Tag "pojęciownik"
ŚREDNIOWIECZE Moralitet – gatunek dramatyczny, który rozwinął się w późnym średniowieczu (przełom wieków XV i XVI). Należące do niego utwory miały charakter dydaktyczno-filozoficzny i przedstawiały walkę upersonifikowanych (uosobionych) pojęć moralnych (Dobra, Cnoty, Wiary, Zła, Występku, Pychy) o duszę ludzką (tzw. psychomachia). Pojawiający się w nich człowiek pozbawiony był jakichkolwiek indywidualnych rysów psychicznych, stanowili symbol kondycji ludzkiej („człowieka w ogóle”), w pełni więc zasługiwał na angielskie określenie Everymana (Każdego). Misterium –
ŚREDNIOWIECZE Wiersz zdaniowy (średniowieczny) – w tym najstarszym polskim systemie wersyfikacyjnym wers pokrywał się ze zdaniem. Nie stosowano przerzutni (przenoszenia części zdania do następnego wersu), średniówka (przedział intonacyjny wewnątrz dłuższych wersów) była słabo zaznaczona. Klauzulę (koniec zdania lub jego członu) często podkreślały rymy współbrzmienia uzyskane przez powtarzanie takich samych form gramatycznych, np. „nosimy” – „prosimy”; „bożycze” – „człowiecze”. Chociaż nie przestrzegano jednakowej liczby sylab w wersach, już w najdawniejszych utworach możemy zaobserwować ciążenie
A Aluzja literacka – nawiązanie w utworze literackim do innego dzieła, zjawiska lub motywu literackiego lub postaci, będące świadomym zamierzeniem autora. Anakolut – wypowiedź celowo niepoprawna, np. zdanie urwane lub zlepek kilku zdań zbudowanych czy zestawionych wbrew regułom logiki i składni. Anakreontyk – nazwa pochodzi od poety greckiego Anakreonta, krótki wiersz o radosnym nastroju, wysławiający urodę życia, miłości i biesiady. Animalizm – zespół cech przynależnych zwierzętom, zwierzęcość, także przenośnie: zmysłowość. Animizacja (ożywienie) – nadanie
Czysta Forma w teatrze to czysta teatralność. Nie ma w nim miejsca na roztrząsanie kwestii narodowych, społecznych, moralnych itp. Teatr nie jest zwierciadłem rzeczywistości ani psychologicznym „wypruwaniem bebechów”. Centralny element dzieła sztuki stanowi niezwykła struktura, której zadanie polega na zaszokowaniu odbiorcy dziwnością i niesamowitością zdeformowanej rzeczywistości. Czysta Forma pozwala dotrzeć do Tajemnicy Istnienia, zaznać metafizycznego niepokoju, zbadać istotę bytu. Jest dla Witkacego czymś absolutnie wyjątkowym, arystokratycznym. Przykłady Czystej Formy w
Twórcą tego terminu jest amerykański krytyk Frederic Jameson (1964). Znaczenie terminu bardzo szybko się rozszerzyło. Zaczęło się odnosić do całego zespołu pojęć, które reprezentowały nową fazę w kulturze, w której: Wszelkie prawdy i wartości stały się względne. Bariery między kulturą „wysoką” a „masową”, sztuką a konsumpcjonizmem oraz poszczególnymi gatunkami artystycznymi znikały. Panował chaos konkurujących stylów i odwołań. Termin Termin składa się z dwóch członów: post i modernizm. Na temat relacji
Nonsens zakłada pewną postawę wobec sensu – to jest jego istota. Są różne postawy wobec sensu: wydobywanie sensu z tego, co pozornie wydaje się bezsensowne; odnajdywanie sensu głębokiego w sensie powierzchniowym. Wybitnym teoretykiem struktury nonsensu byt Witkacy. Nonsens został także nobilitowany jako prawomocny środek literacki w twórczości np. Tadeusza Różewicza i Sławomira Mrożka. Nonsens w literaturze jest potrzebny, bo: Obecność nonsensu w literaturze ukazuje absurdalność świata; jest sposobem kompromitacji świata
Kultura masowa Ukształtowała się w XIX w. Inaczej zwana jest popularną albo komercyjną. Cechy kultury masowej: Komercyjność właśnie – dzieło kultury masowej (film, powieść itd.) powinno być tatwe w odbiorze, nienaszpikowane trudnymi treściami filozoficznymi. Powstaje po to, by mogło dobrze się sprzedać; dlatego tematyka jest raczej lekka. Czasem powstają dzieła „dramatyczne” lub „oryginalne”, które też mają szansę przynieść wysokie zyski z racji przeładowania odbiorców tymi lekkimi treściami. Duża rola środków
Kontrkultura (tac. contra – przeciw, cultura – uprawa) To zespół zjawisk społecznych, obyczajowych, politycznych i kulturalnych związanych z buntem młodzieży w Europie Zachodniej i Ameryce w latach 60. i 70. XX w. Młodzi ludzie buntowali się przeciwko wartościom wyznawanym przez współczesnych im mieszczan (praca, pieniądze, bezpieczna przyszłość, święty spokój, oszczędności na czarną godzinę itd.), ich konsumpcyjnemu stylowi życia i konformistycznej postawie. Za początek tego buntu uważa się strajk okupacyjny w
