EPOKI LITERACKIE
Jan Twardowski Suplikacje Suplikacje Boże, po stokroć święty, mocny i uśmiechnięty – (1) Iżeś stworzył papugę, zaskrońca, zebrę pręgowaną – (2) kazałeś żyć wiewiórce i hipopotamom – teologów łaskoczesz chrabąszcza wąsami – dzisiaj, gdy jest mi tak smutno i duszno, i ciemno – (3) uśmiechnij się nade mną (4) Tytuł Suplikacja to modlitwa kościelna skierowana do Boga w czas zagrożenia. Najbardziej znana brzmi: „Święty Boże! Święty Mocny! Święty a Nieśmiertelny! Zmiłuj się nad nami!”.Poeta nawiązuje do
Zbigniew Herbert Domysły na temat Barabasza (1) Domysły na temat Barabasza Co stało się z Barabaszem? Pytałem nikt nie wie Spuszczony z łańcucha wyszedł na białą ulicę mógł skręcić w prawo iść naprzód skręcić w lewo zakręcić się w kółko zapiać radośnie jak kogut On Imperator własnych rąk i głowy On Wielkorządca własnego oddechu (2) Pytam bo w pewien sposób brałem udział w sprawie Zwabiony tłumem przed pałacem Piłata krzyczałem (3) tak jak inni uwolnij Barabasza, Barabasza Wołali
Czesław Miłosz Piosenka o końcu świata Piosenka o końcu świata (1) W dzień końca świata Pszczoła krąży nad kwiatem nasturcji, Rybak naprawia błyszczącą sieć. Skaczą w morzu wesołe delfiny, Młode wróble czepiają się rynny I wąż ma złotą skórę, jak powinien mieć. W dzień końca świata Kobiety idą polem pod parasolkami, Pijak zasypia na brzegu trawnika, (2) Nawołują na ulicy sprzedawcy warzywa I łódka z żółtym żaglem do wyspy podpływa, Dźwięk skrzypiec w powietrzu trwa
Poezja dwudziestolecia Julian Tuwim Tomy: Czyhanie na Boga, Sokrates tańczący, Rzecz czarnoleska, Biblia cygańska, Treść gorejąca, Kwiaty polskie. Tematy i twórczość: młodość, radość życia, witalizm, protest przeciwko wojnie, protest przeciwko mieszczaństwu, refleksje nad procesem twórczym, specyficzny język pełen potocyzmów, ekspresywnych wypowiedzi. Jan Lechoń Tomy: Karmazynowy poemat, Srebrne i czarne. Tematy i twórczość: tematy patriotyczne, kontynuuje romantyczny mit tradycji narodowej, utrwala czyn wyzwoleńczy z 1918 roku i wojnę polsko-sowiecką (zwolennik Piłsudskiego) tradycje Polski szlacheckiej. Julian Przyboś Tomy:
Rok 1956 – pokolenie Współczesności Po śmierci Stalina, po wydarzeniach październikowa, w wielu dziedzinach – w tym w kulturze i sztuce – nastąpiła odwilż, czyli rozluźnienie cenzury, odejście od ścisłego programu realizmu socjalistycznego. Niezwykle ważną konsekwencją tego były liczne debiuty młodych twórców. Ponieważ byli skupieni wokół czasopisma pt. Współczesność, nazwano ich pokoleniem Współczesności. Do debiutantów około roku 1956 należą: W poezji Miron Białoszewski, Zbigniew Herbert, Stanisław Grochowiak, Jerzy Harasymowicz. W prozie debiutujący Marek Hłasko –
Poezja współczesna Tadeusz Różewicz Cechy twórczości: piętno wojny – obsesja wspomnień i lęków, poczucie utraty wartości, upodobnienie poezji do prozy (ważna rola języka potocznego), prostota wypowiedzi, eliminacja interpunkcji. Szukaj w wierszach: tematu destrukcji psychiki człowieka, który przeżył wojnę, protestu przeciwko okrucieństwu, przemocy, obojętności ludzi, bohatera – człowieka rozbitego wewnętrznie, niepewnego, samotnego. Zbigniew Herbert Cechy twórczości: problematyka moralnej postawy człowieka jako główny temat, wykorzystanie mitów, dzieł sztuki, postaci i
Tadeusz Różewicz Cechy twórczości: piętno wojny – obsesja wspomnień i lęków, poczucie utraty wartości, upodobnienie poezji do prozy (ważna rola języka potocznego), prostota wypowiedzi, eliminacja interpunkcji. Szukaj w wierszach: tematu destrukcji psychiki człowieka, który przeżył wojnę, protestu przeciwko okrucieństwu, przemocy, obojętności ludzi, bohatera – człowieka rozbitego wewnętrznie, niepewnego, samotnego. Zbigniew Herbert Cechy twórczości: problematyka moralnej postawy człowieka jako główny temat, wykorzystanie mitów, dzieł sztuki, postaci i wydarzeń historycznych w poezji,
