SBar MOTYW LITERACKI
Jak pisać o mieście? Miasto od najdawniejszych czasów fascynowało, a zarazem budziło przerażenie. Człowiek marzył o mieście – tu widział nowe możliwości, szansę na karierę, wzbogacenie się czy samorealizację. Często jednak mieszkając w nim, czuł się przytłoczony jego ogromem, pragnął ukojenia duszy w jakimś spokojniejszym miejscu. Miasto – to nie tylko gwarne ulice, siedziba władz, okazałe budynki, ośrodek kultury i sztuki. Zabieganym mieszkańcom wydaje się często olbrzymią machiną napędzaną demoniczną siłą, która niszczy wszystko to,
Ten motyw może pojawić się w postaci dosłownej: z moralnością (lub etyką) w tytule, ale może być też ukryty pod innym hasłem. Często pojawiają się wybory życiowe, refleksje na temat przyczyn zła, kłamstwo i prawda, wybory autorytetu – wszystkie te tematy mogą się wiązać z kwestią moralności. Wszystkie warianty tematów o moralności w ten czy inny sposób każą zdradzić Twój system wartości, wskazać postawy, które uważamy za godne naśladowania, napiętnować
Skąd się bierze bunt? Z niezgody na otaczającą rzeczywistość. Kiedy coś nam przeszkadza, nie odpowiada, nie jest zgodne z naszymi poglądami, to mamy dwie możliwości – pohamować wzbierającą w nas złość i postarać się zaakceptować rzeczywistość albo ostro przeciwko niej zaprotestować, czyli właśnie zbuntować się. Buntownik – kto to taki? Najczęściej jest młody, dumny, inteligentny, zdecydowany i gotowy do poświęceń. Z reguły samotny, poważny no i najczęściej płci męskiej. Rzadko literatura opowiada o dziewczynach buntowniczkach typu Antygona
Przegląd literackich rodzin dostarcza nam rozmaitych obrazów: wielopokoleniowych, tradycyjnych rodów, rodzin skłóconych i kochających się, mieszczańskich, szlacheckich i chłopskich, rodzin wzorowych i tragicznych. Wizja starożytna Pierwszą rodzinę stanowili biblijni Adam i Ewa. W Starym Testamencie mamy do czynienia z patriarchatem, czyli rodziną podporządkowaną władzy mężczyzny, który sprawował prawną opiekę nad dziećmi oraz żoną. Okazywanie rodzicom szacunku było podstawowym obowiązkiem dzieci, a jego złamanie groziło poważnymi konsekwencjami. W greckiej mitologii większość bogów stanowiła jedną wielką rodzinę – mieli
Pragnienie wiecznej młodości Wieczna młodość i związana z nią nieśmiertelność – to, co dla greckich bogów było naturalne, dla wielu bohaterów stanowiło niedoścignione marzenie. Mieszkańcy Olimpu zawdzięczali ją spożywaniu nektaru i ambrozji, niedostępnych zwykłym śmiertelnikom. Człowiek towarzyszący mu nieustannie lęk przed śmiercią próbował oswoić, poszukując eliksiru młodości, substancji, która miała mu pomóc zapanować nad przemijaniem. Bogowie greccy dzięki ambrozji i nektarowi uniknęli starzenia się. Faust (w zamian za powtórną młodość sprzedał duszę) Portret Doriana
Motyw Polski i Polaków wpisuje się w krąg zagadnień narodowych, tak istotnych w ważnych momentach dziejowych naszego kraju. Jacy jesteśmy my – Polacy? Mityczno-legendarne początki Polski Najstarsza historia Polski owiana jest mgłą tajemnicy. Jak wyglądały początki naszego państwa, skąd się wywodzi nasz naród? Nie mamy żadnych dokumentów historycznych, ale najstarsi Piastowie chcieli wytłumaczyć swe pochodzenie – stąd pół baśniowe opowieści, w których więcej fikcji niż prawdy. Dysponując bardzo nielicznymi źródłami pisanymi, pierwsi autorzy opierali
