Miłosne obyczaje związane:

z oświadczynami

  • Krzyżacy Henryka Sienkiewicza – Zbyszko ratuje Danuśkę spadającą z ławy. Chwilę później się jej oświadcza i składa śluby rycerskie. Potem, gdy grozi mu śmierć, Danuśka ratuje go z rąk kata, narzucając mu nałęczkę na głowę.
  • W Panu Wołodyjowskim Henryka Sienkiewicza jesteśmy świadkami dość nietypowych w szlacheckich czasach oświadczyn – to dziewczyna oświadcza się kawalerowi, czyli Baśka wyznaje miłość panu Michałowi.

zaręczynami

  • Zaręczyny Andrzeja Kmicica i Oleńki Billewiczówny w Potopie są zgodne z wolą rodziny.
  • Zaręczyny Michała i Krystyny w Panu Wołodyjowskim mają miejsce w czasie kuligu. Młodzi dają sobie słowo, ale ukrywają to na razie przed światem. Później jednak panna Krystyna zakochuje się w Ketlingu. Szlachetny pan Michał zgadza się na zerwanie zaręczyn.

ze ślubem

  • Ciche śluby dość często pojawiają się w literaturze. Odbywają się, jeśli na przeszkodzie ku szczęściu ukochanym stoją rodzice. Ojciec Danuśki Jurandówny (Krzyżacy) nie zgadza się na ślub ze Zbyszkiem, bo obiecał sobie oddać córkę do klasztoru.
  • Przeszkodą w szczęściu Romea i Julii jest niezgoda dwóch rodów: Montekich i Kapuletich.

z weselem

  • Wesele Jagny i Boryny z Chłopów Władysława Stanisława Reymonta jest bogate w opisy zwyczajów ludowych.
  • Dziwne wesele – ani nowoczesne, ani tradycyjne – opisuje Sławomir Mrożek w Weselu w Atomicach.

 

Miłość koniecznością

Czym byłby człowiek bez miłości? Jak puste byłoby jego życie, gdyby nie kochał? Każdy musi kochać – drugiego człowieka, przyrodę, zwierzę, ojczyznę, Boga… Inaczej jego życie jest pozbawione sensu, jak np. życie Scrooge’a z Opowieści wigilijnej. Był samotny, nielubiany przez nikogo, zupełnie sam. Na szczęście zrozumiał, że tak nie można żyć. W ostatniej chwili naprawił swoje życie.

Motyw miłości koniecznej w życiu podjął też Adam Mickiewicz w II części Dziadów. Jednym z przywołanych przez Guślarza duchów jest młoda dziewczyna, piękna pasterka Zosia, która nie umiała nikogo pokochać, a nawet więcej – drwiła z uczuć innych ludzi, wyśmiewała swoich wielbicieli. Po śmierci została ukarana. Musi błąkać się po ziemi, odczuwając potrzebę miłości. Teraz ona chce być kochaną, chce, by młodzieńcy uchwycili ją za ręce, ściągnęli na ziemię, ale niestety… kara jeszcze musi trwać, bo zgodnie z ludowym porzekadłem:

Kto nie dotknął ziemi ni razu
Ten nigdy nie może być w niebie.

.

Miłość w poezji

Zwróć uwagę na środki językowe, jakimi wyrażane jest uczucie miłości. Wydawać by się mogło, że już wszystkie zużyto w miłosnej poezji. Ale jednak wciąż powstają nowe utwory, które zaskakują czytelników figurami stylistycznymi, nietypowym ujęciem tematu.

Do zapamiętania nazwiska:

  • Franciszek Petrarka – twórca poezji miłosnej w renesansowych Włoszech, autor klasycznego portretu człowieka zakochanego i obiektu uczuć – ukochanej kobiety. To on jako pierwszy zaczął pisać o objawach miłości, takich jak przyspieszone bicie serca, blade policzki u zakochanego, rumiane – u ukochanej, oczy pełne cierpienia u zakochanego, błyszczące – u ukochanej.
  • Jan Andrzej Morsztyn – barokowy mistrz poezji miłosnej, który tak naudziwniał z tą miłością w poezji, że aż do dziś musicie uczyć się o jego konceptach w szkole. Porównywał na przykład zakochanego do trupa (Do trupa), kończąc swoje rozważania pointą, że lepiej być trupem niż zakochanym. W jego wierszach pełno jest figur retorycznych: anafor, paradoksów, przeciwstawień, porównań.
  • Adam Mickiewicz – jego muzą poetycką była niejaka Maryla, która wzięła ślub z innym. Mickiewicz trochę nakłamał z tą swoją miłością do Maryli. Gdyby bardzo, bardzo się starał, może wcale nie dostałby kosza, ale prawda jest taka, że Mickiewicz tak naprawdę nie zamierzał się żenić. Wolał mieć ukochaną na odległość, kochać i wychwalać ją w poezji niż wziąć ślub, mieć dzieci i prowadzić stabilne życie pod jednym dachem. Dzięki tej niespełnionej miłości mamy mnóstwo pięknych wierszy, takich jak Niepewność, Do M***.

Zwróć uwagę…

  • kto mówi w wierszu („ja” liryczne – podmiot liryczny),
  • do kogo jest skierowany wiersz („ty” liryczne – adresat),
  • jaka jest sytuacja liryczna (monolog czy dialog, wyznanie, rozmyślanie),
  • z jakimi uczuciami utożsamiana jest miłość w wierszu,
  • jakimi środkami poetyckimi oddane są uczucia w wierszu,
  • jaki jest nastrój wiersza,
  • jakim gatunkiem jest wiersz (jeśli da się określić, np. fraszka, sonet),
  • jaką definicję miłości da się sformułować na podstawie wiersza.

