Oświecenie w Europie

Co możesz powiedzieć na temat stosunku siedemnastowiecznych twórców do antyku?

Na pierwszy rzut oka zdawałoby się, że zrywający z renesansowym pojmowaniem świata barokowi artyści zrywają także z tradycją starożytności. Tymczasem wcale tak nie było! Zacznijmy od tego, że trudno mówić nawet o jakimś totalnym zerwaniu z dokonaniami renesansu – klasycystyczna wizja sztuki na stałe już zagościła w świadomości kulturowej. Pamiętaj, że wiek siedemnasty, to czas nie tylko baroku, ale i klasycyzmu – we Francji nawet to ten drugi właśnie był nurtem dominującym w sztuce. W myśl zaś poetyki

Przedstaw zarys poglądów filozoficznych Blaise’a Pascala

Trudno znaleźć w siedemnastym wieku bardziej niesamowitą postać. Odwołajmy się do słynnej jednozdaniowej charakterystyki René de Chateaubrianda: – Był raz człowiek, który mając lat dwanaście – wyczarował z kresek i kółek matematykę; który mając szesnaście – ułożył traktat o stożkach najbardziej uczony ze wszystkich, jakie znano od czasów starożytnych; który mając dziewiętnaście – sprowadził do działania maszyny umiejętność dotąd czysto rozumową; który mając dwadzieścia trzy – ustalił fakt ciężaru powietrza i unicestwił jeden z wielkich błędów

Najważniejsze idee filozoficzne oświecenia

Koncepcje polityczne i społeczne Monteskiusz (1689-1755) uważany jest za ojca socjologii. Dokonał on rozróżnienia między prawidłowościami sterującymi życiem społeczeństw a prawami ustalonymi przez władze. Pierwsze z nich określił mianem socjologicznych i uznał, że są poznawalne naukowo, podobnie jak prawa fizyczne. Jednocześnie odrzucił pojmowanie historii jako rozumnego procesu mającego określony cel i stwierdził, że losy państw i społeczeństw są w pewnym stopniu przewidywalne i powtarzalne, i mogą być przedmiotem, jak na owe czasy wręcz przyrodniczych, badań naukowych. Zapamiętaj! Monteskiusz jest

Czym jest wolterianizm?

Trudno w jednym zdaniu odpowiedzieć na to pytanie, albowiem z bardzo pojemną kategorią mamy do czynienia. Wolterianizm to ogólna nazwa tendencji filozoficznych i politycznych. Ich najbardziej istotną cechą jest krytycyzm, poddanie ponownej weryfikacji niepodważalnych dotychczas autorytetów, monarchii absolutnej i władzy kościoła, walka z obskurantyzmem i przesądami religijnymi. Wolterianizm określa również szczególne wolnomyślicielstwo, odwagę w wypowiadaniu własnych sądów na temat świata i ludzi. Wszak nie kto inny, ale właśnie Wolter stał

Wymień najważniejszych filozofów oświecenia

Kartezjusz tak naprawdę był filozofem XVII w., ale dopiero w oświeceniu jego poglądy zyskały tak wielką rangę, że zostały uznane za podstawę ideową nowej epoki. Wszyscy filozofowie epoki rozumu wywodzą się w pewnym stopniu od Kartezjusza. Choć Kartezjusz jest o wiele starszy od swoich oświeceniowych kontynuatorów, to właśnie jego uznaje się za ojca racjonalizmu. Francuz – Wolter. Na tle osiemnastowiecznej filozofii wybitna, wyraźna indywidualność i osobowość, twórca wolterianizmu. Ciekawą koncepcję prezentuje angielski

Jakie ideały propaguje Nowa Heloiza Jana Jakuba Rousseau?

Trzeba nadmienić, że powieść, o której mowa, pojawiła się w r. 1761 i zyskała sobie szaloną popularność, była rozchwytywana i drogo płacono za jej wypożyczenie. Jej autor – Jan Jakub Rousseau to twórca sentymentalizmu, a treść utworu dotyczy wdzięcznego tematu miłości. Zauważmy analogię do starej, średniowiecznej historii Heloizy i Abelarda – słynnego romansu uczennicy i nauczyciela… Tu jednak mamy do czynienia z nową Heloizą, i choć także parę zakochanych stanowi

Omów prąd rokoko

Rokoko Filozoficzne uzasadnienie prąd ten znalazł w epikureizmie, nastawionym na brak zmartwień, na przyjemność, a jego zaleceniami estetycznymi stały się: wdzięk, smak i wyrafinowane piękno. Rokoko przejęło elementy klasycyzmu (motywy mitologiczne) i sentymentalizmu (uczuciowość, nastrojowość), ale traktowało je bardzo powierzchownie – jako ozdobę. Prąd zaznaczył się w poezji dworskiej, doprowadzając do rozwoju drobnych form: anakreontyku, epigramatu, krótkich wierszy lirycznych. Liczyły się w nich: dowcip (kalambury!), szokująca pointa (zakończenie), lotność skojarzeń. Ojczyzną kierunku jest Francja. Najwybitniejszym twórcą

Co wiesz o artystach i sztuce Europy wieku oświeconego?

