JAK ODPOWIADAĆ Z POLSKIEGO
Po męsku Chcąc przywdziać ubiór galowy, Sędzia czy Podkomorzy na białą koszulę wkładał żupan. Była to długa suknia męska z wąskimi rękawami zapinana na rząd gęsto umieszczonych haftek lub guziczków. Swoim krojem przypominała księżowską sutannę, lecz była nieco krótsza i wykonana z barwnych tkanin. Na żupan wdziewano długi, sięgający za kolano kontusz w kontrastowym kolorze. Ozdobą tej szaty były wyloty – rozcięte, swobodnie zwisające rękawy. Jedynie młodzi chłopcy mogli nosić
Pokaż, w jaki sposób Adam Mickiewicz wykorzystuje wzorce ludowe na przykładzie wybranej ballady. Zacznij: Ballada to krótki, wierszowany utwór nawiązujący do ludowych wątków, korzystający z ludowych wzorców wersyfikacyjnych i stylistycznych. W Polsce wzorcem tego gatunku stały się ballady z cyklu Ballad i romansów Adama Mickiewicza; stamtąd właśnie pochodzą Lilie. Rozwiń: Pełny tytuł utworu brzmi: Lilije. Ballada (z pieśni gminnej). Historia o niewiernej żonie, która zabiła męża, pochodzi z autentycznej pieśni ludowej. W pieśni zaczynającej się od słów Stała
Orientalizm – wskaż elementy orientalistyczne w wybranych utworach polskich romantyków. Zacznij: Zainteresowanie kulturą Wschodu miało związek z orientalnymi podróżami, które odbywali polscy romantycy (np. Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki) i z chęcią znalezienia alternatywnych wzorców wobec kultury Zachodu. Duży wpływ na rozwój orientalnej mody miała także twórczość François Chateaubrianda, George’a Byrona i Alphonse’a Lamartine’a oraz rozwój orientalistyki jako odrębnej nauki. Rozwiń: W Polsce, wzorem Byrona, często nawiązywano do Orientu arabskiego. Był on doskonałym tłem
Jak ukazana jest rewolucja w Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego? Zacznij: W dramacie Zygmunta Krasińskiego znajdziemy nawiązania do Wielkiej Rewolucji Francuskiej – to np. czerwona czapka wolności (nakrycie głowy jakobinów). Filozofowie francuscy na początku XIX w. spierali się o to, czym jest rewolucja – postrzegano ją jako karę Bożą za grzechy ludzkości albo próbę, której Bóg poddaje ludzi. Krasiński był przekonany o konieczności nadejścia rewolucji – ukazywał ją jako potworną, niszczącą siłę (która
Walterskotyzm – podaj definicje terminu, omów jego znaczenie w literaturze polskiego romantyzmu. Zacznij: Walterskotyzm to tendencja nawiązująca do wzorów literackich ukształtowanych przez szkockiego pisarza Waltera Scotta, autora powieści i powieści poetyckich o tematyce historycznej. Najbardziej znane utwory Scotta to Rob Roy i Ivanhoe. Stworzył nowy model powieści historycznej, który wywarł duży wpływ na literaturę romantyzmu. Rozwiń: Cechy powieści Waltera Scotta to żywa, bardzo dynamiczna fabuła, wyraźnie zarysowani główni bohaterowie, a przy tym duża dbałość
Realizm dziewiętnastowieczny – przedstaw podstawowe cechy tego prądu w literaturze. Realizm dziewiętnastowieczny Zdefiniuj pojęcie literatury realistycznej – jako dążącej do odwzorowania świata rzeczywistego. Przywołaj Balzakowską Komedię ludzką – jako próbę totalnej realizacji tego zamierzenia. Rozwiń: Omów podstawowe cechy prozatorskiej poetyki realizmu: Narracja auktorialna – pierwszoosobowy narrator „wszechwiedzący”. Metoda millieu – opis osoby, zjawiska poprzez otoczenie, akcesoria, rekwizyty. Dbałość o zgodność realiów, scenerii, topografii i zachowań w świecie przedstawionym z rzeczywistością. Zakończ: Zaznacz, że metody
Omów realizacje haseł i tendencji pozytywizmu w utworach epoki. Zacznij: Przywołaj pozytywistyczny postulat utylitaryzmu literatury. Podkreśl, że literatura epoki była wyjątkowo silnie podporządkowana kwestiom społecznym. Rozwiń: Przedstaw literackie odniesienia do haseł pozytywizmu: Praca organiczna – Lalka Bolesława Prusa (spółka do handlu z Rosją, filantropia Wokulskiego), Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej. Praca u podstaw – Janko Muzykant Henryka Sienkiewicza, Antek Bolesława Prusa. Emancypacja kobiet – Lalka Bolesława Prusa (postać Heleny Stawskiej). Asymilacja Żydów –