.

Miłość udawana, nieprawdziwa

  • Bohaterowie romantycznych ballad (Wolfganga Goethego i Adama Mickiewicza) to często młodzieńcy, którzy wcale nie dbają o kochające ich dziewczyny. Naiwne kobiety dają się uwieść podstępnym paniczom, a potem zostają zdradzane i porzucane.
  • Tytułowa bohaterka Balladyny Juliusza Słowackiego postanowiła rywalizować ze swoją siostrą o prawo do poślubienia księcia Kirkora. Żądna władzy i bogactwa wcale nie kochała księcia. Aby osiągnąć swój cel, nie zawahała się nawet zabić Aliny.
  • Matka Dawida Copperfielda z powieści Dickensa dała się uwieść podstępnemu człowiekowi, który ożenił się z nią dla jej majątku. Okrutny pan Murdstone doprowadzi swoją żonę do rozpaczy i do śmierci.

Takie „miłości” zdarzają się, niestety, nie tylko w literaturze. „Miłość” dla pieniędzy, stanowiska, z samotności to częste przypadki.

 

Szczęśliwe pary literackie:

  • Penelopa i Odyseusz – tylko pozazdrościć Odyseuszowi tak wiernej żony, czekała na niego przez dwadzieścia lat.
  • Jacka Soplicy do Ewy Horeszkówny – ślub Tadeusza, syna Jacka, i Zosi, córki Ewy, kładzie kres waśniom tych rodów.
  • Wacław i Klara (Zemsta) – ich ślub, (doszło do niego dzięki intrygom Cześnika), prowadzi do pogodzenia skłóconych od lat sąsiadów.
  • Helena Kurcewiczówna i Jan Skrzetuski z Ogniem i mieczem – miłość od pierwszego wejrzenia, która przetrwała czas długiej rozłąki.
  • Oleńka Billewiczówna i Andrzej Kmicic z Potopu – miłość do Oleńki zmieniła pana Andrzeja z hulaki i zabijaki w wielkiego patriotę i obrońcę ojczyzny.
  • Baśka Jeziorkowska i Michał Wołodyjowski – zanim pan Michał spotkał Basię, przeżył śmierć pierwszej ukochanej (wstąpił nawet do klasztoru), potem ponownie zaznał zawodu miłosnego – obdarzona przez niego uczuciem Krzysia pokochała Ketlinga.
  • Zaznał szczęścia w miłości, ale i wiele wycierpiał bohater Krzyżaków – Zbyszko z Bogdańca. Danuśka, jego pierwsza żona i miłość jego życia, umarła, gdy po wielu poszukiwaniach i staraniach zdołał ją w końcu odnaleźć i odbić z rąk Krzyżaków. Szczęście dała mu druga żona – Jagienka.
  • Skrzydeł dodaje też miłość Marcinowi Borowiczowi z Syzyfowych prac. Tuż przed maturą zakochuje się on w uczennicy żeńskiego gimnazjum – Birucie. To miłość czysto platoniczna. Marcin ciągle śledzi Birutę – przychodzi pod jej szkołę, pod dom, włóczy się za nią do parku. Nieoczekiwanie Biruta wyjeżdża – czar pryska, a Marcin cierpi.

 

Cytaty

Wszyscy specjaliści od uczuć pouczają, że miłość wieczna to taka, która natrafia na przeszkody.
Albert Camus

Gdybym mówił językami ludzi i aniołów,
a miłości bym nie miał,
stałbym się jak miedź brzęcząca
albo cymbał brzmiący.
Św. Paweł

Kocham cię w słońcu. I przy blasku świec.
Kocham cię w kapeluszu i w berecie.
W wielkim wietrze na szosie i na koncercie.
W bzach i w brzozach, i w malinach i w klonach.
I gdy śpisz. I gdy pracujesz skupiona
[…]
W taksówce. I w samochodzie. Bez wyjątku.
Konstanty Ildefons Gałczyński

Już kocham cię tyle lat
na przemian w mroku i w śpiewie,
może to już jest osiem lat,
a może dziewięć – nie wiem.
Konstanty Ildefons Gałczyński

Jednego serca! tak mało, tak mało,
Jednego serca trzeba mi na ziemi.
Co by przy moim miłością zadrżało,
A byłbym cichym pomiędzy cichemi.
[…]
Jednego serca! Tak mało mi trzeba,
A jednak widzę, że żądam za wiele!
Adam Asnyk

Miłość szczęśliwa. Czy to jest normalne,
czy to poważne, czy to pożyteczne –
co świat ma z dwojga ludzi,
którzy nie widzą świata?
Wisława Szymborska

Nie kochać nigdy… – ale to i żyć nie warto!
Kochać… – to jest męczyć się całe życie!
Maria Wirtemberska

Miłość, na oko łagodna,
w istocie bywa jak pantera głodna!
William Szekspir

Jak cudowna jest miłość, skoro cień miłości
tyle bogactwa niesie i tyle radości.
William Szekspir

 

Zobacz:

Jak pisać o miłości?

Miłość – motyw literacki

Miłość w literaturze

Jak zakończyć pracę (temat miłość)?

Miłość w średniowieczu, w renesansie, w baroku… Jak ukazują miłość poeci dawnych epok?

Literackie miłości w tekstach kultury różnych epok (przykład eseju).