TABLICE POLONISTYCZNE

ANTYK – TABELA

ANTYK Starożytność to wiele różnych kultur! Kultura babilońska to pismo klinowe, kodeks Hammurabiego, epos o Gilgameszu (ok. 3000 p.n.e.); osiągnięcia w zakresie astronomii, matematyki, medycyny, rachuby czasu. Kultura fenicka to rozwój transportu morskiego i handlu; mianem fenickiego, Grecy bowiem sądzili, że zostało ono stworzone w Fenicji, określamy pierwsze pismo wyłącznie fonetyczne, które jednak w rzeczywistości wynaleziono na obszarze od Syrii na północy po Synaj na południu. Kultura starożytnego Egiptu to pismo

Dziedzictwo epok – Tabela 6 KANONY SZTUKI

Tabela 5.  Kanony sztuki Przegląd okresów historycznoliterackich według ich zawartości ideowej. Oto podstawowe pojęcia: człowiek, Bóg, wartości, wiedza, sztuka w układzie tabelarycznym. Ten zestaw pomoże Ci uporządkować wiedzę przed maturą.     Kanony sztuki ANTYK Oto punkt wyjścia: starożytni ustalają pewne normy – decydują, co jest piękne i właściwe. Wielbią symetrię, harmonię, ład – czy to w konstrukcjach architektury, czy w odwzorowywaniu piękna ludzkiego ciała. Sztuka mimetyczna – to ta, która naśladuje

Dziedzictwo epok – Tabela 1. WARTOŚCI – POSTAWY na przestrzeni epok

Tabela 1  Wartości – postawy Przegląd okresów historycznoliterackich według ich zawartości ideowej. Oto podstawowe pojęcia: człowiek, Bóg, wartości, wiedza, sztuka w układzie tabelarycznym. Ten zestaw pomoże Ci uporządkować wiedzę przed maturą.   Wartości – postawy ANTYK Klasycyzm: w cenie harmonia, symetria, ład, uporządkowanie. Nie tylko w sztuce – wśród ideałów życiowych warto szukać złotego środka, jak Horacy. Inne wartości: wiedza, sprawiedliwość, wiara w przeznaczenie. Epikurejczycy głoszą: żyj w zgodzie z naturą, wśród przyjaciół, unikaj

TABLICA. Nurty filozoficzne

Antyk Okres narodzin filozofii wynikającej z potrzeby zrozumienia świata (z gr. umiłowanie mądrości) Filozofowie przyrody – pierwsi, którzy poszukiwali zasady rządzącej światem. Tales z Miletu uznał wodę za pramaterię wszechświata, Anaksymenes – powietrze, Heraklit z Efezu – ogień. Ten ostatni głosił ciągłą zmienność świata (panta rei – wszystko płynie) – „nie można dwa razy wejść do tej samej rzeki”. Demokryt z Abdery stworzył teorię atomistyczną – wszystko składa się z atomów, nawet dusza ludzka. Sokrates

Przegląd epok literackich

Biblia Powstawała przez wiele stuleci – od XIII wieku p.n.e. (Stary Testament) aż do I wieku n.e. (Nowy Testament). Napisana została w języku hebrajskim, greckim i aramejskim (tym ostatnim językiem mówił zapewne Jezus). Wersję katolicką stanowi 46 ksiąg Starego Testamentu i 27 Nowego Testamentu, ale warto wiedzieć, że Biblia jest podstawą różnych religii i występuje w różnych wersjach, istnieją bowiem jeszcze inne księgi o tematyce biblijnej (apokryfy), nieuznawane przez Kościół

Młoda Polska – ważne daty

Lata 1890-1900 Już od roku 1880 można dostrzec krytykę programu pozytywistycznego i narastanie nowych, modernistycznych tendencji w sztuce. W prasie ukazują się ostre polemiki związane z założeniami ideowymi literatury i sztuki. Powstają pisma, które propagują nowe tendencje artystyczne, wśród nich wychodzące od roku 1887 warszawskie Życie, redagowane przez Zenona Przesmyckiego. W roku 1891 ukazuje się pierwszy tomik poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera, debiutują również mniej znani poeci: Franciszek Henryk Nowicki i Andrzej Niemojewski, toteż tę właśnie datę umownie przyjmuje

Pozytywizm w Polsce – datownik

Do roku 1875 Przed rokiem 1863 odchodzą wielcy romantycy, Norwid pozostaje niezrozumiany, a twórczość tak zwanych epigonów romantyzmu nie ma już wiele wspólnego z największymi dziełami poprzedniej epoki. W Wielkopolsce pojawiają się idee pracy organicznej i bogata literatura organicznikowska. Definitywnym zerwaniem z epoką wieszczów będzie powstanie styczniowe – ostatni w XIX wieku romantyczny zryw Polaków. Klęska powstania, zakończonego licznymi represjami, pokazała wyraźnie, że bezpośrednia walka z zaborcami nie ma sensu. Idee pracy organicznej i pracy u podstaw formułowane są

