JAK ODPOWIADAĆ Z POLSKIEGO
Najważniejsze historie Starego Testamentu Stworzenie świata – kosmogonia biblijna W Biblii znajdują się dwa niezależne opisy stworzenia świata. Wersja I Stworzenie świata trwało sześć dni. Bóg tworzył kolejne elementy wszechświata werbalnie – za pomocą słów powoływał je do istnienia, po czym nadawał im nazwę. Uwaga: najpierw tworzył, a dopiero potem nazywał! Po nadaniu nazwy w biblijnym opisie pada zawsze formuła: „A Bóg widział, że były dobre”. Dzień pierwszy: „Na początku Bóg stworzył niebo
Abel i Kain – synowie Adama i Ewy, z których Abel – umiłowany syn ojca – zostaje zabity przez Kaina – uosobienie zbrodni bratobójstwa. Abraham – jeden z pierwszych patriarchów narodu żydowskiego, poprowadził Izraelitów do Kanaan w Palestynie i tu osiadł. Żoną Abrahama była Sara, która powiła mu syna Izaaka, mając 90 lat! Bóg zaś chcąc wypróbować wiarę Abrahama, zażyczył sobie ofiary z jego jedynego syna – i Abraham spełnia rozkaz, mimo bólu jest gotów ofiarować Izaaka na
Nawiązania do Biblii W poezji – dawnej i współczesnej – znajdujemy wiele utworów poświęconych różnym motywom biblijnym: wizji końca świata, tematowi szatana, śmierci, postaciom biblijnym. Swoisty rozdział tworzą przekłady – choćby psalmów, z którymi zmierzyć się chcieli najbardziej utalentowani poeci świata. Proza gęsta bywa od biblijnych aluzji, czasem motyw taki pojawia się w tle – jak w Wieży Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, bywa główną materią – jak w Mistrzu i Małgorzacie Michaiła Bułhakowa. Innym razem Biblia jest kluczem do
Oświeceniowa wizja świata W epoce oświecenia wierzono, że świat jest skończonym doskonałym mechanizmem, niby zegar nakręcony przez Wielkiego Zegarmistrza – Boga, a ludzie różnią się tylko rozumem, co wcale nie zakłóca harmonii, gdyż, jak stwierdził Kartezjusz w Rozprawie o metodzie, nie ma na świecie człowieka, który uważałby, że ma za mało rozumu. Panowało przekonanie, że rośliny, zwierzęta i ludzie są mechanizmami. Za pomocą matematyki wyjaśniano wszystko. Świat postrzegano jako gigantyczne laboratorium. Tajemnica istnienia została
Irracjonalizm – pogląd szczególnie charakterystyczny dla filozofii romantycznej. Przeciwstawia się bowiem racjonalnemu (czyli rozumowemu, naukowemu) poznawaniu rzeczywistości. Irracjonalizm nakazuje poszukiwać prawdy tylko za pomocą środków pozarozumowych, takich jak intuicja, przeczucie, wiara, instynkt. George Byron Giaur; Adam Mickiewicz Oda do młodości, Ballady i romanse (Romantyczność). Fantastyka – czyli ogół nadprzyrodzonych, niezwykłych zjawisk i istot, które pojawiają się w romantycznej literaturze. To całe zastępy faunów, duchów, rusałek i widm istniejących równoprawnie z osobami realnymi, w utworach tej epoki.
