Pieśń XXV Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary? Czego za dobrodziejstwa, którym nie masz miary? Kościół Cię nie ogarnie, wszędy pełno Ciebie, I w otchłaniach, i w morzu, na ziemi, na niebie. Złota też, wiem, nie pragniesz, bo to wszytko Twoje, Cokolwiek na tym świecie człowiek mieni swoje. Wdzięcznym Cię tedy sercem, Panie, wyznawamy, Bo nad to przystojniejszej ofiary nie mamy. Tyś pan wszytkiego świata, Tyś niebo
Człowiek igrzysko Boże Cóż jest świat? Szachownica. Właśnie mu to służy. (1) A ludzie co są? Szachy rozmaitej struży. Tu żywot białe pole, czarne śmierć zaswoi. (2) Skoro hufce ze strony postawią obojej, Dwaj doświadczeni gracze usiędą za stołem; O, jakie bezpieczeństwo: pokusa z aniołem. Białym anioł, czarnym czart, i słusznie, hetmani, Nieproszona fortuna przyświeca i na niej Siła należy, ona nadzieją i strachem Miesza graczów, u niej met często w ręku z szachem. Prostą drogą stateczne
Pisywał i po łacinie (zgodnie z ówczesnymi normami kulturowymi), i – oczywiście – po polsku. Jego twórczość obejmuje przeróżne rodzaje i gatunki literackie; był także wszechstronnie wykształcony. Poznanie biografii i twórczości tego pisarza niemalże wystarcza, aby można było powiedzieć, że poznało się najważniejsze cechy polskiego renesansu. Jaka to epoka? Jan Kochanowski to jeden z najważniejszych twórców polskiego renesansu. Jego twórczość przypada na rozkwit odrodzenia i jego schyłkową fazę. Na tle epoki To
Jan Kochanowski był przekonany, że trwałość państwa zależy od praworządności, sprawiedliwości oraz moralnej postawy rządzących i rządzonych. Używając przykładu Troi, rozwinął ten pogląd, a dzięki wyraźnym aluzjom do ówczesnej polskiej rzeczywistości wytykał społeczeństwu szlacheckiemu jego słabości, a także ostrzegał je przed następstwami, jakie może przynieść nieuszanowanie praw, brak sprawiedliwości, dbałość tylko o własne korzyści i zniewieściałość (w wyniku wygodnego i hulaszczego życia). Geneza dramatu W jaki sposób uświetnić uroczystość zaślubin wielkiego arystokraty i polityka z panną z równie znakomitego
Dziś, po wiekach, widzimy, że Jan Kochanowski przyćmiewa swoich szesnastowiecznych literackich współtowarzyszy właściwie pod każdym względem – zarówno jeśli idzie o kunszt poetycki, talent językowy, wyczucie stylu, wszechstronność zainteresowań, jak i rozmiary dokonań artystycznych. Ówcześni czytelnicy bywali jednak innego zdania. Wśród szesnastowiecznej szlachty największym poważaniem jako pisarze cieszyli się Mikołaj Rej i Stanisław Orzechowski. Ten pierwszy zasłużył sobie na uwielbienie odbiorców chyba przede wszystkim dlatego, że w prywatnym życiu był właściwie taki sam jak
Dwór szlachecki, lipa z Czarnolasu, odkrycie Kopernika. Jeszcze sława Akademii Krakowskiej. Te hasła nie mogą budzić żadnych wątpliwości. Kojarzysz je z polskim renesansem i w dodatku radośnie uświadamiasz sobie, że znalazłeś się w czasach potęgi państwa polskiego. Nieczęsto tak bywało w historii. A tu proszę: pięć minut dla Rzeczypospolitej! Co jest ważne? Jan Kochanowski i filozofia epikurejska, stoicka, horacjanizm. Kochanowski łączy myśl antyku z ideą chrześcijańską. To jest ważne – bo
Kochanowski poskąpił wiadomości o własnym życiu. Rozrzucił w swoich utworach ułamki własnej biografii, z których jednak trudno byłoby ułożyć pełny życiorys. Mimo że kształt tego życiorysu był przez długie lata mozolnie odtwarzany przez badaczy, nadal pełno w nim luk i niejasności. Z twórczości Kochanowskiego czerpiemy informacje nie tylko o jego życiu, ale także o wyznawanych przezeń poglądach i co nieco o psychice i światopoglądzie. Czytając słowa: I wdarłem się
