Wyrazy dawne możesz jeszcze usłyszeć z ust osób starszych lub odnaleźć je w książkach. Wiele z nich istnieje jeszcze w naszym języku, choć prawie nikt ich nie używa, ponieważ brzmią już obco. Archaizm to wyraz lub forma tego wyrazu, która wyszła już z powszechnego użycia. Język jest tworem żywym. Ciągle się rozwija, zmienia, przekształca. Język, którym posługiwał się Rej, Kochanowski, Krasicki, Mickiewicz czy nawet Prus – odbiega od dzisiejszych norm.
Wyrazy ogólne i szczegółowe Czy zastanawiałeś się kiedyś, ile wyrazów istnieje w języku polskim? A ilu z nich używasz w swoich wypowiedziach na co dzień? Nie trzeba znać dokładnych liczb, by wiedzieć, że w mowie potocznej korzystamy zaledwie z części bogactwa naszego języka. Z czego to wynika? z lenistwa – to nie usprawiedliwia, z niewiedzy – można wybaczyć, ale trzeba próbować to zmieniać, z dążenia do ekonomiczności wypowiedzi (czyli chęci, by powiedzieć wszystko możliwie najkrócej) – jest to
Kto jest głównym bohaterem Siłaczki? Bohaterów jest dwoje. Pierwsze miejsce przynależy Stasi Bozowskiej – nie tylko ze względu na to, że jest bohaterką pozytywną, ale głównie dlatego, że to ją zamieścił w tytule i nazwał „siłaczką” Stefan Żeromski. To zresztą nazwa pełna szacunku dla tej szlachetnej postaci. Obarecki nie jest już ani pozytywny, ani szlachetny. Ale to jego losy śledzimy, to on wspomina przeszłość swoją i Joasi, to jego decyzje oceniamy. Zauważmy, że
Klasyfikacja Ze względu na budowę frazeologizmy dzielimy na: WYRAŻENIA – To stałe połączenia wyrazowe, których punktem centralnym jest rzeczownik. ZWROTY – To ustalone połączenia wyrazowe, których ośrodkiem jest czasownik. FRAZY – To związki, mające postać zdania (lub równoważnika). Do fraz należą przysłowia i sentencje. Idiom – związek frazeologiczny charakterystyczny dla danej kultury, nieprzetłumaczalny dosłownie. Sprawia więc szczególnie dużo kłopotów cudzoziemcom, którzy nie mogą zrozumieć, o co w nim chodzi, np. konia
Co łączy rozprawkę z rozprawą? To, co misia z niedźwiedziem, malucha z ciężarówką, domek z wieżowcem… Rozprawka jest po prostu mniejszą formą rozprawy naukowej. Też ma jakiś problem do rozwiązania i musi odpowiedzieć na bardzo ważne pytania. Jest jednak krótsza i łatwiejsza. No, ale coś wspólnego z rozprawą ma… I może wyglądać tak: 1. Uzasadnij, że przyjaźń i walka były treścią życia Alka, Rudego i Zośki. 2. Dobra komedia powinna bawić, uczyć i wychowywać. Czy „Zemsta” A. Fredry spełnia te
List – kartka papieru w kopercie, a na niej wyznania, wspomnienia albo zwyczajne informacje. Prawda, ale nie do końca. List wcale nie musi być napisany na papierze, nie trzeba go wkładać do koperty, a zawartość listu może być tak różna, jak różni bywają ludzie. Co zatem jest częścią wspólną wszystkich listów świata? Musi być nadawca (na przykład Ty) i odbiorca, któremu chcesz coś przekazać i do którego zwracasz się bezpośrednio. No i musi to być forma
Z czego powinna się składać charakterystyka? Jeżeli artysta namaluje kogoś, to powstaje obraz zwany portretem. Natomiast jeśli zamiast farb użyjemy słów, to ten portret nazwiemy charakterystyką. I tak jak portrety różnią się między sobą, tak i charakterystyki mogą przybierać różne formy, ale wszystkie mają jeden cel: zaprezentować człowieka. Z czego powinna się składać charakterystyka? Nie ma jednego wzorca, który obowiązuje w każdej sytuacji. W każdej charakterystyce kładziemy nacisk na co innego. Ale w każdej
