JAK ODPOWIADAĆ Z POLSKIEGO
Dzięki wyliczance, którą stosuje Śmierć, aby uświadomić mistrzowi swą potęgę, otrzymujemy świetny obraz społeczeństwa średniowiecznego, jego hierarchii – i przy okazji satyrę na poszczególne stany. Korowód osób jest bogaty – musi taki być, by uwypuklić potęgę śmierci i by w ten sposób zaprezentować krytykę poszczególnych stanów. Mamy więc niesprawiedliwych sędziów, oszustów – karczmarzy, a nade wszystko fałszywych duchownych i złych mnichów, czyli zbiegów z zakonu. Śmierć obiecuje wszystkim stosowne kary. Tylko dobry człowiek może nie bać
Jaki wizerunek śmierci odnajdujemy w Rozmowie mistrza Polikarpa ze Śmiercią? Prawdopodobnie polska przeróbka tekstu łacińskiego zatytułowanego Colloquium inter mortem et magistrum Polycarpum. Autor przekładu nie jest znany. Rękopis naszej wersji pochodził z końca XV w., ale zaginął podczas ostatniej wojny. Wiersz moralistyczno-dydaktyczny, zaliczany do poezji „kręgu przykościelnego”. Utwór jest wspaniałą ilustracją średniowiecznej myśli i ówczesnego systemu wartości. To literacki przykład danse macabre i barwny obraz średniowiecznej hierarchii społecznej. Zawiera typowy dla epoki wizerunek
Inny jeszcze tytuł tego utworu to Plankt świętokrzyski, bowiem plankt oznacza płacz, lament. Powstały około 1470 r. utwór należy do arcydzieł polskiej liryki średniowiecznej i warto dostrzec w nim pewne zabiegi kompozycyjne i stałe motywy charakterystyczne dla twórczości lamentacyjnej (scena pod krzyżem inspirowała wielu twórców średniowiecznych, polski Lament… podejmuje ów temat, czerpiąc wzory z Zachodu). Oto krótki opis siedmiu strof utworu: I – „Posłuchajcie, bracia miła” – to apostrofa do ludzi, by wysłuchali
Dlaczego Boską komedię Dantego uznaje się za pomost pomiędzy średniowieczem a renesansem? Boska komedia Dantego jest wizją wędrówki po świecie pozagrobowym. Jest to dzieło złożone z trzech części: Piekła, Czyśćca i Raju. Gatunek: poemat epicki Bohater: Dante – przemierza te sfery, podążając za dwoma przewodnikami: po piekle i czyśćcu oprowadza go Wergiliusz, a po raju ukochana Beatrycze. Utwór zawiera apel o przestrzeganie cnót chrześcijańskich. Dante jako człowiek wędruje po 9 kręgach piekła, gdzie zawiera się
Utwór Villona daje bogaty i barwny obraz epoki, nie tylko jej ideologii przepełnionej poczuciem przemijania, ale również tęsknoty za życiem, przywiązania do jego uroków. Istotny jest wymiar ludyczny (zabawy) w Wielkim testamencie. Villon wprawdzie przestrzega (sam zaznał wszelkich rozrywek, jakie oferował średniowieczny Paryż), ale zarazem informuje nas, jak to było: kręgle, karcięta, błazeństwa, dziewczęta, karczmy. Przestrzega młodych chłopców tymi oto słowy, w których pobrzmiewa może nuta nostalgii: Pludry, kaftany, krasne płaszcze suknie i wszystkie
To piękna opowieść o miłości silniejszej niż ludzkie prawa, a nawet śmierć. Wprawdzie można by powiedzieć, że miłość spadła na średniowiecznych kochanków przypadkowo, a nawet omyłkowo (wypili czarodziejski napój nie dla nich obojga przeznaczony), lecz nie należy brać literatury zbyt dosłownie. Przecież właściwie nie wiadomo, skąd pojawia się uczucie miłości i dlaczego porywa tę właśnie osobę czy też te dwie osoby. Cała historia z czarodziejskim napojem wyjaśnia tę wątpliwość, jest