Dwie wojny światowe, kilka rewolucji i obalanie systemów totalitarnych, morze krwi, ludzkiego cierpienia, tragedii i okrucieństwa. Wiek XX nie zapisał się chlubnie na kartach światowej historii… Wiek apokalipsy spełnionej Temat II wojny światowej, kataklizmu, który dosięgnął wszystkich ludzi, zdominował literaturę, film, poezję – całą sztukę tamtego okresu. Artyści upamiętniali grozę tych czasów – miała to być przestroga dla następnych pokoleń oraz rozważanie o etyce i zachowaniu człowieczeństwa wobec tak trudnej próby. W literaturze nie brakuje
Historia jest nauką o minionych dziejach, bywa też nauczycielką życia. To temat wielu ksiąg, ale również rzeczywistość, która tworzy się na naszych oczach. Czasami możemy mieć wpływ na jej bieg, jednak najczęściej jest siłą odgórną, która potrafi zrujnować życie zwykłych, porządnych ludzi. Człowiek wobec historii: świadek twórca ofiara „skryba” (komentator, kronikarz) Historia – dziejowa zawierucha Historia potrafi całkowicie zrujnować i zmienić życie człowieka. Jako przykład mogą służyć dzieje Konrada Wallenroda –
Zmieniają się insygnia władzy (kiedyś korona, jabłko, berło, dziś – laska marszałkowska), ale jej mechanizmy wciąż pozostają te same. Jest coś w człowieku, co powoduje, że pragnie on rządzić innymi, kierować, wydawać polecenia, a jednocześnie przyjmować hołdy i budzić respekt. Skąd to pragnienie? Być może, mamy kompleks ludzi poddanych Bogu – i chcemy zrekompensować go władzą nad drugim człowiekiem? Władza Boska Nad człowiekiem i jego rządami zawsze jest władza Boska – niezależnie do religii. Biblia
Biblia i antyk Biblię rozpoczyna opis stworzenia świata. Zgodnie z tym przekazem natura jest piękna, harmonijna i doskonała – jak jej Stwórca. To świadectwo potęgi Boga, który powołał ją do życia i władzę nad nią oddał człowiekowi. Przyroda jednak nierzadko wymyka się spod kontroli – jeśli występuje przeciw ludziom, np. w formie potopu lub suszy, oznacza najczęściej karę Boską. Dla starożytnych Greków i Rzymian natura była tajemnicą, niekiedy zachwycającą, często także przerażającą. Za pomocą mitów
Matka Boska Ukazywano Ją jako triumfującą królową niebios lub jako kobietę cierpiącą pod krzyżem (motyw Matki Boskiej Bolesnej, Stabat Mater czy Matki Boskiej ze zwłokami Syna – różne wersje piety). To dwa kontrastowe, najważniejsze portrety Matki Boskiej w kulturze. Ten kontrast łatwo wskazać już w polskich tekstach średniowiecznych. Najstarsza polska pieśń, Bogurodzica, ukazuje Maryję jako pośredniczkę między ludźmi a Bogiem. Z kolei w Żalach Matki Boskiej pod krzyżem (Lamencie świętokrzyskim) widzimy zupełnie inny portret Maryi
Jak powinno wyglądać wzorowe pożegnanie kochanków? Najlepiej, gdyby nie było w nim łez, histerii, dramatyzmu … Gdyby dawało nadzieję na ponowne spotkanie – choćby nawet i za kilka lat. Waleta, żalu zabraniająca Takie właśnie wzorowe pożegnanie opisuje siedemnastowieczny angielski poeta metafizyczny – John Donne. Poezja metafizyczna była trudna, intelektualna, odwoływał się do najnowszych odkryć naukowych. A takim „hitem” był wówczas … cyrkiel. I tak John Donne w Walecie, żalu zabraniającej porównuje kochanków do ramion
Gatunki dramatyczne Tragedia – skojarz z Antygoną Sofoklesa Najstarszy i przez wiele lat uważany za najdoskonalszy gatunek dramatu. Stworzony w antycznej Grecji. Twórcy tragedii musieli przestrzegać wielu rygorystycznych zasad: Obowiązywała zasada trzech jedności (czasu – akcja rozgrywała się w ciągu jednego dnia, miejsca – akcja rozgrywała się w jednym miejscu, akcji – dotyczyła jednego wątku). Zasada decorum – o tematach poważnych można pisać tylko stylem podniosłym, poważnym, bohaterowie pochodzili z tzw. wysokich rodów (rodzin królewskich). O