Do czego jest nam potrzebny opis? Przede wszystkim do ukazania świata przedstawionego: opisujemy miejsce i czasy, w których toczy się akcja. To dzięki opisowi wiemy także, jak wyglądają postacie, co czują, gdzie przebywają, jakimi przedmiotami się otaczają. Opis jest jak obraz, tylko że zamiast farb używamy słów. Ale też odmalowujemy wszystkie drobiazgi, grę świateł i kolorów, kształty i wielkości. Opis może być bardzo rzeczowy, a jego podstawowym celem jest wtedy informowanie. I wtedy nie gra roli
Co to jest frazeologia? Pojęcie możemy wyjaśniać następująco: Definicja 1 To nauka (dział językoznawstwa), zajmująca się analizą i opisem związków frazeologicznych – stałych i bliskich stabilizacji. Definicja 2 To zbiór frazeologizmów, występujących w danym języku. Mamy np. frazeologię polską, francuską, angielską. Podręczniki przytaczają jeszcze inne określenia, ale nasza analiza wymaga zapamiętania powyższych definicji. Czym jest frazeologizm? To trwałe połączenie dwóch lub kilku wyrazów, które mają najczęściej przenośne znaczenie. Dodajmy, że frazeologizmy różnią się
Jak odróżnić głoskę od litery? Oficjalne definicje brzmią następująco: Głoska to najmniejszy dźwięk mowy ludzkiej, nie posiadający własnego znaczenia (poza wypadkami, kiedy jedna głoska stanowi wyraz, np. a, i, w, z). Litera to najmniejszy odpowiednik graficzny głoski. Zapamiętaj! Litera to nie to samo co głoska! . głoski ↓ ↓ ↓ samogłoski spółgłoski (a, e, i, o, u, y, ę, ą) (np. b,
Skrótowce Skrótowce to wyrazy powstałe ze skrótów wyrazowych, a więc pochodzące od kilku wyrazów podstawowych. Dlaczego skracamy? Chcemy być bardziej ekonomiczni, wypowiadać się sprawnie, zwięźle. Łatwiej powiedzieć: idę do PKO, niż: idę do Państwowej Kasy Oszczędności. Skracamy więc nazwy instytucji, urzędów, przedsiębiorstw, a ma to już długą tradycję. Dawniej np. używano już skrótu: waszmość (od wasza miłość), waćpan (od wasza miłość pan). Rodzaje skrótowców literowce głoskowce grupowce (inaczej sylabowce) mieszane 1. Literowce
Zadaniem analizy słowotwórczej jest wykazanie od jakiego słowa i za pomocą jakiego elementu łączącego został utworzony wyraz, który analizujemy. A metoda? Jest prosta. Porównujemy ze sobą wyrazy pokrewne, ustalamy kolejność ich powstawania, wyodrębniamy cząstki wspólne, podstawy słowotwórcze, formanty, rdzenie, możemy też narysować całą rodzinę wyrazów… Co to jest formacja słowotwórcza? Każdy wyraz, w którym możemy za pomocą analizy wyodrębnić części składowe, nazywa się formacją słowotwórczą. Możemy też używać zamienników: formacja
Słowotwórstwo (inna nazwa: derywacja) to dział językoznawstwa, który zajmuje się zarówno budową wyrazów, jak i możliwościami tworzenia nowych (a jest ich sporo!). Jego zadaniem bywa też ustalanie (w trakcie tzw. analizy słowotwórczej), w jaki sposób dany wyraz został utworzony, od czego powstał i jak można go podzielić. Co to jest – wyraz? Jeśli określimy język jako system znaków (system, a nie zbiór, ponieważ poszczególne składniki języka są ze sobą