Tematy współczesnej literatury Temat: II wojna światowa czasy wojny poezja Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, wiersze Tadeusza Gajcego i innych Kolumbów powstanie warszawskie Miron Białoszewski, Pamiętnik z powstania warszawskiego poezja powstańcza martyrologia Żydów Zofia Nałkowska, Medaliony Tadeusz Borowski, Opowiadania obozy koncentracyjne, sowieckie łagry Tadeusz Borowski, Opowiadania Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat Wojna zdominowała literaturę XX wieku Podejmowano tematy związane z II wojną zaraz po jej zakończeniu, i dużo później – np. Miron Białoszewski napisał Pamiętnik z powstania
Sprawdź swoją wiedzę z literatury współczesnej 1. Przeczytaj fragment wiersza Miłosza i powiedz, co daje pewność, że poeta pisze o XX wieku? Było to widowisko niepodobne, zaiste, Do wiekowego cyklu królewskich tragedii Drogom na betonowych słupach, miastom ze szkła i żeliwa, Lotniskom rozleglejszym niż plemienne państwa Nagle zabrakło zasady i rozpadły się a) widowisko, królewska tragedia, brak zasad b) nie można tego stwierdzić c) betonowe słupy, miasta ze szkła i żeliwa, lotniska d) lotniska i plemienne państwa, brak zasad Odp.
Antyk od łacińskiego antiquus – dawny. Dotyczy dorobku kultury i historii starożytnej Grecji i Rzymu. Jest pojęciem węższym od terminu starożytność, który obejmuje historię wszystkich kultur sprzed naszej ery (Egipt, Babilon, Izrael). Średniowiecze (wieki średnie) to znaczy „przejściowe” między antykiem a odrodzeniem, ponad 10 stuleci raczej źle ocenionych przez ludzi renesansu jako wieki ciemnoty – stąd pejoratywna wymowa nazwy średniowiecze. Dziś ta ocena jest nieaktualna, wieki średnie fascynują swoim bogactwem. Renesans inaczej odrodzenie.
Poeci nobliści Czesław Miłosz w 1980 i Wisława Szymborska w 1996 Czesław Miłosz (1911-2004) Twórczość: Traktat moralny, Traktat poetycki Tomy: Światło dzienne, Gucio zaczarowany, Hymn o perle, Miasto bez imienia, Gdzie słońce wschodzi i kędy zapada Powieści: Dolina Issy, Zniewolony umysł, Ziemia Ulro. Cechy twórczości Katastrofizm (związek z Żagarami) we wczesnej twórczości. Motyw Litwy – krainy dzieciństwa powraca w jego literaturze. Piękno pejzażu. Motyw emigranta tęskniącego za ojczyzną. Poszukiwanie trwałych wartości etycznych w odwołaniu do kultury śródziemnomorskiej, sztuki
Poetycka twórczość Tadeusza Różewicza Tadeusz Różewicz przeżył wojnę. Ocalał – lecz wojna wycisnęła piętno na jego twórczości, tak poetyckiej, jak i dramaturgicznej. Należy do pokolenia – rocznik 20., bo urodził się w 1921 roku. Brał udział w konspiracji i żył okupacyjnym życiem, walczył w AK. Ujrzał i zrozumiał całą grozę wojenną, „przeżył śmierć i zna wartość życia” – tak brzmi motto poety. Różewicz jest poetą czytanym i lubianym. Mimo że jego poezja tak bliska jest prozie (a może właśnie
Pozytywizm TEST 1. Termin „pozytywny” znaczył kiedyś, w XIX wieku: A. To samo co dziś: dobry, życzliwy, korzystny B. Był terminem muzycznym, pochodził od pozytywki C. Dobry, korzystny, ale też praktyczny, racjonalny D. Określał ludzi, przyjmujących sztuczne pozy 2. Nazwa epoki: „pozytywizm” pochodzi od: A. Znaczenia terminu – to była bardzo pozytywna epoka B. Od cyklu Augusta Comte’a pt. Wykłady filozofii pozytywnej C. Od optymistycznej postawy, jaką przyjęli ówcześni
Romantyzm TEST 1. Które z wymienionych poniżej wydarzeń przyjęto umownie za początek romantyzmu w Polsce? a) Utworzenie Królestwa Kongresowego w 1815 roku b) Wydanie przez A. Mickiewicza Ody do młodości w 1820 roku c) Opublikowanie drukiem Mazurka Dąbrowskiego w 1806 roku d) Wydanie przez A. Mickiewicza tomu Ballady i romanse w 1922 roku 2. Termin „romantyzm” oznacza a) nazwę epoki historyczno-literackiej lub postawę człowieka interesującego się poezją b) postawę życiową,
Sprawdź swoją wiedzę z oświecenia 1. Nazwa oświecenie nawiązuje do: a) faktu, że poszukiwano jasnych stron życia b) faktu, że uczeni pragnęli odkryć sposób oświetlenia mieszkań c) filozofii epoki, która doceniła światło umysłu i blask wiedzy d) nagłego olśnienia jednego z ważnych uczonych 2. Który zbiór terminów prawidłowo określa epokę? a) empiryzm, racjonalizm, konceptyzm, klasycyzm, krytycyzm b) krytycyzm, racjonalizm, deizm, humanizm, sentymentalizm c) racjonalizm, deizm, ateizm, wolterianizm, mistycyzm d) empiryzm,