Romantyzm stawiał przed literaturą wysokie zadania, zakładał spontaniczność aktu twórczego, oryginalność i indywidualizm. Intuicję, wrażliwość, uczuciowość i wyobraźnię przedkładano nad erudycję i pilne przestrzeganie klasycznych norm gatunkowych. Dlatego też zrodziły się nowe, oryginalne, romantyczne gatunki, za pomocą których łatwiej było wyrazić ideę epoki. W ten sposób powstały: Powieść poetycka (inaczej poemat epicki) – łączyła romantyczny liryzm z epicką opowieścią. Najwyraźniej stanowiła formę przejściową między klasyczną poezją a realistyczną powieścią. Twórcą gatunku był George Byron (Giaur,
Doktryny filozoficzne najoryginalniejsze i najbardziej typowe dla tego okresu były dziełem: Johanna Gottlieba Fichtego, Georga Wilhelma Hegla, Friedricha Schellinga, Sørena Kierkegaarda. Johann Gottlieb Fichte Był pierwszym idealistycznym filozofem XIX w. Uznał, że wszystko, co poznajemy, zawiera pierwiastek myślowy. Oznacza to, że myśl jest w bycie. Jednakże z bezdusznego bytu nie może powstać myśl. Tam, gdzie istnieje rzeczywistość, musi istnieć czyn, który ją stworzył. Ponieważ nie ma czynu bez idei, należy uznać, że na
Oto Werter – bohater powieści Goethego Cierpienia młodego Wertera, młody człowiek w prostym niebieskim fraku z kołnierzem i wyłogami, w żółtych spodniach i żółtej kamizelce. Dlaczego cierpiał tak bardzo, że pewnej grudniowej nocy, tuż przed świętami Bożego Narodzenia, strzelił sobie w głowę. Mówiąc najogólniej, nie potrafił pogodzić się z faktem, że kobieta, którą kocha, zostaje żoną jego przyjaciela, a o jego „karierze” decydują nie przymioty ducha i umysłu, ale niskie, bo zaledwie mieszczańskie, pochodzenie. Nie mógł uznać istniejącego porządku
Średniowieczny stary alchemik – doktor Faust – całe życie spędził na poszukiwaniu prawdy, posiadł całą wiedzę książkową, lecz nie dało mu to prawdziwej znajomości świata, nie poznał tajemnicy życia, definicji dobra, zła ani sensu istnienia. Ów rozgoryczony i rozczarowany płytkością nauki człowiek jest tytułowym bohaterem wielkiego dramatu Johanna Wolfganga Goethego. Poeta „organizuje” w swoim dziele wielki eksperyment – daje bohaterowi szansę poszukiwania prawdy. Oto w Prologu Bóg zezwala Szatanowi, by
Możemy zaryzykować żartobliwe twierdzenie, że Rękawiczka Schillera to ballada z pointą. Pointa tkwi w zaskakującym zakończeniu akcji. Oto znaleźliśmy się w kręgu średniowiecznych dam i rycerzy. Jesteśmy świadkami igrzysk – turnieju rycerskiego. Świetnie zarysowana scena prezentuje króla, damy dworu i rycerstwo – oraz arenę. Na rozkaz króla giermkowie wpuszczają tam lwa, tygrysa, lamparty. I nagle… Nadobna Marta rzuca pomiędzy dzikie bestie rękawiczkę, mówiąc słodko, by ten, kto ją kocha – podał ją. Jej rycerz Emrod, jak
George Byron stanowił ucieleśnienie romantycznego losu, a jego biografia, w której literatura splata się z rzeczywistością, niewiele się różni od dziejów literackich bohaterów, których stworzył. Był tak jak oni samotny, uczuciowy, zbuntowany, gotów do największych poświęceń w imię wolności i obrony uciśnionych. On sam stał się mitem i legendą znaną w Europie wcześniej niż jego twórczość. Mówiono o angielskim poecie: „drapieżny ptak lub kot”, otaczała go aura sensacji i niezwykłości. Bo też i Byron śmiało sobie jak na owe czasy
Giaur to opowieść o miłości, zdradzie i zbrodni. Jej bohater żyje w świecie pełnym zła, sam jest tego zła sprawcą i ofiarą. Ta sprzeczność stanowi o romantycznej istocie utworu. Giaur jest samotnym, tajemniczym młodzieńcem, który znalazł się w Grecji opanowanej przez Turków. Nikt nie zna jego imienia ani przeszłości. Giaur – tym mianem określają Turcy każdego innowiercę. Akcja utworu pełna jest dramatycznych wydarzeń. Zachowując kolejność wypadków, można przedstawić ją następująco. Giaur z wzajemnością pokochał Leilę – niewolnicę
Udowodnij, że Giaur Byrona jest powieścią poetycką. Najpierw trzeba ustalić, czym jest powieść poetycka To nowy, romantyczny gatunek literacki, który powstał z przemieszania epiki (powieść) i liryki (poetycka). Cechą typową dla epiki jest fabuła i obecność kogoś, kto ją opowiada (narratora). Z kolei wyznacznikiem liryki jest wyrażanie uczuć (a więc subiektywizm narracji), poetyckie obrazowanie w opisach np. pejzaży, rymowany i wersowy układ utworu. Dzieło Byrona spełnia te wymogi. Obserwujemy dramatyczną akcję, opowiadaną przez kilku nawet narratorów,