Groza wojennych lat wywarła ogromny wpływ na psychikę ówczesnych ludzi. Wielu z nich walczyło nie tylko z karabinem w ręku, ale i piórem. Uczucia, jakie im wtedy towarzyszyły, utrwalili w literaturze, poszukując w ten sposób ukojenia. Jeno odmień czas kaleki, zakryj groby płaszczem rzeki, zetrzyj z włosów pył bitewny, tych lat gniewnych czarny pył. K. K. Baczyński Walki podczas II wojny światowej toczyły się na wielu frontach. Kraje zaatakowane przez
Kamienie na szaniec to opowieść o wielkim patriotyzmie młodych ludzi, którzy w sytuacji zagrożenia odważnie chwycili za broń. Walczyli w obronie ludzkiej godności i wolności ojczyzny. Rodzinny dom, drużyna harcerska stanowiły dla nich szkołę, która miała ich przygotować do bardziej odpowiedzialnych zadań. Lecz zaklinam – niech żywi nie tracą nadziei I przed narodem niosą oświaty kaganiec; A kiedy trzeba – na śmierć idą po kolei, Jak kamienie przez Boga rzucane
Cudze myśli, poglądy możemy przytaczać w dwojaki sposób. Najczęściej czynimy to dosłownie (najłatwiej!), wplatając przytoczenia cudzych słów w naszą zwykłą, potoczną mowę. Czyjąś wypowiedź możemy też omówić, przekazać w formie sprawozdawczej, pośredniej. Czy zmiana formy zdania jest ważna? Tak! Aby się o tym przekonać, wystarczy porównać poniższe przykłady: Przykład (A) „Nie odrobiłeś lekcji!” – krzyknęła ze zdenerwowaniem matka Pawła. Przykład (B) Zdenerwowana matka Pawła krzyknęła, że syn nie odrobił lekcji.
Zdania złożone podrzędnie Czym różnią się od zdań współrzędnie złożonych? Wiadomo, że składają się z członu nadrzędnego (z pozycji którego zadajemy pytanie) oraz podrzędnego (który na nie odpowiada). Treść zdania podrzędnego – ma za zadanie uzupełniać brakującą część zdania nadrzędnego, np. podmiot, okolicznik, orzecznik, przydawkę. Rodzajów tych zdań jest wiele: Pamiętaj, że przy wykonywaniu analizy obowiązuje zasada kolejności. Dlatego, rysując wykres, zawsze umieszczamy na początku pierwsze zdanie, potem drugie, a
Na czym polega szkolny rozbiór zdania? Na dokładnym określeniu wszystkich jego części, czyli: części zdania (wykonujemy tzw. rozbiór logiczny) części mowy (wykonujemy tzw. rozbiór gramatyczny) Uwaga! Podczas analizy nie wolno Ci pomylić tych dwóch rozbiorów! Czym jest analiza logiczna zdania pojedynczego To podział na części zdania, czyli na podmiot, orzeczenie i ich określenia. 1. Pracę nad zdaniem najlepiej zacząć od czynności łatwych – wyodrębnienia podmiotu i orzeczenia, a można
Gdy przyglądasz się rzeczom z bliska, zazwyczaj dostrzegasz wiele szczegółów. Spoglądasz na książkę – i już możesz określić, jaka jest: gruba czy cienka, ciekawa czy nudna, ładna, kolorowa. Określenia są nam bardzo potrzebne. Słowem – przydają się, podobnie jak… przydawka, która w zdaniu określa właściwości przedmiotów. Potocznie mówi się, że: przydawka jest określeniem rzeczownika. Przydawka może być wyrażona: przymiotnikiem (np. ładny dom), zaimkiem przymiotnym (np. mój płaszcz), imiesłowem przymiotnikowym czynnym (np.
Pojęcie funkcji Pojęcie funkcji w matematyce jest pojęciem podstawowym. Na nim opiera się wiele innych pojęć matematycznych. Należałoby zatem przypomnieć sobie, co oznacza słowo „funkcja”, oraz wszystko to, co wiąże się z tym słowem, w zakresie wiadomości poznanych w szkole podstawowej. Rozważmy więc kilka przykładów wprowadzających ten temat. 1) Mamy zbiór dwóch figur oraz zbiór trzech kolorów farb {farba czarna, farba niebieska, farba zielona}. Chcemy te figury pomalować używając do