Pozytywizm w Polsce
Przestrzeń w dziele literackim jest elementem świata przedstawionego. Jej składnikiem może stać się postać, przedmiot, wydarzenie, przeżycie. W powieści realistycznej elementy te pokazywane są w konkretnym i wyrazistym ukształtowaniu. Przestrzeń na ogół prezentowana jest przy pomocy opisu. Przestrzeń czasami zostaje nacechowana symbolicznie: przestrzeń otwarta często kojarzy się z optymizmem, zamknięta ma wyrażać pesymistyczną wizję kondycji ludzkiej. Plan wypowiedzi: Miasto Przestrzeń miejska to głównie Warszawa. Przedstawiona jest w sposób realistyczny. Na podstawie powieści Prusa możemy odtwarzać mapę
Lalka Bolesława Prusa jest powieścią panoramiczną, skutkiem czego występuje w niej cała armia postaci – liczni przedstawiciele wszystkich warstw społecznych obojga płci, różnego zawodu i wyznania. Sceną wydarzeń jest Warszawa – w większości fabuły, bo epizody rozgrywają się też w Zasławiu i w Paryżu. Wątki łączy osoba Stanisława Wokulskiego, którego dzieje są osnową powieści. Inne osoby: Izabela Łęcka – główna bohaterka powieści. Kobieta piękna (klasyczny typ błękitnookiej blondynki), arystokratka o zimnym sercu i wysokim mniemaniu o sobie i swojej rodzinie.
Nad Niemnem spełnia wymogi tzw. powieści dobrze skomponowanej – jak określali ją współcześni krytycy. To znaczy przemyślanej, o zwartej strukturze, w której wszystkie elementy są logicznie powiązane i uzasadnione. Przy czym Nad Niemnem spełnia wiele założeń realizmu, choć nie da się ukryć, że jest nieco tendencyjna – preferuje bowiem ideał pracy i program pozytywistów. Nad Niemnem jako powieść realistyczna na plan pierwszy wysuwa świat przedstawiony i prawdę o nim. Orzeszkowa jest narratorem wszechwiedzącym, nie ujawnia bezpośrednio
Udowodnij, że utwory Katarynka lub Kamizelka Bolesława Prusa to nowele doskonałe. 1. Na początku odpowiedzi… …wymień w punktach cechy doskonałej noweli (jedność czasu, jedność miejsca, mała liczba bohaterów, główny motyw, jeden wątek, punkt kulminacyjny, wyraźna puenta). 2. Rozwinięcie wypowiedzi Wybierz jedną z nowel (poniżej dwa przykłady) i jeszcze raz kolejno wymieniaj cechy tego gatunku, dopowiadając, jak wygląda to w omawianym utworze Prusa. 3. Jeśli chcesz podnieść poziom pracy wspomnij krótko o historii tego gatunku.
Nad Niemnem – powieść realistyczna czy tendencyjna? Zacznij od wprowadzenia Zaznacz różnicę znaczeniową między terminami powieść realistyczna i powieść tendencyjna. Podkreśl, że powieść tendencyjna była formą charakterystyczną dla pierwszej fazy pozytywizmu polskiego, w miarę rozwoju prądu zaś znacznie popularniejsze stały się utwory typowo realistyczne. Nad Niemnem to powieść Elizy Orzeszkowej powstała w okresie pozytywizmu, czyli w czasie, kiedy przed literaturą stawiano konkretne zadania. Pisać dla samego pisania po prostu nie wypadało. Cała literatura realizowała
Izabela Łęcka – famme fatale czy romantyczna, niedościgniona kochanka? Izabela Łęcka jest raczej nielubianą postacią wśród odbiorców Lalki. Wszyscy mają jej za złe nieszczęścia Wokulskiego – a że przywiodła do zguby już i innych adoratorów – może uchodzić za kobietę fatalną. W pewnym stopniu realizuje też schemat romantycznej kochanki – pamiętamy Marylę, Ewę, Laurę, które nie przyjęły oświadczyn zakochanego w nich do szaleństwa mężczyzny. Głównym powodem była przepaść w sytuacji