Sztuka osiemnastego wieku przywodzi na myśl zwiewne krynoliny wciąż pulchnych dam z obrazów Watteau czy Bouchera, również pejzaże Warszawy Canaletta, także idealne w proporcjach postacie z płócien Davida… Klasycyzm każe przecież zapomnieć artystom o barokowej ekspresji, a chwilami nienaturalności. Teraz malarze z upodobaniem będą tworzyć portrety, podejmować tematy mitologiczne lub współczesne, ale połączone z motywami antycznymi. Twórcy rokoka chętnie podejmą tematykę miłosną, do modnych tematów należeć będzie radość życia, marzenie,

Czym był libertynizm? Kto reprezentuje tę postawę?

Libertynizm nie zawsze oznaczał postawę rozpusty, braku moralności, wolności jednostki posuniętej do rozwiązłości i braku jakichkolwiek rygorów. W wieku XVII libertynizmem zwano pomysły głoszące wolność człowieka w duchu Epikura czy Lukrecjusza. W oświeceniu wolność ta przekroczyła pewne granice – można powiedzieć granice przyzwoitości. Libertyn to nonszalancki arystokrata, spędzający noce na wyuzdanych ucztach (sypiający we dnie), nie uznający żadnych praw moralnych, odrzucający religię. Głównym przedstawicielem libertynizmu był markiz Donatieu Francois de Sade. Grafoman czy rewolucjonista?

Na czym polegała teoria predestynacji zawarta w Kubusiu Fataliście… Denisa Diderota?

Wśród różnorodnej twórczości Diderota (Zakonnica, Kuzynek mistrza Rameau) wyróżnia się wciąż czytana powieść pt. Kubuś Fatalista i jego pan. Jest to pełna humoru, chwilami frywolna opowieść o tym, jak to pan Kubusia i jego wierny sługa, podróżując konno, toczą żartobliwe rozmowy, czasem na bardzo poważne tematy. Nie jest to powieść typowa. Osią fabuły jest podróż, a chwytem konstrukcyjnym dialog i odautorskie wstawki samego Diderota. Ważniejsze są, oczywiście, przemyślenia i refleksje bohaterów, a nie wydarzenia czy przygody, jakie

O czym jest Kandyd Woltera?

Przykładem powiastki filozoficznej jest Kandyd, czyli optymizm Woltera. Kandyd czyli optymizm tak brzmi pełny tytuł utworu Woltera i od razu sugeruje genezę tejże powiastki. Napisana została zresztą bezpośrednio po trzęsieniu ziemi w Lizbonie, które to spowodowało niemałe spustoszenie i stało się przyczyną refleksji nad światem. A wyrasta Kandyd z buntu przeciwko optymistycznej filozofii Leibniza. Jest to gatunek literacki (powiastka filozoficzna), w którym świat przedstawiony ilustruje tezę światopoglądową lub moralną postulowaną przez

Omów cechy powiastki filozoficznej

Klasycyzm to jednak nie tylko kontynuacje. Powstał w tym nurcie jeden z najbardziej charakterystycznych i oryginalnych gatunków literackich oświecenia: powiastka filozoficzna. Powiastka filozoficzna jako odrębny gatunek literacki powstała we Francji w osiemnastym wieku i z powodzeniem była uprawiana przez najświetniejszych pisarzy francuskiego oświecenia, szczególnie przez Diderota i Woltera. Mimo że pisana jest prozą i dużo obszerniejsza – może kojarzyć się z bajką. Każdy z tych gatunków to swoista przypowieść, w której zdarzenia – w powiastce najczęściej sensacyjne lub

Wymień przedstawicieli oświecenia europejskiego i ich słynne utwory

Francja Wolter – Kandyd Denis Diderot – Kubuś Fatalista i jego pan Charles de Montesquieu (Monteskiusz) – O duchu praw Jean d’Alembert redaktor Wielkiej encyklopedii francuskiej Jaan Jacques Rousseau – Nowa Heloiza Anglia Daniel Defoe – Przypadki Robinsona Crusoe Jonathan Swift – Podróże Guliwera Henry Fielding – Historia życia Toma Jonesa Laurence Sterne – Podróż sentymentalna  Niemcy Prekursorzy romantyzmu: Johann Wolfgang Goethe – Faust, Cierpienia młodego Wertera Friedrich Schiller – Zbójcy, Intryga

Omów oświeceniową twórczość dramatyczną oraz cechy teatru klasycystycznego.

