Rozmowę o nowych tendencjach w prozie tej epoki należy rozpocząć od nazwiska André Gide’a, który wprowadził do powieści głębię psychiki ludzkiej, postulował bezwzględną szczerość i ujawnianie instynktów w literaturze, a religię, moralność i obyczaj uznawał za normy względne, które tylko krępują człowieka. Główne dzieła pisarza to: Dziennik, Lochy Watykanu, Fałszerze.
To on rozpoczął kierunek nowatorstwa w prozie, który wyraża się w trzech nazwiskach, koncepcjach i – można dziś już powiedzieć – mitologiach pisarskich. Są to:
- Marcel Proust – W poszukiwaniu straconego czasu – podróż w głąb psychiki człowieka. Narrator na kartach powieści dokonuje przetworzenia świata w swojej psychice, ze skojarzeń, z wydarzeń drobnych tworzy studium o ludzkości. Wydarzenia, które opisuje, ułożone są nie według następstwa czasu, lecz według toku wspomnień i asocjacji (skojarzeń).
- James Joyce i powieść strumienia świadomości. Przykład – słynny Ulisses. To z kolei podróż „w poprzek” czasu, powieść – monolog wewnętrzny, który odtwarza bieg myśli i skojarzeń, jest wiernym zapisem procesu myślenia bohaterów. Akcja dzieła to „tylko” podróż kilku osób po Dublinie, trwa ona jeden dzień, a powieść zajmuje 700 stron.
- Franz Kafka – trzeci prekursor prozy dwudziestolecia ukazał czytelnikowi świat widziany jako koszmar, bohatera everymana (czyli człowieka – każdego) i powieść-parabolę. Najsłynniejsze powieści tego niemieckojęzycznego pisarza to Proces i Zamek.
Wymienieni wyżej twórcy to nowatorska, można powiedzieć rewolucyjna część prozaików nowej epoki. Nie można pominąć jednak szeregu kontynuacji lub wybitnych twórców form tradycyjnych.
- Oto sagi rodzinne, modne w tej epoce, np. Saga rodu Forsytów Johna Galsworthy’ego.
- Oto twórczość noblisty Tomasza Manna (Czarodziejska góra),
- twórczość Ericha Marii Remarque’a, Bertolta Brechta w Niemczech,
- W Ameryce
- Francisa Scotta Fitzgeralda (Wielki Gatsby),
- Johna Dos Passosa (Manhattan Transfer),
- Ernesta Hemingwaya (Stary człowiek i morze, Pożegnanie z bronią),
- Johna Steinbecka (Na wschód od Edenu)
- Williama Faulknera (Azyl).
Zobacz:
Najważniejsze powieści awangardy prozatorskiej dwudziestolecia międzywojennego.
Literatura dwudziestolecia międzywojennego w poszukiwaniu prawdy o człowieku