Sprawdź swoją wiedzę ze średniowiecza Pamiętaj, że w niektórych punktach możesz wybrać kilka odpowiedzi. 1) Za początek średniowiecza przyjmuje się umownie datę: a) objęcia władzy przez Karola Wielkiego (768) b) koronacji cesarza Ottona I (962), c) schizmy wschodniej (1054) d) upadku cesarstwa zachodniorzymskiego (476) Odp. ……………………… 2) Koniec epoki średniowiecza łączy się z następującymi wydarzeniami historycznymi: a) odkryciem Ameryki przez Kolumba (1492) b) upadkiem Bizancjum (1453) c) IV wyprawą
Mitologia TEST 1. Na podstawie fragmentu Teogonii Hezjoda (czyli opowieści o rodowodzie greckich bogów napisanej przez poetę greckiego w VII w. p.n.e.) narysuj drzewo genealogiczne bogów greckich. Hezjod Teogonia Zaiste najpierw Chaos powstał, potem Gaja Rozłożysta, bezpieczna podstawa dla wszystkich [Nieśmiertelnych, co śnieżnym władają Olimpem, I mglisty Tartar w głębi pod rozległą ziemią], I Eros, najpiękniejszy z nieśmiertelnych bogów, Wątlący członki, który i bogom, i ludziom Ujarzmia w sercach rozum
Sprawdź swoją wiedzę z literatury współczesnej 1. Wymień znanych Ci poetów z pokolenia Kolumbów. a) ………………………………………………………………………………………………………… b) ………………………………………………………………………………………………………… c) ………………………………………………………………………………………………………… d) ………………………………………………………………………………………………………… e) ………………………………………………………………………………………………………… f) ………………………………………………………………………………………………………… g) ………………………………………………………………………………………………………… 2. Dlaczego poetów tworzących w czasie II wojny światowej nazywa się poetami apokalipsy spełnionej? Odp. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3. Wymień 4 najważniejsze, Twoim zdaniem, daty z powojennej historii Polski. a) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. b) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. c) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. d) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 4. Co skłoniło Zofię Nałkowską do napisania Medalionów?
Sprawdź swoja wiedzę z modernizmu 1. Nowy prąd w literaturze i sztuce rozpoczynający się pod koniec XIX wieku nazywano Młodą Polską. Wymień pięć innych nazwy tej epoki. a) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. b) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. c) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. d) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. e) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2. Romantyzm i Młoda Polska to epoki, które łączy wiele podobieństw. Jakie to podobieństwa? a) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. b) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. c) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. d) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. e) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 3. Jakie główne nurty filozoficzne modernizmu możesz wymienić? a) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. b)
Sprawdź swoją wiedzę z pozytywizmu 1. Wymień trzy ważne wydarzenia historyczne epoki pozytywizmu. a) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. b) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. c) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2. Z jakimi uczonymi i myślicielami połączyłbyś pojęcia: a) utylitaryzm ………………………………………………………………………………………………………….., b) determinizm ……………………………………………………………………………………………………….., c) ewolucjonizm ………………………………………………………………………………………………………; 3. Kto głosił, że: a. cała rzeczywistość podlega stałej zmianie w jednym kierunku i według jednego prawa ………………………………………………………………………………………………………………………………….; b. każde zjawisko ludzkiej rzeczywistości jest uwarunkowane przez zespół czynników ……………………………………………………………………………………………………………………………………..; c. wszystko, co czyni człowiek, powinno przynosić pożytek społeczeństwu,