Teocentryzm oznacza postawę skupioną na Bogu i sprawach religii, światopogląd umieszczający Go w centralnym punkcie zainteresowań i dążeń. Jest to wspólna cecha wszystkich bardziej uniwersalnych wzorców postawy religijnej średniowiecza. Skupienie się na sprawach Bożych, dążenie do ideału Boskiego mogą przecież przybierać najróżniejsze formy. Najbardziej charakterystyczne przykłady: Św. Augustyn – w założeniach swojej filozofii ukazuje dramat człowieka umieszczonego między niebem a ziemią, między aniołami a zwierzętami. Dramat człowieka polega na ciągłym rozerwaniu, szamotaniu się pomiędzy pragnieniem zwykłego,
Nawiązania do antyku w epokach późniejszych Literackie nawiązania do starożytności z grubsza podzielić można na dwa rodzaje. Pierwszy polega na wykorzystaniu bohaterów i tematów mitologii i literatury antycznej. Mamy wówczas do czynienia z próbą nowego przedstawienia postaci czy ujęcia problemu, a to, jak artysta tego dokonuje, zależy od jego indywidualnego stylu. Drugi rodzaj nawiązań – to świadome odwołania do antycznych idei, starożytnej filozofii, sztuki, ówczesnego systemu wartości. Przykłady nawiązań pierwszego typu z łatwością znajdziemy w każdej epoce. Nawiązania
Quintus Horatius Flaccus jest między innymi autorem Satyr, w których piętnuje wady współczesnego mu społeczeństwa. Najpełniej jednak jego talent objawił się w Pieśniach (Carmina), niekiedy nazywanych przez badaczy odami. To utwory o bardzo różnorodnej tematyce: filozoficznej, moralnej (Wdowa to uboga…), religijnej, patriotycznej i miłosnej (Do Cyprydy). Pieśń 30 z cyklu Pieśni III, rozpoczynająca się w oryginale od słów „Exegi monumentum”, to jeden z najbardziej znanych jego utworów. A motyw zbudowanego przez poetę pomnika w postaci własnej twórczości został przejęty
Reguły obowiązujące w tragedii greckiej 1. Zasada trzech jedności Jedność miejsca – wszystkie zdarzenia rozgrywały się w jednym miejscu (w komnacie, na placu przed pałacem itd.) To, co się działo poza tą przestrzenią, było relacjonowane – np. przez posłańca. Jedność czasu – wszystko musiało odbyć się w jak najkrótszym czasie (w ciągu jednej doby). Dążono do tego, by czas akcji pokrywał się z czasem spektaklu. Jedność akcji – prezentowano jeden wątek akcji, bez rozwijania epizodów
Wybitni dramatopisarze greccy („wielka piątka”) Tespis (VI w. p.n.e.) – legendarny pierwszy tragik, wprowadził pierwszego aktora, który występował w różnych rolach i prowadził dialog z chórem. Ajschylos (525-456 r. p.n.e.) – wprowadził drugiego aktora, ale nadal przeważały partie chórowe z koryfeuszem. Kładł duży nacisk na dekoracje, ulepszał stroje aktorów – powłóczyste szaty i wyższe koturny. Autor dziewięćdziesięciu tragedii, z których zachowało się dziewięć, w tym Oresteja, Błagalnice. Sofokles (496-406 r. p.n.e.) – wprowadził trzeciego aktora i postacie kobiece, dzięki czemu
W przypadku Iliady tłem fabuły jest wojna trojańska, której legendarnymi bohaterami są przede wszystkim: Achilles, Agamemnon, Parys, Helena. Iliada wywodzi się z mitu o jabłku niezgody. Inwokacja Homer zwraca się do Muzy, bogini, która podaje pieśń śpiewakom: Gniew, bogini, opiewaj Achilla, syna Peleusa, zgubę niosący i klęski nieprzeliczone Achajom, co do Hadesu tak wiele dusz bohaterów potężnych strącił, a ciała ich wydał na pastwę sępom drapieżnym Równoległość dwóch płaszczyzn Fabuła przebiega w świecie bogów
Koncepcje polityczne i społeczne Monteskiusz (1689-1755) uważany jest za ojca socjologii. Dokonał on rozróżnienia między prawidłowościami sterującymi życiem społeczeństw a prawami ustalonymi przez władze. Pierwsze z nich określił mianem socjologicznych i uznał, że są poznawalne naukowo, podobnie jak prawa fizyczne. Jednocześnie odrzucił pojmowanie historii jako rozumnego procesu mającego określony cel i stwierdził, że losy państw i społeczeństw są w pewnym stopniu przewidywalne i powtarzalne, i mogą być przedmiotem, jak na owe czasy wręcz przyrodniczych, badań naukowych. Zapamiętaj! Monteskiusz jest