Wyjaśnij, dlaczego w odniesieniu do Lalki Bolesława Prusa mówi się o trzech pokoleniach idealistów. Zacznij: Konstruując świat przedstawiony w Lalce, Prus rzeczywiście dokonał wyraźnego rozróżnienia trzech pokoleń ideowych – romantyków, pozytywistów i – co ważne i nowe – pokolenia przejściowego – uosabianego przez Wokulskiego. Rozwiń: Omów postacie reprezentatywne dla poszczególnych pokoleń: Romantycy – to, rzecz jasna, Ignacy Rzecki. Potraktowany cokolwiek ironicznie, z rozrzewnieniem tęskni za Napoleonem i „wielkim czynem”. Ma wszak za sobą
Problem emancypacji kobiet w literaturze pozytywizmu Zacznij: Zaznacz, że właśnie pozytywizm był w Polsce czasem początków, prekursorskiej wobec dzisiejszego feminizmu idei emancypacji kobiet. Zarysuj krótko sytuację kobiet w dziewiętnastowiecznej kulturze patriarchalnej (wychowanie wyłącznie do funkcji rodzinnych, niemożność podjęcia pracy zawodowej, wielkie trudności w zdobywaniu wykształcenia, podporządkowanie – także prawne – mężczyznom). Rozwiń: To pytanie dotyczy właściwie tylko dwóch tekstów z programu szkolnego – Lalki i Nad Niemnem. W Lalce to przede wszystkim kwestia dwóch postaci
Znaczenie mogiły powstańców i grobu Jana i Cecylii w Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej. Zacznij: Jednym z podstawowych tematów Nad Niemnem jest tradycja czy raczej problem stosunku do niej. Młodzi, zbuntowani pozytywiści byli z nią na bakier – zwłaszcza jeśli chodzi o wspomnienie romantyzmu i powstań. Orzeszkowa nawołuje ich niejako do pogodzenia się z przeszłością – i odnalezienia własnych korzeni. Rolę swoistych punktów spotkania z tradycją pełnią w powieści właśnie dwie mogiły… Rozwiń: Omów symboliczne znaczenia obydwu mogił: Grób
Ukaż fascynację folklorem wiejskim w literaturze Młodej Polski. Zacznij: Przywołaj pojęcie chłopomanii (dość płytkiej fascynacji obyczajowością i światopoglądem chłopstwa) reprezentowanej np. przez Lucjana Rydla (Pana Młodego w Weselu). Zaznacz ogromną wagę motywu wsi w zakresie zainteresowań twórców młodopolskich. Rozwiń: Dokonaj przeglądu utworów realizujących motyw: Z chałupy – cykl sonetów Jana Kasprowicza (chłopa z pochodzenia) poświęcony życiu wsi. Część utworów ma charakter społeczny, część jest prostymi obrazkami opisującymi chłopską codzienność. Nowele Żeromskiego. Zmierzch to skrajnie
Omów cechy symbolizmu jako prądu artystycznego. Zacznij: Za początek literackiego symbolizmu uważa się wydanie w roku 1857 tomu poetyckiego Kwiaty zła Charles’a Baudelaire’a. Najważniejszym wyróżnikiem prądu jest oczywiście technika symbolu – tajemniczego, wieloznacznego i wizyjnego obrazu zapisanego w wierszu i otwierającego przed czytelnikiem jak najszersze pole do domysłów i interpretacji – idealnym przykładem mogą być róża i uschnięta sosna w Krzaku dzikiej róży w ciemnych smreczynach Jana Kasprowicza. Rozwiń: Wymień pozostałe pojęcia i techniki związane z symbolizmem, wskaż ich
Wola mocy, wola życia, wola śmierci. Scharakteryzuj pokrótce filozofię końca XIX w. Zacznij: Filozofia, którą fascynowali się moderniści, jest raczej mroczna. Nie stroni od obrazoburstwa i poglądów bardzo kontrowersyjnych. Najważniejsze nazwiska to: Arthur Schopenhauer, Fryderyk Nietzsche i Henri Bergson. Rozwiń: Odnieś zawarte w temacie określenia do odpowiednich prądów filozoficznych: Wola mocy – to termin z filozofii Nietzschego, wiążący się z ideą nadczłowieka. Nietzsche był krytykiem moralności i kultury chrześcijańskiej, domagał się ustanowienia na nowo wartości moralnych
