EPOKI LITERACKIE
Wiedza o filozofii XX wieku jest niezbędna przy podsumowaniach minionego stulecia, interpretowaniu najważniejszych zjawisk literackich i wskazywaniu związków między literaturą a filozofią. Intuicjonizm (bergsonizm) Inicjatorem tego kierunku był francuski myśliciel Henri Bergson (1859-1941). Jego myśl, bardzo popularna i atrakcyjna w wieku XX, stała się kontynuacją buntu wobec rozumu, który zapoczątkował jeszcze Rousseau. Bergson krytykował działanie umysłu, ludzkiej władzy wielbionej przez wielu filozofów kierunków racjonalistycznych. Rozum, żeby poznać świat, musi
Sprawdź swoją wiedzę ze średniowiecza Pamiętaj – tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa! 1. Czego symbolem była pantera w Boskiej komedii Dantego? a) pychy b) rozwiązłości c) chciwości 2. Czym głównie posługiwała się sztuka średniowiecza? a) alegorią b) metaforą c) symbolem 3. Jakie zwierzę było kojarzone w tej epoce z dziewictwem? a) łania b) baranek c) jednorożec 4. Gdzie znajduje się wejście do piekła w Boskiej komedii? a) u podnóża góry
Adam Mickiewicz Dzieciństwo sielskie, anielskie Adam Mickiewicz urodził się 24 grudnia 1798 r. w Zaosiu koło Nowogródka. Rodzicami poety byli Mikołaj Mickiewicz, komornik i adwokat, oraz Barbara z domu Majewska. To właśnie ukochana matka ofiarowała synka pod opiekę Matki Boskiej Ostrobramskiej, gdy jako maleńki chłopczyk wypadł z okna. Choć rodzina była raczej biedna, dzieciństwo miał poeta beztroskie. Przerwała je śmierć ojca w 1812 r. Jak to widać w dziełach? „Kraj lat dziecinnych” pokazał Mickiewicz przede wszystkim w Panu Tadeuszu.
Ludomania (wieś) Pod koniec wieku XIX – zwłaszcza w Krakowie, w kręgach elit kulturalnych – pojawia się moda, na wieś i wszystko co „chłopskie” – którą określamy terminem ludomania. Owocuje to między innymi: serią małżeństw przedstawicieli elit z chłopkami; powstaniem setek utworów literackich opiewających życie wsi; zalewem obrazów o tematyce wiejskiej; wreszcie pojawieniem się motywów folklorystycznych we wzornictwie. Wynikiem mody są dwa arcydzieła Wesele Wyspiańskiego i Chłopi Reymonta – panorama
Materiał według zagadnień Notatka dotycząca Alfreda Nobla i nagrody Alfred Nobel urodził się w Sztokholmie w 1833 roku jako syn przedsiębiorcy budowlanego, który później przeprowadził się do Petersburga. Dużo podróżował, potem powrócił do Szwecji, zanim ukończył swoje trzy pierwsze patenty, a były to: gazomierz, przyrząd do mierzenia cieczy, barometr. Dziedziny, w których pracował, to także biologia, fizjologia, przemysł naftowy, technika broni palnej, wyrób kauczuku, wyrób jedwabiu – wreszcie literatura! Nobel napisał dramat pt. Nemezis, a interesował
Cechy i rola arcydzieła Możliwy temat Dzieła, które zasługują na miano arcydzieł. Wskazując, odwołaj się do przykładów. Definicje prawdziwego dzieła sztuki przedstawiane w literaturze. Odwołaj się do przykładów. Które utwory literackie według Ciebie zasługują na miano arcydzieła? Jak postrzegasz rolę literatury wżyciu społeczeństw? Kierunki przygotowań Wybieram arcydzieło Moja ulubiona lektura Jak literatura wpływa na ludzkie życie Zadanie literatury Wybieram arcydzieło Arcydzieła wszech czasów (propozycja): William Szekspir – Hamlet Johann Wolfgang Goethe
Czesław Miłosz (1911-2004), poeta, prozaik, eseista, tłumacz, historyk literatury, laureat literackiej Nagrody Nobla w roku 1980. Powszechnie uważany za najważniejszego twórcę polskiej poezji XX wieku. Świadek epoki – utrwalony w jego twórczości portret XX stulecia jest bardzo ważny dla młodszych pokoleń. Erudyta, który posługując się prostym, jasnym, klasycznym językiem, odwołuje się do przeszłości kultury. Autorytet moralny, piewca wysokiej etyki, co czyni jego twórczość ponadczasową, uniwersalną. Fakty z biografii przydatne do odczytania