Zwróćmy uwagę na: Behawiorystyczną technikę narracji. Polega na tym, że narrator unika wglądów we wnętrze bohatera, w jego psychikę. Oceniamy go i poznajemy z zewnątrz – oglądamy jego zachowanie (behaviour). Autor prezentuje i zostawia nas ze swoimi wnioskami. Behawioryści twierdzili bowiem, że tak naprawdę wnętrze ludzi jest niepoznawalne z zewnątrz, że badać można tylko zachowanie. Dialogowość utworów. Dialogi wartkie czyta się szybciej niż opisy, a choć Hłasko nie unika ich
Tematyka opowiadań Marka Hłaski Jest to świat straconych złudzeń i wiecznego zderzenia marzeń z rzeczywistością. Świat pesymistyczny, nic co dobre nie ma w nim szans przetrwania, żadna miłość nie może zakończyć się happy endem. Taki wydźwięk przyświeca każdemu kręgowi przestrzennemu, środowisku, tematowi. A tematy są dla pisarza charakterystyczne: Miasto. Miasto Hłaski poznajemy od kulis – poprzez mit lumpa, knajpy, speluny, margines społeczny. Miłość i kobieta-demon. Prawdziwą miłość zniszczy otoczenie. Kobieta
Charles Baudelaire (1821-1867) Pierwszy z tak zwanych poètes maudits – poetów przeklętych. Co rozumieć przez to określenie? Biografię pełną skandali obyczajowych, wielkich problemów uczuciowych, gwałtownych miłości i dramatycznych zerwań, ucieczek i problemów z prawem, wczesna, często samobójcza śmierć. Twórczość literacka poetów przeklętych spotykała się zwykle z odrzuceniem współczesnych, po śmierci autorów stając się przedmiotem kultu. W życiu Baudelaire’a bez trudu znajdziemy to wszystko. Był bywalcem domów publicznych i ulubieńcem pracujących
Imiona epoki Żadna epoka w dziejach literatury nie miała aż tylu nazw. Do dziś trwają spory o to, która z nich jest najodpowiedniejsza. Każda znaczy co innego, więc spór o nazwę jest sporem o istotę tamtych czasów o to, co było w nich najważniejsze. Nowy prąd w poglądach, literaturze i sztuce zaistniał pod wieloma nazwami. U nas nazywamy ten etap Młodą Polską, a w innych krajach nosił nazwę: Młode Niemcy,
Modernizm to epoka niezwykle istotna dla kształtu całej dwudziestowiecznej kultury. W Europie jej początek to lata sześćdziesiąte XIX w. – w 1857 r. we Francji ukazują się Kwiaty zła Baudelaire’a, uważane za najwcześniejszy utwór literatury modernistycznej, a końcem epoki ogłoszono początek wieku XX, ewentualnie wybuch I wojny światowej. Modernizm jako wielki ruch artystyczny trwa jeszcze długo. Niemal cała literatura dwudziestolecia międzywojennego to seria kolejnych dokonań. Modernizm to literacka realizacja postulatu
Bez znajomości tych terminów w ogóle nie da się mówić o poezji końca wieku! Sonet Oddźwięki Baudelaire’a jest chyba pierwszym wyraźnym zapisem nowego rodzaju artystycznej wrażliwości, z jakim wiążą się te pojęcia. Pojawia się w nim następująca teza: Jak oddalone echa, wiążące się w chóry, Tak sobie, w tajemniczej, głębokiej jedności – Wielkiej jako otchłanie nocy i światłości Odpowiadają dźwięki, wonie i kolory Cała natura ukazana jest w tym utworze
Jest to pojęcie ogarniające bardzo szeroki zakres znaczeń, bardzo bogaty materiał – w wielu dziedzinach, w literaturze, w sztuce, w filmie. Trudno nawet zdefiniować postmodernizm. Bez obaw, względnie spokojnie można powiedzieć, że jest to nurt, który przyjął się w wielu dziedzinach sztuki, a początki swoje miał w końcu lat sześćdziesiątych. Opierał się na intrygującej teorii: mianowicie na ogólnym przekonaniu twórców o wyczerpaniu się możliwości literatury, o tym, że wszystko już