Jan Kochanowski biografia Ojciec polskiej literatury. Pisze w języku ojczystym poezję kunsztowną, o wysokim poziomie artystycznym. Jest najwybitniejszym poetą literatury staropolskiej, poeta doctus (poeta uczony), dramatopisarz, tłumacz – wszechstronnie wykształcony, znający języki obce (łacinę, grekę, hebrajski), wybitnie utalentowany; najważniejszy przedstawiciel polskiego renesansu. Edukacja Urodził się prawdopodobnie w 1530 roku w Sycynie niedaleko Radomia. Był synem Piotra Kochanowskiego i Anny z Białaczowskich. Wychowywał się w średniozamożnej rodzinie szlacheckiej (ojciec był właścicielem pięciu
Treny to ostatnie wielkie dzieło poety. Przez wielu badaczy uznane za najwybitniejsze dzieło polskiego renesansu, uważane są za ukoronowanie całej twórczości mistrza z Czarnolasu, jej swego rodzaju podsumowanie. To jednak nie tylko podsumowanie twórczości poety, lecz także, a może przede wszystkim, autopolemika z podstawowymi tej twórczości założeniami, z filozofią wyznawaną do tej pory przez Kochanowskiego – z całym jego światopoglądem. Można je określić jako swoisty pamiętnik cierpienia, w którym najistotniejsze są przemyślenia i przewartościowania z tegoż cierpienia płynące.
Odprawa posłów greckich jest utworem całkowicie oryginalnym – nie ma w literaturze światowej tekstu, który można by nazwać jego bezpośrednim wzorem! Nie znaczy to jednak, że autor nie korzystał z żadnych źródeł. Wręcz przeciwnie: motyw trojański zaczerpnął z eposów Homera, prócz tego sięgnął do tragików greckich, Seneki i kilku innych źródeł. Pamiętać wszakże trzeba, że zgodnie z zaleceniami ówczesnych poetyk pomysł i główny zarys fabuły nie powinny być wymyślone. Wątek antyczny nobilitował utwór. W naszych oczach z kolei
Jan Kochanowski pierwszy w literaturze polskiej uczynił małe dziecko pełnoprawnym bohaterem utworu literackiego. Urszulka, która „więcej nad trzydzieści miesięcy nie miała” (Tren XII), była dzieckiem niezwykłym, utalentowanym, zasługującym na miano „Safo słowieńskiej”. To oczywiste, że poeta nie mógł łatwo pogodzić się ze stratą utalentowanej córki i dał temu wyraz w Trenach. Chyba najpiękniejszy, a zarazem najbliższy prawdy portret Urszulki znajdujemy w Trenie VIII, w którym w prostych słowach mówi się zwyczajnie o uroku dziewczynki, jej radości życia, rozkosznym
Jan Kochanowski pisał fraszki przez całe życie – i wówczas, gdy był wesołym żakiem, i wtedy, gdy został statecznym gospodarzem. Stanowią zbiór ponad trzystu utworów. Ich skala stylistyczna jest niezwykle rozpięta: żart miesza się tu z refleksją, powadze towarzyszy rubaszny humor, liryzm graniczy z satyrą. Oddaje to renesansową tendencję do uchwycenia rzeczywistości w jej wszystkich możliwych perspektywach. Z rozmaitością stylów koresponduje zróżnicowanie tematyczne. Pisze w nich poeta o ułomnościach ludzkiego
Nazwę fraszka wprowadził do literatury polskiej Jan Kochanowski. To spolszczona wersja włoskiego słowa frasca, oznaczającego gałązkę, błahostkę, drobiazg. Proponowana przez Reja nazwa figliki nie przyjęła się. Fraszka jako gatunek wywodzi się ze znanego już od starożytności epigramatu. Wzór stylistyczny gatunku obowiązujący w literaturze polskiej ustalił właśnie Kochanowski. Co prawda fraszkę wiele łączy z epigramatem, lecz nie jest z nim tożsama. Nazwa epigramat ma nieco szersze znaczenie. W starożytnej Grecji epigramat to krótki napis