Poeta noblista To trzeci, po Reymoncie i Sienkiewiczu, laureat literackiej Nagrody Nobla. Twórczość Miłosza jest bogata – nie ogranicza się do poezji, równie ważną domeną jego działań jest proza i przekłady, był też profesorem języków i literatur słowiańskich w Berkeley w USA. Czesław Miłosz Periodyzacja twórczości Miłosza Dwudziestolecie międzywojenne Urodzony w Szetejniach w 1911 r. (powiat kiejdański na Litwie), w roku 1929 zdaje w Wilnie maturę i podejmuje studia na
William Szekspir urodził się w 1564 r. w miasteczku Stradford-upon–Avon w hrabstwie Warwickshire. Jego ojciec, John, pochodzący ze wsi, przeniósł się do Stradfordu i ożenił z córką swego chlebodawcy, Mary Arden. William był ich trzecim dzieckiem, miał siedmioro rodzeństwa. Przez jakiś czas dobrze im się powodziło, ojciec Williama, rękawicznik, piastował urząd burmistrza, mógł sobie nawet pozwolić na kupno kilku domów. Potem rodzina zubożała. Szekspir uczęszczał do średniej szkoły ogólnokształcącej o dość wysokim poziomie. To koniec jego edukacji
Lalka Bolesława Prusa Zgodnie z obyczajami epoki Lalka drukowana była najpierw w odcinkach, w Kurierze codziennym w roku 1887. W formie książki wydana została w 1890 roku. Czas i miejsce akcji Czas akcji utworu w stosunku do momentu, w którym książka zaczęła się ukazywać, jest wcześniejszy o blisko dziesięć lat i obejmuje okres od początku 1878 roku do października roku 1879. Sporo mówi się tu także o czasach dużo wcześniejszych, od lat trzydziestych XIX wieku poczynając; wspomina się również o ważnych wydarzeniach historycznych,
Historia 1862 r.: Bismarck premierem rządu Prus. 1865 r.: zniesienie niewolnictwa w całych Stanach Zjednoczonych. 1866 r.: zwycięstwo Prus w wojnie z Austrią; powstanie zabajkalskie zesłańców. 1867 r.: przekształcenie Austrii w monarchię konstytucyjną. 1870 r.: wojna francusko-pruska; klęska Francji pod Sedanem; ogłoszenie dogmatu o nieomylności papieża w sprawach wiary, zakończenie Soboru Watykańskiego I. 1871 r.: stłumienie powstania Komuny w Paryżu; zjednoczenie Niemiec i ogłoszenie Cesarstwa Niemieckiego. 1877 r.: wojna rosyjsko-turecka, zwana bałkańską lub bułgarską. 1878 r.: pokój rosyjsko-turecki w San Stefano; kongres berliński – przyznanie Austrii ziem Bośni
Troska o losy ojczyzny To niewątpliwie pierwsza wartość literatury i myśli oświeceniowej. Nic dziwnego – historia tego stulecia także zdominowana jest przez wysiłki reformatorskie patriotów. Przecież to czasy Sejmu Wielkiego i Konstytucji 3 maja. To czasy zrywu pod wodzą Kościuszki – pierwszego wielkiego buntu przeciw zaborcom. Niestety – to także kres wolności kraju. Oto niektóre wypowiedzi patriotyczne. Publicystyka: Stanisław Staszic – Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego – Przestrogi dla Polski Hugo Kołłątaj –
Powrót posła Juliana Ursyna Niemcewicza Ta pierwsza polska komedia polityczna powstała w gorącej atmosferze Sejmu Wielkiego. Była utworem propagandowym, napisanym „w służbie” sprawom kraju. Reformatorzy wiedzieli już to, co wykorzystują do cna dzisiejsi twórcy reklam: że nie ma to, jak pokazać społeczeństwu rodzinkę, w niej miłych ludzi o właściwych poglądach i odpychających posiadaczy wrogich poglądów. Dlatego też Powrót posła nie jest literaturą najwyższego lotu, ale jasno wykłada potrzebę reform oraz to, że reformatorzy są w porządku,