Przedstaw Wesele Stanisława Wyspiańskiego jako dramat realistyczno-symboliczny. Zacznij: Wesele to dramat, w którym realizm miesza się z symbolizmem i fantastyką. Realistycznie zarysowana akcja, w bardzo konkretnej scenerii, z bardzo konkretnymi (rzeczywistymi!) postaciami, stanowi swoistą oś konstrukcyjną dla treści symbolicznych. Rozwiń: Przedstaw elementy realistyczne i symboliczne Wesela: Elementy realistyczne: bronowickie wesele (wzorowane na rzeczywistym – Lucjana Rydla); postacie – reprezentanci miasta i wsi; cały pierwszy akt dramatu i część scen z pozostałych aktów. Elementy symboliczne: postacie fantastyczne – „osoby dramatu”
Scharakteryzuj pokrótce tendencje naturalistyczne w prozie Młodej Polski. Zacznij: Naturalizm to prąd wywodzący się z Francji – jego duchowym ojcem był filozof Hipolit Taine. Przeniósł on darwinowskie koncepcje ewolucjonizmu, doboru gatunków, walki o byt i selekcji naturalnej na… ludzkie społeczeństwo. Do literatury naturalistyczne idee wprowadził zaś Emil Zola, który postulował opisywanie „bez ogródek” rzeczonych zjawisk w powieściach i dramatach. Naturalistyczne pisarstwo cechuje się ostrością opisu, skłonnością do scen brutalnych i obscenicznych. Przede wszystkim jednak ludzkie działania
Ukaż elementy struktury mitycznej w Chłopach Władysława Reymonta. Zacznij: Władysław Reymont podczas pracy nad Chłopami dokonał naukowego wręcz odkrycia, jakiego mogło mu zazdrościć wielu etnografów. Doszedł mianowicie do wniosku, że życie i światopogląd współczesnego mu chłopa jest bardzo bliski przedstawicielom kultur prymitywnych, regulowanych świadomością mitologiczną. Rozwiń: Życie mieszkańców Lipiec regulowane jest przez czas cykliczny – pory roku i odpowiadające im zdarzenia. To zresztą odzwierciedla się w samej czterotomowej strukturze powieści. Losy jednostek we
Jak ukazana jest totalitarna Moskwa w Mistrzu i Małgorzacie Michaiła Bułhakowa? Zacznij: Powieść powstawała w latach 1928-1939, zaś została wydana już po śmierci autora, w połowie lat 60. Akcja powieści toczy się we współczesnej pisarzowi Moskwie (lata 30.), choć nie tylko tam. Powieść łączy bowiem trzy wątki: realistyczny, fantastyczny i historyczny. Rozwiń: Moskwa ukazana zostaje jako miasto paradoksów i absurdów, bardzo nieprzyjazne artystom. Kultura „dekadenckiego” Zachodu jest oficjalnie potępiona przez władzę, ale mieszkańcy tęsknią
Scharakteryzuj pokolenie Współczesności. Zacznij: „Współczesność” to tytuł pisma, wokół którego skupiła się grupa poetów – „zwiastunów” odwilży. To pismo było jedynym właściwie elementem scalającym grupę. Poeci, tacy jak Jerzy Harasymowicz, Miron Białoszewski, Stanisław Grochowiak czy Zbigniew Herbert, ów indywidualizm i odrębne drogi artystyczne podkreślali. Podobnie jak w wypadku Skamandrytów, nie było raczej mowy o wspólnym programie. Rozwiń: W 51. numerze Życia Literackiego z 1955 r. miała miejsce „prapremiera 5 poetów”, wprowadzonych przez wielkich, uznanych twórców
Przedstaw Przedwiośnie Stefana Żeromskiego jako powieść otwartych pytań. Zacznij: Powieść powstała w momencie, kiedy jeszcze formowało się państwo polskie. Wynika z obserwacji sytuacji społecznej i politycznej Polski. Rozwiń: Pytania zadawane w powieści dotyczą kwestii wyboru drogi życiowej przez Cezarego Barykę, głównego bohatera. Choć w ostatniej scenie dołącza do maszerujących na Belweder, nie oznacza to, że dokonał już wyboru drogi życiowej. Pytania dotyczą także polityki wewnętrznej i zewnętrznej, która zostanie wybrana przez władze kraju. Przełomową sytuację –
Przedstaw podstawowe założenia realizmu magicznego na podstawie wybranej powieści. Zacznij: Powieściami realizmu magicznego nazywa się głównie powieści iberoamerykańskie powstałe w latach 60. i 70. XX w. Rozwiń: W obrębie świata przedstawionego współistnieją realizm i fantastyka (np. dokładny, realistyczny opis narodzin dziecka ze świńskim ogonem w Stu latach samotności Gabriela Garcii Márqueza). Czas często ma charakter kolisty – jak w mitach, zaś równolegle z czasem mitycznym rozwija się chronologia zdarzeń. Mitologizacja czasu i przestrzeni ułatwia uniwersalizację przedstawionych problemów
