się wielokrotnie w pieśni Serce roście i fraszkach Na dom w Czarnolesie, Na lipę. Autor głosi, że zdecydowanie lepiej być gospodarzem niż podróżnikiem, żołnierzem czy dworzaninem, ponieważ: ziemianin
Jak pisać o mieście? Miasto od najdawniejszych czasów fascynowało, a zarazem budziło przerażenie. Człowiek marzył o mieście – tu widział nowe możliwości, szansę na karierę, wzbogacenie się czy samorealizację. Często jednak mieszkając w nim, czuł się przytłoczony jego ogromem, pragnął ukojenia duszy w jakimś spokojniejszym miejscu. Miasto – to nie tylko gwarne ulice, siedziba władz, okazałe budynki, ośrodek kultury i sztuki. Zabieganym mieszkańcom wydaje się często olbrzymią machiną napędzaną demoniczną siłą, która niszczy wszystko to,
Ten motyw może pojawić się w postaci dosłownej: z moralnością (lub etyką) w tytule, ale może być też ukryty pod innym hasłem. Często pojawiają się wybory życiowe, refleksje na temat przyczyn zła, kłamstwo i prawda, wybory autorytetu – wszystkie te tematy mogą się wiązać z kwestią moralności. Wszystkie warianty tematów o moralności w ten czy inny sposób każą zdradzić Twój system wartości, wskazać postawy, które uważamy za godne naśladowania, napiętnować
Podróż jest jednym z klasycznych motywów literatury. Nie ma bowiem lepszego chwytu, by dać pole do popisu wyobraźni, zebrać przedziwne przygody, opisać dalekie kraje. Ale bardzo ważne wydaje się metaforyczne ujęcie wędrówki, widzianej jako metafora ludzkiego życia. Kim jest człowiek na świecie? Wędrowcem. Czym jest życie ludzkie? Podróżą od narodzin do śmierci. W wielu dziełach literackich ten właśnie aspekt motywu był najważniejszy. I jeszcze – wędrówka jako dojrzewanie. Wędrówka to: metafora życia, metafora
Władza jest hasłem pojemnym, tematy prac mogą być bardzo rozmaicie formułowane… ale pewne jest, że to zagadnienie pojawia się często, jest złożone i uniwersalne. A literatura nigdy nie była obojętna wobec tematu władzy. Literatura prezentuje i ocenia różne typy władzy Poucza sprawujących władzę. Pokazuje dylematy i trud władzy. Pyta o istotę i sens władzy. Rejestruje bieżące czyny władców. Przegląd literatury Antygona Sofoklesa Starożytna tragedia Sofoklesa dotyczy między innymi zagadnienia władzy. Kreon ma swoje
Skąd się bierze bunt? Z niezgody na otaczającą rzeczywistość. Kiedy coś nam przeszkadza, nie odpowiada, nie jest zgodne z naszymi poglądami, to mamy dwie możliwości – pohamować wzbierającą w nas złość i postarać się zaakceptować rzeczywistość albo ostro przeciwko niej zaprotestować, czyli właśnie zbuntować się. Buntownik – kto to taki? Najczęściej jest młody, dumny, inteligentny, zdecydowany i gotowy do poświęceń. Z reguły samotny, poważny no i najczęściej płci męskiej. Rzadko literatura opowiada o dziewczynach buntowniczkach typu Antygona
Przegląd literackich rodzin dostarcza nam rozmaitych obrazów: wielopokoleniowych, tradycyjnych rodów, rodzin skłóconych i kochających się, mieszczańskich, szlacheckich i chłopskich, rodzin wzorowych i tragicznych. Wizja starożytna Pierwszą rodzinę stanowili biblijni Adam i Ewa. W Starym Testamencie mamy do czynienia z patriarchatem, czyli rodziną podporządkowaną władzy mężczyzny, który sprawował prawną opiekę nad dziećmi oraz żoną. Okazywanie rodzicom szacunku było podstawowym obowiązkiem dzieci, a jego złamanie groziło poważnymi konsekwencjami. W greckiej mitologii większość bogów stanowiła jedną wielką rodzinę – mieli
Pragnienie wiecznej młodości Wieczna młodość i związana z nią nieśmiertelność – to, co dla greckich bogów było naturalne, dla wielu bohaterów stanowiło niedoścignione marzenie. Mieszkańcy Olimpu zawdzięczali ją spożywaniu nektaru i ambrozji, niedostępnych zwykłym śmiertelnikom. Człowiek towarzyszący mu nieustannie lęk przed śmiercią próbował oswoić, poszukując eliksiru młodości, substancji, która miała mu pomóc zapanować nad przemijaniem. Bogowie greccy dzięki ambrozji i nektarowi uniknęli starzenia się. Faust (w zamian za powtórną młodość sprzedał duszę) Portret Doriana