Pochodzenie Ponieważ urodziła się jako arystokratka, jest wychowywana jak przystało na arystokratkę. Spotyka się z ludźmi, których ta warstwa społeczeństwa akceptuje, i korzysta ze wszystkich jej przywilejów. Są zaś one niemałe. Dziecko zamożnego arystokratycznego rodu nie napotyka na swej drodze żadnych większych przeszkód. Ma wszystko, co najlepsze i najdroższe. Żyje w izolacji, która ma w sobie wiele z poczucia wyższości, lecz także z poczucia zagrożenia. W wieku XIX bowiem w
Poznajemy go w roku 1879 jako człowieka dojrzałego – ma wówczas około czterdziestu pięciu lat. Urodzić się zatem musiał w latach trzydziestych XIX w. Jak wyglądało jego życie przez ostatnich czterdzieści lat? Młodość O pierwszych dwudziestu latach jego życia nie wiemy w zasadzie nic. Jedyne dane wyglądają tak: Wokulski jest synem wysadzonego z siodła szlachcica, który procesuje się, by odzyskać majątek. Majątek ów „stracił” jeszcze dziadek Wokulskiego, co pozwala przypuszczać,
Powszechnie uważa się, zresztą błędnie, że tytułową lalką jest główna bohaterka utworu, Izabela Łęcka, kobieta o nietuzinkowej ponoć urodzie, błękitnooka blondynka o lalkowatych rysach. Tego rodzaju interpretacja nie jest jednakże zgodna z intencjami samego pisarza, który tłumaczył, że tytuł odnosi się do jednego z epizodów powieści – procesu między baronową Krzeszowską a panią Stawską o lalkę. Nie jest to jedyny motyw lalki w powieści. Lalki salonowe Motyw lalki związany jest
Plan powieści Powrót Wokulskiego do Warszawy z ogromnym majątkiem. Starania o Izabelę: duże datki na dobroczynność, wykupienie weksli Łęckiego itp. Kwesta w kościele i zaproszenie do hrabiny Karolowej. Wyścigi konne – przekazanie przez Wokulskiego wygranej na ręce Izabeli z przeznaczeniem na działalność charytatywną. Wizyty u Łęckich. Kupienie kamienicy Łęckich przez Wokulskiego. Wyjazd do Paryża – spotkanie z Suzinem i plany wspólnych interesów, – poznanie Geista – niedocenianego naukowca. •Załamanie psychiczne
Wątek przygodowy Do Wodoktów na Żmudzi, majątku Oleńki Billewiczówny, przybywa chorąży orszański Andrzej Kmicic. Dowiedział się bowiem, że jej dziad, przyjaciel jego ojca, przeznaczył mu ją na żonę. Oleńka z niepokojem wprawdzie oczekiwała wizyty, ale jej efektem jest natychmiastowe wzajemne oczarowanie. Kompania Kmicica to oddani mu żołnierze zabijacy, słynący na całą okolicę z awantur, swawoli i pijatyk. Dowiedziawszy się o tym, Oleńka prosi narzeczonego o zmianę stylu życia, a ten
Narracja ówczesnych nowel jest zróżnicowana. Bardzo często mamy do czynienia z opowiadaniem rzeczowym, nastawionym na konkret, sprawiającym wrażenie całkowicie obiektywnego. Tak jest na przykład w nowelach Prusa – nie bez powodu rzeczowniki były ulubioną częścią mowy tego pisarza. W podobny sposób prowadzi narrację Eliza Orzeszkowa w Tadeuszu. W nowelach dojrzałego realizmu rzadko spotykamy się z odautorskimi komentarzami, znanymi z nowel tendencyjnych, np. Antka, ponieważ ambicją pisarzy było sięganie po nowatorskie
A… B… C… Elizy Orzeszkowej Tadeusz Elizy Orzeszkowej Miłosierdzie gminy Marii Konopnickiej Dym Marii Konopnickiej Nasza szkapa Marii Konopnickiej Katarynka Bolesława Prusa Antek Bolesława Prusa Szkice węglem Henryka Sienkiewicza Janko Muzykant Henryka Sienkiewicza Latarnik Henryka Sienkiewicza A… B… C… Elizy Orzeszkowej Ta nowelka miała być wydrukowana w Świcie w 1884 roku, ale jej publikacja została wstrzymana przez carską cenzurę. Autorka zmieniła więc realia z rosyjskich na niemieckie i wydała