Ludzie oświecenia wcale nie są pomnikowymi sylwetami. Tu się słyszy, że Trembecki swoje tłumaczenia w karty przegrał, tam się czyta, że Książę Poetów był nie lada smakoszem, wielbił egzotyczne delicyje i precjoza, a Adam Naruszewicz, choć w szacie duchownej, miał co nieco do powiedzenia o wdziękach niewieścich. Zerknijmy na konterfekty oświeconych Polaków: Ignacy Krasicki Zasługuje na pierwsze miejsce wśród oświeceniowych twórców. Był kapłanem, biskupem, poetą i pierwszym powieściopisarzem. Typowy człowiek oświecenia – głoszący ideały rozumu
Giordano Bruno (1548-1600) Za podstawę naukową swego poglądu na świat uznał odkrycie Kopernika. Reprezentuje jeszcze renesansową filozofię przyrody. Chciał poznać przyrodę, a przez nią również Stwórcę. Uważał, że kościoły i teologia nie powinny ograniczać rozwoju filozofii i nauki. Religię uważał za uproszczoną na potrzeby ludu wersję filozofii, a praktyki religijne za zabobon zrodzony z ignorancji. Był dominikaninem, ale kiedy został oskarżony i ekskomunikowany, zrzucił habit i wyemigrował z Włoch do Genewy. Tam został wtrącony do więzienia za głoszenie
Ekspres powtórkowy ANTYK Czasy najdawniejsze – ale podstawa wielu późniejszych terminów, odwołań, lektur. Zatem – nie pomijasz. Baza podstawowa: Na początku naszej literatury był Homer. Napisał Iliadę i Odyseję – eposy, które są od stuleci lekturami obowiązkowymi. Bohaterowie, o których pamiętasz: Achilles, Hektor, Odyseusz. To nieco odmienne typy rycerza antycznego. Ważnym kontekstem literackim antyku jest mitologia. Ważnym osiągnięciem kultury – teatr grecki i tragedia grecka. Przykład: Antygona Sofoklesa. Wartości wyznawane
Miłość Miłość to wielki romantyczny temat. Zaczyna się od Cierpień młodego Wertera Goethego. Jego bohater: wrażliwy, nieszczęśliwie zakochany, wreszcie samobójca – stał się wzorem dla większości poetów i kochanków. Dziełko Goethego stało się najpoczytniejszą książką epoki, młodzież naśladowała strój Wertera, niestety również postawę – rozgoryczenia, rozczarowania światem nierzadko – samobójczej śmierci z miłości. Byronowski Giaur także traci swoją ukochaną – niewolnicę Leilę – i będzie się mścił. Wcześniej obmyślał porwanie.
Pod koniec XVI wieku Włochy utraciły pozycję dyktatora mody. Rolę tę przejął Paryż. Przemożne oddziaływanie mody francuskiej było możliwe dzięki dobrze rozwiniętemu przemysłowi tekstylnemu i odpowiedniej reklamie. Francuskie wzory promowano za pomocą rozsyłanych do różnych krajów małych manekinów, ubranych w równie małe modne części garderoby. Posługiwano się także żurnalami z kolorowymi rycinami. Moda damska Modzie francuskiej dość długo opierała się konserwatywna Hiszpania. Dopiero w drugiej połowie XVII wieku uległa wpływom Paryża. Do
Naprawdę był filozofem! Swoim natchnieniem uczynił trzy wielkie miłości: historię swojego narodu, góry i… kobiety. Adam Asnyk (1838-1897) Poeta i dziennikarz (w lwowskim Dzienniku Literackim, a potem w krakowskich dziennikach Reforma i Nowa Reforma) epoki pozytywizmu znany także pod pseudonimami El…y i Jan Stożek. Wychowany w tradycjach patriotycznych (ojciec był uczestnikiem powstania listopadowego) sam angażował się w sprawy społeczne i polityczne – walczył w powstaniu styczniowym, był m.in. członkiem Rady Miejskiej Krakowa oraz posłem w sejmie. Dużo podróżował (Francja, Włochy,
Ignacy Krasicki napisał trzy poematy heroikomiczne: Myszeida (wojna kotów z myszami: bohaterski Filuś, wielki wódz Myszogryz i Dusimyszek występują przeciw walecznym Gryzomirowi i Gryzosławowi), Monachomachia – wojna mnichów, Antymonachomachia – pozorne odwołanie Monachomachii. Monachomachia Zasada kompozycji Zderzenie komicznej treści z formą i stylem poematu heroicznego. Treść Wojna mnichów, która wybuchła między zakonami dominikanów a karmelitów, „w mieście, którego nazwiska nie powiem”. Mnisi walczą za pomocą sandałów, pasów, talerzy i