Motyw Polski i Polaków wpisuje się w krąg zagadnień narodowych, tak istotnych w ważnych momentach dziejowych naszego kraju. Jacy jesteśmy my – Polacy? Mityczno-legendarne początki Polski Najstarsza historia Polski owiana jest mgłą tajemnicy. Jak wyglądały początki naszego państwa, skąd się wywodzi nasz naród? Nie mamy żadnych dokumentów historycznych, ale najstarsi Piastowie chcieli wytłumaczyć swe pochodzenie – stąd pół baśniowe opowieści, w których więcej fikcji niż prawdy. Dysponując bardzo nielicznymi źródłami pisanymi, pierwsi autorzy opierali
Dwie wojny światowe, kilka rewolucji i obalanie systemów totalitarnych, morze krwi, ludzkiego cierpienia, tragedii i okrucieństwa. Wiek XX nie zapisał się chlubnie na kartach światowej historii… Wiek apokalipsy spełnionej Temat II wojny światowej, kataklizmu, który dosięgnął wszystkich ludzi, zdominował literaturę, film, poezję – całą sztukę tamtego okresu. Artyści upamiętniali grozę tych czasów – miała to być przestroga dla następnych pokoleń oraz rozważanie o etyce i zachowaniu człowieczeństwa wobec tak trudnej próby. W literaturze nie brakuje
Historia jest nauką o minionych dziejach, bywa też nauczycielką życia. To temat wielu ksiąg, ale również rzeczywistość, która tworzy się na naszych oczach. Czasami możemy mieć wpływ na jej bieg, jednak najczęściej jest siłą odgórną, która potrafi zrujnować życie zwykłych, porządnych ludzi. Człowiek wobec historii: świadek twórca ofiara „skryba” (komentator, kronikarz) Historia – dziejowa zawierucha Historia potrafi całkowicie zrujnować i zmienić życie człowieka. Jako przykład mogą służyć dzieje Konrada Wallenroda –
Zmieniają się insygnia władzy (kiedyś korona, jabłko, berło, dziś – laska marszałkowska), ale jej mechanizmy wciąż pozostają te same. Jest coś w człowieku, co powoduje, że pragnie on rządzić innymi, kierować, wydawać polecenia, a jednocześnie przyjmować hołdy i budzić respekt. Skąd to pragnienie? Być może, mamy kompleks ludzi poddanych Bogu – i chcemy zrekompensować go władzą nad drugim człowiekiem? Władza Boska Nad człowiekiem i jego rządami zawsze jest władza Boska – niezależnie do religii. Biblia
Biblia i antyk Biblię rozpoczyna opis stworzenia świata. Zgodnie z tym przekazem natura jest piękna, harmonijna i doskonała – jak jej Stwórca. To świadectwo potęgi Boga, który powołał ją do życia i władzę nad nią oddał człowiekowi. Przyroda jednak nierzadko wymyka się spod kontroli – jeśli występuje przeciw ludziom, np. w formie potopu lub suszy, oznacza najczęściej karę Boską. Dla starożytnych Greków i Rzymian natura była tajemnicą, niekiedy zachwycającą, często także przerażającą. Za pomocą mitów
Matka Boska Ukazywano Ją jako triumfującą królową niebios lub jako kobietę cierpiącą pod krzyżem (motyw Matki Boskiej Bolesnej, Stabat Mater czy Matki Boskiej ze zwłokami Syna – różne wersje piety). To dwa kontrastowe, najważniejsze portrety Matki Boskiej w kulturze. Ten kontrast łatwo wskazać już w polskich tekstach średniowiecznych. Najstarsza polska pieśń, Bogurodzica, ukazuje Maryję jako pośredniczkę między ludźmi a Bogiem. Z kolei w Żalach Matki Boskiej pod krzyżem (Lamencie świętokrzyskim) widzimy zupełnie inny portret Maryi
Jak powinno wyglądać wzorowe pożegnanie kochanków? Najlepiej, gdyby nie było w nim łez, histerii, dramatyzmu … Gdyby dawało nadzieję na ponowne spotkanie – choćby nawet i za kilka lat. Waleta, żalu zabraniająca Takie właśnie wzorowe pożegnanie opisuje siedemnastowieczny angielski poeta metafizyczny – John Donne. Poezja metafizyczna była trudna, intelektualna, odwoływał się do najnowszych odkryć naukowych. A takim „hitem” był wówczas … cyrkiel. I tak John Donne w Walecie, żalu zabraniającej porównuje kochanków do ramion