Ten niezwykle płodny i ważny poeta ponieważ do jego twórczości nawiązywali inni znaczący twórcy: Wyspiański w Weselu (w słynnym zdaniu Dziennikarza, które weszło do języka potocznego: Niech na całym świecie wojna, Byle polska wieś zaciszna, byle polska wieś spokojna. Dziennikarz nawiązał tu do Pieśni świętojańskiej o sobótce i otwierających pieśń Panny XII słów „Wsi spokojna, wsi wesoła…”), Julian Tuwim w Rzeczy czarnoleskiej, Bolesław Leśmian w Urszuli Kochanowskiej. . Jego rola w literaturze polskiej Kochanowski zaadaptował na
Pieśń to najstarszy gatunek liryczny, pierwotnie o charakterze melicznym – co oznacza, że utwory tego typu przeznaczone były do śpiewania przy akompaniamencie muzycznym. Dopiero z czasem pieśń stała się samodzielnym gatunkiem literackim, w dużej mierze za sprawą pieśni Horacego. Pierwotny związek z muzyką wpłynął na kształt tego typu tekstów. Owe znaki dawnej muzyczności to budowa stroficzna, rytmizacja, występujące niekiedy paralelizmy składniowe. Jeszcze innym wyróżnikiem pieśni jest styl wysoki, w którym na ogół niedopuszczalne są
Informacje wstępne Pieśni Kochanowskiego uważane są za początek polskiej liryki. Zbiór ukazał się w 1586 roku już po śmierci poety. Składał się on z dwóch, liczących każda po dwadzieścia pięć pieśni ksiąg oraz dołączonej do nich Pieśni świętojańskiej o sobótce.W pełni wyrażają filozofię Kochanowskiego jako renesansowego myśliciela. Pieśni Księgi pierwsze – 25 pieśni Księgi wtóre – 25 pieśni Pieśń świętojańska o sobótce – 12 pieśni Podział ze względu na temat: pieśni
Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem Mikołaja Reja Gatunek: dialog udramatyzowany – to znaczy, że jesteśmy świadkami sceny – dysputy osób rozgrywającej się w jakiejś sytuacji, jakby to był „mały” dramat. Co się dzieje: Dyskutują tu przedstawiciele trzech stanów: kleru (Pleban), szlachty (Pan) i chłopów (Wójt). Wzajemnie wytykają sobie wady, przez co otrzymujemy ciętą charakterystykę i krytykę szesnastowiecznego społeczeństwa, dokładniej: satyrę na szlachtę i księży, bowiem najbardziej pokrzywdzony i uciskany jest chłop. O
Poziom podstawowy Lektury obowiązkowe: Wybrane Pieśni Jana Kochanowskiego: Hymn Czego chcesz od nas, Panie… Pieśń V O spustoszeniu Podola Pieśń IX Chcemy być sobie radzi? Pieśń XII O cnocie Pieśń świętojańska o sobótce Panna XII Wybrane treny Jana Kochanowskiego: Tren I Tren II Tren IV Tren VII Makbet Williama Szekspira Wymagania egzaminacyjne: Ważniejsze motywy literackie i kulturowe w wymienionych lekturach z epoki. Podstawowa wiedza o kulturze renesansu. Typowe gatunki literackie epoki, ich pochodzenie. Ogólna
Twórcy polskiego renesansu Mikołaj Rej z Nagłowic Ojciec języka polskiego. Pierwszy pisze po polsku. Reprezentuje typ polskiego ziemianina. Przedstawia poglądy filozoficzne – epikurejskie i stoickie pojmowanie czasu, starości, śmierci. A co najważniejsze: oprócz pochwały życia wiejskiego zaprezentował model rodziny (wzorowej), sposób wychowywania dzieci (nie muszą przemęczać się nauką), ujawnił sposób myślenia szlachcica polskiego tamtych lat. Myśl Reja jest koncepcją realisty, mocno stojącego na ziemi, dalekiego od wzorców renesansowego uczonego umysłu. Jest to jednak
Ważne informacje: Utwór jest parafrazą ody Do Mecenasa Horacego – tematem jest więc rola i nieśmiertelność poety. Pieśń XXIV zamyka zbiór – można się zatem spodziewać, że będzie swego rodzaju podsumowaniem snutych w całym cyklu rozważań. Cechy kompozycyjne: Utwór składa się z 6 zwrotek, a każda z nich z 4 trzynastozgłoskowych wersów (średniówka po 7. sylabie; 7+6). Rymy parzyste. Utwór przybiera postać mowy zwróconej do słuchaczy: teza (zwrotki 1. i 2.) – poeta nie umrze, tak