Akcja Kamizelki toczy się w Warszawie – mieście ukochanym przez Bolesława Prusa. Narrator wspomina różne miejsca np. Ogród Botaniczny, Łazienki. Bohater czyta czasopismo warszawskie, w którym zresztą Prus publikował swoje prace, Kurier Świąteczny. Miejsce akcji to typowa warszawska kamienica. Fabuła nowelki toczy się w czasach współczesnych autorowi, a akcja trwa od kwietnia do listopada. Utwór rozpoczyna opowieść narratora, w którym badacze literatury dopatrują się samego Prusa, o jego osobliwej kolekcji
Nad Niemnem to kolejny w literaturze polskiej gatunkowy przykład epopei szlacheckiej. Jakie cechy powieści o tym świadczą? Bohater zbiorowy Choć, oczywiście, każdego z głównych bohaterów i traktować można bardzo indywidualnie, to jednak – podobnie jak w wypadku Pana Tadeusza – wszyscy razem tworzą pewną całość noszącą cechy bohatera zbiorowego. Tym bohaterem zbiorowym Nad Niemnem jest właśnie polska szlachta – w całej swej społecznej rozciągłości – od arystokraty Różyca aż po
Bohaterowie Nad Niemnem We dworze w Korczynie zamieszkuje rodzina Korczyńskich: senior rodu – Benedykt, jego żona Emilia, dwoje dzieci – dwudziestoletni Witold i kilkunastolatka Leonia – które uczą się w szkołach w mieście i właśnie przyjechały na wakacje, a także zajmująca się całym domem krewna Benedykta, Marta, inni zubożali krewni – Justyna i Ignacy Orzelscy oraz panna Teresa, dama do towarzystwa Emilii. Benedykt Korczyński, dobry gospodarz, ciężko pracuje, aby zapewnić
W jaki sposób i przez kogo realizowany jest w „Lalce” program pozytywistów? Lalka powstała w latach 1887-1889, a więc w czasach, kiedy program pozytywistów okrzepł i był już wystarczająco znany ogółowi Polaków. Nie znaczy to jednak, że był – jak chcieliby pozytywiści – z zapałem realizowany. Wiele wskazuje na to, że działo się inaczej. Lalka ukazuje zapewne stan faktyczny – swoistą obojętność społeczeństwa wobec haseł pozytywizmu oraz brak rzeczywistych warunków niezbędnych do tego, aby program ów realizować.
Bohaterowie nowel pozytywistycznych To musisz wiedzieć! Nowela to jeden z najpopularniejszych gatunków pozytywistycznych, uprawiali ją najwybitniejsi powieściopisarze epoki: Henryk Sienkiewicz, Bolesław Prus, Eliza Orzeszkowa i najwybitniejsza pozytywistyczna poetka – Maria Konopnicka. Zadaniem noweli było najczęściej poruszyć czytelnika, apelować do jego sumienia, skłaniać do działania (czyli do pomocy najuboższym warstwom społeczeństwa) albo ostrzegać (np. Za chlebem Henryka Sienkiewicza). Nowele to specyficzne dokumenty epoki – przedstawiały drobne epizody z życia przeciętnych, nierzadko boleśnie pokrzywdzonych ludzi.
Pozytywizm warszawski to ruch polityczno-społeczno-publicystyczno-literacki w latach 1864-1890; głównym twórcą tej ideologii (próby zespolenia idei pozytywizmu z programem społeczno-narodowym) był Aleksander Świętochowski. Ten ruch przeciwstawiał romantyzmowi wiarę w zdobycze i osiągnięcia nauki, pracy i cywilizacji. Członkowie tego ruchu dążyli do gospodarczego i kulturalnego podźwignięcia kraju oraz do zreformowania oświaty. Takie były ich cele na przyszłość. Zbrojnym walkom na razie mówili „nie”. Zobacz: Program pozytywistów warszawskich
Pan Wołodyjowski W ostatnim tomie Trylogii Sienkiewicz przybliża postać Michała Wołodyjowskiego – mistrza szabli polskiej, osobę, która występuje we wszystkich trzech tomach. Mały Rycerz nie jest już młodzieńcem, i choć ojczyźnie wiernie służył, los nie odpłacił mu szczęściem do niewiast. Kiedy już miał się żenić z Anusią Borzobohatą-Krasieńską, panna mu zmarła i zbolały pan Michał zdecydował się porzucić rzemiosło wojenne i pójść do klasztoru. I w tym miejscu rozpoczyna się ostatni tom Trylogii, nieco odmienny od