Działalność jego twórców przypada na sam początek oświecenia. Chronologicznie bliska była barokowi, więc powstające wówczas dzieła wiązano z tamtą epoką. Cechy dramatów każą jednak widzieć w nich teksty o charakterze klasycystycznym, oświeceniowym. We wszystkich utworach scenicznych obowiązują trzy antyczne jedności: miejsca, czasu i akcji. Tragedię – utwory Pierre’a Corneille’a, Jeana Baptiste’a Racine’a – z antykiem łączą: „wysoka” tematyka, zaczerpnięta z mitologii, literatury antycznej lub historii (Cyd Corneille’a przenosi nas w średniowiecze), współczesność jest pomijana; „godni” bohaterowie

Wielka Encyklopedia Francuska

Od średniowiecza pojawiały się pomysły opracowania księgi mającej być summą całej wiedzy ludzkości. W siedemnastym wieku pojawiły się mniej lub bardziej specjalistyczne słowniki. Za najnowocześniejszy uważa się Słownik historyczny i krytyczny Pierre’a Bayle’a wydany w roku 1697. W ciągu XVIII stulecia powstało sporo mniej lub bardziej obszernych encyklopedii o bardzo różnej wartości. Polskim przykładem, niezbyt zresztą chlubnym, są Nowe Ateny Benedykta Chmielowskiego, wydane w 1746 roku ze sławną definicją „koń –

Przedstaw najważniejsze postacie oświecenia

Denis Diderot Główny redaktor Encyklopedii, autor wielu haseł, był podobno uczuciowy, inteligentny i gwałtowny – otwarcie głosił swoje poglądy, narażał się więc rozmaitym osobistościom. Miał wszakże potężną protektorkę – przyjaźnił się z carycą Katarzyną II, która zadbała o sprawy finansowe filozofa, a nawet ściągnęła go do dalekiej Rosji na ponadpółroczną wizytę.Diderot był materialistą, a oznacza to, że nie wierzył w istnienie Boga. Pogląd tak śmiały zawiódł go do Bastylii – filozof nie omieszkał bowiem ujawnić światu,

Przedstaw oświeceniowe koncepcje polityczne i społeczne

Monteskiusz (1689-1755) uważany jest za ojca socjologii Dokonał on rozróżnienia między prawidłowościami sterującymi życiem społeczeństw a prawami ustalonymi przez władze. Pierwsze z nich określił mianem socjologicznych i uznał, że są poznawalne naukowo, podobnie jak prawa fizyczne. Jednocześnie odrzucił pojmowanie historii jako rozumnego procesu mającego określony cel i stwierdził, że losy państw i społeczeństw są w pewnym stopniu przewidywalne i powtarzalne, i mogą być przedmiotem, jak na owe czasy wręcz przyrodniczych, badań naukowych. Monteskiusz jest dla nas bardzo ważny

Czym charakteryzował się sentymentalizm?

Ten prąd narodził się w dojrzałym oświeceniu. Epoka zdążyła już okrzepnąć. Racjonalizm i libertynizm coraz mniej szokowały, a klasycyzm ujawnił swoje słabe strony: jego dydaktyzm i sztywne reguły formalne ograniczały literaturę pod względem artystycznym. Nic dziwnego, że następne generacje twórców zwróciły się ku innym wartościom. Dostrzeżono jednostkę i jej problemy ze sobą (uczucia!) i światem (to, że normy społeczne niszczą ludzką indywidualność, często unicestwiają miłość). Kluczowymi pojęciami sentymentalizmu stały się: serce, uczuciowość, czułość i natura, którą otoczono

Kiedy się narodził i czym charakteryzuje się klasycyzm?

Narodził się we Francji w połowie XVII wieku. Europa jeszcze nie pożegnała się z barokiem. We Włoszech powoli bladła gwiazda poety Mariniego, ale w Hiszpanii nadal triumfowały dramaty Calderona, a w Polsce pisali Jan Andrzej Morsztyn i Wacław Potocki. Wtedy to właśnie na dworze Ludwika XIV, Króla Słońce, pojawili się twórcy, którzy zamiast hołdować barokowej ozdobności, zwrócili się ku antycznemu ładowi, harmonii i elegancji. W filozofii bliski im był racjonalizm i krytyczny stosunek do rzeczywistości. Opowiadali się za

Jakie pojęcia określają charakter epoki oświecenia?

Główny nurt oświecenia to myśl filozoficzna. Dlatego podstawowe pojęcia, za pomocą których można by scharakteryzować epokę, wywodzą się z filozofii. Krytycyzm był postawą myślicieli nowej epoki wobec tradycyjnych instytucji politycznych i religijnych, takich jak Kościół, władza monarsza itp. Zostały poddane krytyce stare ideały,  ich miejsce zajął nowy ideał – wiedza. Racjonalizm wywodzi się od Kartezjusza i eksponuje rolę rozumu w dochodzeniu do prawdy i wiedzy. Najistotniejszą cechą i siłą człowieka według