Przede wszystkim należy pamiętać, że Giaura tłumaczył na język polski Adam Mickiewicz. A zatem wszystko, co mógł przekazać odbiorcy, każdą sugestię, aluzję do sytuacji ojczyzny, wykorzystał i wyeksponował. Wstęp Giaura nadawał się do tego szczególnie. Jest to bowiem fragment oderwany od głównego toku akcji. Poeta opisuje pejzaż Grecji, wskrzesza także wspaniałą przeszłość. Wspomnienia dawnej świetności, starożytnych bitew, męstwa, zwycięstw wydają się być bolesne i pełne goryczy. Dlaczego? Bo oto Grecja jest w niewoli tureckiej,
Wyjaśnij nazwę, podaj ważne wydarzenia historyczne, które określiły atmosferę epoki dwudziestolecia międzywojennego. Znaki czasu Chodzimy do kina na filmy nieme, a od roku 1927 dźwiękowe. Kolor przyjdzie dopiero po wojnie. Jeździmy automobilem, ale tylko jeśli jesteśmy bardzo bogaci. Biedniejsi mogą przemieszczać się szybkimi pociągami. Wybrańcy – aeroplanem. Poczciwy dyliżans zaprzężony w dziarskie konie – to już przeszłość. Telefon i telegraf są na porządku dziennym. Słuchamy radia – i nie przestaniemy słuchać do dziś. Rozmnożą
Wśród zalewu nowych koncepcji, pomysłów, sposobów na życie epoki międzywojennej koniecznie wymienić trzeba: behawioryzm, freudyzm, egzystencjalizm, pragmatyzm i katastrofizm. Są to koncepcje filozoficzne proponujące różne spojrzenia na istotę ludzką, różne definicje życia i istnienia, lecz pamiętać należy, że określiły także kształt literatury i sztuki epoki. Przyjrzyjmy się bliżej tym prądom. Behawioryzm Pochodzi od słowa behaviour (zachowanie, postępowanie). Twórcy tej koncepcji twierdzili, że człowieka można poznać tylko poprzez obserwację jego zachowania i postępowania, niejako z zewnątrz.
Poezja – jak wszystkie inne dziedziny – uległa wpływom nowej epoki. Cóż stało się tematem poezji? Oto wkroczyły do świata liryki: technika, miasto, maszyny, tłum. Nowe kierunki, propagujące nowe formy to: ekspresjonizm, awangarda poetycka, futuryzm, dadaizm, nadrealizm, neoklasycyzm. Ekspresjonizm Ojczyzną nurtu były Niemcy, a podjęło go nowe pokolenie XX wieku około 1910 roku. Ekspresja – to wyrażanie, uzewnętrznianie tego, co tkwi głęboko we wnętrzu człowieka. Poezja musi wyrażać to wnętrze – tak
Francja Awangarda francuska Prześliczna rudowłosa Guillaume’a Apollinaire’a to wiersz programowy. W chwili wybuchu pierwszej wojny światowej Apollinaire wstąpił do armii francuskiej. Po powrocie z frontu, bogaty w doświadczenia, określa w przytoczonym wierszu swój program artystyczny, który jest zarazem programem francuskiej awangardy (wraz z Apollinaire’em tworzyli to ugrupowanie Max Jacob i Blaise Cendrars). Awangardy, której twórczość nazywana była później kubizmem poetyckim ze względu na bliskie związki z malarzami, takimi jak Picasso, Braque, Modigliani. Utwór utrzymany jest w tonie rozmowy
Przede wszystkim oglądamy nowatorski układ graficzny – bo wersy układają się w zarys żołnierza. Wiersz jest przykładem liryzmu wizualnego, jest też utworem dotyczącym wojny, mówi o przeżyciach i przyśpieszonym dojrzewaniu młodego człowieka z czasu I wojny światowej. Utwór jest apostrofą do dwudziestoletniego chłopaka, który zaznał okrucieństw wojny. Strofy pozbawione są interpunkcji, zdania są eliptyczne (skrócone), dynamiczne, rozplanowane według zarysu postaci. Popatrzmy na fragment – karabin. Widziałeś śmierć twarzą w twarz więcej niż stokrotnie nie wiesz
W XX wieku Stany Zjednoczone stały się potężnym mocarstwem. Dotknięte kryzysem lat dwudziestych, były też ojczyzną nowych, wielkich twórców prozy: William Faulkner – pisarz amerykańskiego Południa, głoszący tezę, iż nie można odrzucić przeszłości; staje się ona piętnem w życiu człowieka. A przeszłość jego postaci bywa ponura, kryminalna, uwikłana w moralne dylematy. Główne powieści: Wściekłość i wrzask, Absalomie, Absalomie, Azyl Ernest Hemingway – bardzo poczytny, operujący behawioryzmem pisarz noblista, opisywał miłość i heroizm, twardych bohaterów o szlachetnym