Ten termin wywodzi się z języka greckiego, związany jest z imieniem boga Hermesa i pochodzi od słowa „hermenein” – ogłaszanie, przekazywanie jakiejś treści. Oznacza mniej więcej tyle co interpretacja, objaśnianie danego tekstu. Jako termin techniczny hermeneutyka pojawiła się w XVII w. w kręgu protestanckich badaczy Biblii. W Strasburgu ukazała się książka Hermeneutica sacra, czyli sztuka interpretowania świętej księgi, święta sztuka interpretowania. Współczesny badacz zajmujący się tą dziedziną wiedzy, Hans-Georg Gadamer,
Gatunek poezji japońskiej powstały w XVII w. Haiku zbudowane jest z fraz lub zdania, które zamyka się w 17 sylabach; bardzo ważny jest ich wewnętrzny podział 5/7/5. Za mistrza haiku uważany jest Basho (1644-1695). Najpierw był to gatunek poezji dworskiej, dopiero potem jego panowanie się rozszerzyło. Dziś uważamy, że haiku to gatunek, w którym skupiają się najistotniejsze elementy kultury i tradycji Wschodu. Charakterystyczne jest kontemplatywne nastawienie do rzeczywistości i utrwalanie
Freudyzm to zespół poglądów wywodzących się z koncepcji stworzonych przez Zygmunta Freuda, twórcy teorii życia świadomego i podświadomego. Zycie człowieka przebiega dwoma nurtami. Pierwszy, świadomy, jest kontrolowany przez nas samych – staramy się żyć w zgodzie z normami kulturowymi i społecznymi. Drugi, nieświadomy, to ukryte pragnienia, które nie mogą się ujawnić ze względu na różnego rodzaju normy, w tym prawne. Zygmunt Freud wyróżnił w ludzkiej psychice trzy warstwy: ego (nasze
Dialog Dialog to coś więcej niż rozmowa dwojga ludzi – to ważne pojęcie w historii i teorii literatury. To pojęcie posiada samodzielną problematykę. Historia dialogu Dialog narodzi się w starożytnej Grecji jako forma życia demokratycznego polis, komunikacja między ludźmi wolnymi (niewolnicy nic mogli – teoretycznie oczywiście – uczestniczyć w dialogu, bo zakładano, że nie mogą oni mieć racji). Dialog nie jest możliwy bez odrobiny choćby wolności. Racje uczestniczących w nim
Collage (kolaż) Początkowo ten termin oznaczał tylko pewien nurt, modę w sztukach plastycznych. Dzieło miało stanowić zespół znaków, sumę wyobrażeń, tak więc do tradycyjnych form dzieła sztuki plastycznej (np. obrazu olejnego) dołączano kawałki tkanin, pudelka po zapałkach i inne, szkło, koronki, tapety, stare ryciny, blaszki, kawałki drewna i mnóstwo innych rzeczy. Ta technika artystyczna polegająca na komponowaniu dzieła z gotowych elementów dwóch dziedzin – sztuki i rzeczywistości, stała się popularna
Słowo wywodzi się z języka greckiego (gr. archetypon – pierwowzór, pierwsza zasada, oryginał). Teoria archetypów została stworzona przez Carla Gustava Junga (ucznia Zygmunta Freuda): między innymi jej poświęcona jest praca Psychologia i literatura. Archetyp to prastary wzorzec, na stałe wchodzący do zbiorowej nieświadomości. Od wieków istnieje w umysłach ludzi (niezależnie od kultury, w której się wychowali i czasów, w których żyli). Porządkuje ich postawy, wyobrażenia o świecie i nawet kształtuje
Antropologia (gr. anthropos – cztowiek, logos – nauka, słowo) Ten termin pojawił się w XVI w. Po raz pierwszy użył go niemiecki uczony Magnus Hundt. Upowszechnił się dopiero w XIX w. Klasyczny podział antropologii: Antropologia fizyczna (zwana też biologią porównawczą) Zajmuje się powstaniem gatunku ludzkiego, jego rozwojem, miejscem w klasyfikacji zoologicznej i antropologią ras. Za prekursora uważamy Karola Linneusza, który próbowali ustalić miejsce człowieka w hierarchii gatunków. Bardzo ważna była
Jak używać wyrazów obcych? Trudniejsza terminologia czyni pracę ambitniejszą. Dlatego, dla przypomnienia, załączamy mały słownik wyrazów obcych, które mogą się Wam przydać zarówno podczas pisania, jak i na egzaminach ustnych. Pamiętajcie: jeśli nie rozumiecie danego słowa, nie posługujcie się nim, ale też unikajcie nadmiaru obcej terminologii. A • Adekwatny – czyli taki, który akurat tu pasuje, zgodny, odpowiedni. Może to być adekwatne stwierdzenie, cytat, bo świetnie odpowiada, jest dostosowany do treści. Np.