Cechy młodości: wiara w ideały; entuzjazm, radość z życia; bunt; spór ze starszym pokoleniem: dzieci kontra rodzice spory „epokowe”, np. romantycy kontra klasycy, pozytywiści kontra romantycy; potrzeba przyjaźni i miłości; poszukiwanie autorytetów; szaleństwo. Wiara w ideały Kto? W co wierzył? Ikar. W to, że ludzkie możliwości są nieograniczone. Wzbił się ku słońcu i przypłacił to śmiercią. Prometeusz W to, że ludzie mają prawo do szczęśliwego życia. Jak się to objawiało? Przeciwstawił się bogom i został
Komedia jest gatunkiem starożytnym. Powstała z tzw. Małych Dionizji – radosnego wiejskiego obrzędu ku czci Dionizosa – boga narodzin, śmierci, ale i rozpustnej zabawy. Przez wiele stuleci komedia była uważana za literaturę gorszego gatunku – przeznaczoną głównie dla rozrywki niższych warstw społecznych. Tę opinię zmienili dopiero twórcy renesansu i baroku. Udowodnili, że komedia może także służyć wychowywaniu i demaskowaniu ludzkich wad. Komedie Moliera Molier to pseudonim największego francuskiego komediopisarza XVII wieku. W swych utworach
Wieś „spokojna i wesoła” O wyższości życia wiejskiego przekonywali dwaj wybitni poeci renesansu – Jan Kochanowski i Mikołaj Rej. Fraszki Na dom w Czarnolesie, Na lipę, pieśni Serce roście, Pieśń świętojańska o Sobótce ukazują uroki życia ziemianina. Zdecydowanie lepiej być gospodarzem niż podróżnikiem, żołnierzem lub dworzaninem, ponieważ: ziemianin żyje w ścisłym związku z przyrodą; jego rytm pracy i odpoczynku jest niczym nie zakłócony, naturalnie wyznaczony przez pory roku; cieszy się powszechnym szacunkiem, o ile sam nie szczędzi wysiłku
Marzenia – idealizm Jak dobrze przyjrzeć się literaturze – przykładów do wykorzystania znajdzie się wiele; warunek jest ten, że warto by je dobrze znać, raczej z własnej lektury, nie z opracowań. Nawet w bardzo konkretnych epokach, nastawionych na jasne określanie celów i realizowanie ich, pojawia się zjawisko marzeń, idealizmu, życia – snu. Jednak generalnie zagadnienia takie raczej nie poddają się chronologii i dlatego ich opracowanie zdecydowanie wymaga podejścia przekrojowego, czyli korzystania z przykładów z różnych epok. Idealizm
W jaki sposób literatura ukazuje totalitaryzm? Mała apokalipsa Tadeusza Konwickiego jako wynaturzony obraz totalitarnej rzeczywistości Główny bohater wyznaczony przez opozycję do samospalenia (na znak protestu) przed Pałacem Kultury i Nauki im. Józefa Stalina ma podjąć się tej misji nie z własnej woli i bez przekonania. Dostrzega upadek wszystkiego, ale jego ewentualny protest nie jest potwierdzony ideami, w które wierzy. To bierny protest, bierne poddanie się woli innych. Autor celowo przerysowuje wiele fragmentów obrazu Warszawy lat 70.,
Portret szatana w literaturze W Biblii Pojawia się już w Księdze Rodzaju, jako wąż kuszący Adama i Ewę. Wiele imion i wiele twarzy ma ten, który zbuntował się przeciwko Bogu i stał się twórcą zła i grzechu. Od chwili buntu walczy z Bogiem o panowanie nad światem. Znienawidził człowieka, ponieważ Bóg stworzył go na swoje podobieństwo i uczynił ukochanym stworzeniem. W Biblii widzimy go nieustannie walczącego z Bogiem, jako kusiciela, niszczyciela. To on prosi Stwórcę, by sprawdził wiarę Hioba. To z nim
Motyw literacki – POWRÓT Kierunki powrotów: DO ŻRÓDEŁ I NATURY DO KRAINY DZIECIŃSTWA DO DOMU I RODZINY DO WIARY DO PRZESZŁOŚCI DO DOMU DO RZECZYWISTOŚCI Motyw powrotu do domu i rodziny Tego literackiego powrotu do domu nie da się porównać z powrotem żadnego innego bohatera. Opuszczając Troję, Odyseusz liczył, że najdalej po dwóch tygodniach powróci do Itaki – stało się jednak inaczej. Aż dziesięć lat trwała jego tułaczka, której poświęcony jest