Barok w Europie – datownik

Europa Historia 1602 – powstanie holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej. 1603 – śmierć Elżbiety I angielskiej. 1609 r.: uznanie przez Hiszpanię niezależności Holandii (oficjalnie w 1648 r.). 1618 – bunt przeciwko Habsburgom w Czechach i defenestracja praska – początek wojny trzydziestoletniej (serii wojen o prymat w Europie, w której stronami były: w latach 1618-20, tzw. okresie czeskim, Czechy i cesarstwo niemieckie; w latach 1622-29, tzw. okresie duńskim, Dania, Holandia i niemieckie państwa protestanckie przeciwko państwom Habsburgów; w latach 1630-35, tzw. okresie szwedzkim, Szwecja, Francja, Saksonia i Brandenburgia

TABELA 2. Ludzie i dzieła w Polsce

Powtórz materiał literacki metodą pięciu pytań: kto, co, gdzie, kiedy, o czym – napisał. Przegląd literatury polskiej   Najważniejsi twórcy i ich dzieła ŚREDNIOWIECZE Króluje twórczość anonimowa – tak jak w Europie, tak i w Polsce nie wypada przechwalać się talentem. Ale literatura polska dopiero się rodzi, pierwsze całościowe utwory w języku ojczystym zwiemy zabytkami polskiej literatury, a dłuższe teksty (np. kroniki) pisane są po łacinie. Zabytki literatury polskiej Bogurodzica – arcydzieło średniowiecznej literatury. Pierwszy

Dziedzictwo epok literackich – TABELA

Przegląd okresów historycznoliterackich według ich zawartości ideowej. Oto podstawowe pojęcia: człowiek, Bóg, wartości, wiedza, sztuka w układzie tabelarycznym. Ten zestaw pomoże Ci uporządkować wiedzę przed maturą. Dziedzictwo epok literackich   Wartości – postawy ANTYK Klasycyzm: w cenie harmonia, symetria, ład, uporządkowanie. Nie tylko w sztuce – wśród ideałów życiowych warto szukać złotego środka, jak Horacy. Inne wartości: wiedza, sprawiedliwość, wiara w przeznaczenie. Epikurejczycy głoszą: żyj w zgodzie z naturą, wśród przyjaciół, unikaj cierpienia, korzystaj

Teatr – pojęcia związane z teatrem

Teatr ŚREDNIOWIECZE Moralitet – gatunek dramatyczny, który rozwinął się w późnym średniowieczu (przełom wieków XV i XVI). Należące do niego utwory miały charakter dydaktyczno-filozoficzny i przedstawiały walkę upersonifikowanych (uosobionych) pojęć moralnych (Dobra, Cnoty, Wiary, Zła, Występku, Pychy) o duszę ludzką (tzw. psychomachia). Pojawiający się w nich człowiek pozbawiony był jakichkolwiek indywidualnych rysów psychicznych, stanowił symbol kondycji ludzkiej („człowieka w ogóle”), w pełni więc zasługiwał na angielskie określenie Everymana (Każdego). Misterium – gatunek średniowiecznego dramatu religijnego. Fabuła –

Tabela „romantycznego świata” w utworach

Tytuł utworu, autor (kraj pochodzenia) Sytuacja Pomysł autora  1. Król Olszyn Johann Wolfgang Goethe (Niemcy)  Ojciec z umierającym dzieckiem pędzą nocą przez las. Ojciec widzi drzewa, gałęzie – syn interpretuje świat inaczej: to król olszyn i jego córki chcą go porwać. Dziecko umiera. Zestawić dwie postawy: racjonalna (ojca) fantastyczna (syna) Obie interpretacje są tu równoprawne, choć fantastyczny świat króla olszyn został powołany wyobraźnią i oczami dziecka w gorączce.  2. Rękawiczka Friedrich Schiller (Niemcy)  Scenka

Zestawienie lektur romantycznych

Cierpienia młodego Wertera – Johann Wolfgang Goethe Temat Co jest ważne?  Co pisać, z czym kojarzyć? Gatunek: powieść w listach Temat Miłość romantyczna, nieakceptowana przez świat, prowadząca do samobójstwa. Bunt i cierpienie wrażliwej jednostki, jaką jest Werter. Weltschmerz (ból świata, choroba wieku) trapiąca młodych epoki. Utwór ukazał się w 1774 roku. Wzbudził ogromne zainteresowanie, wręcz skandal, stał się biblią romantyków – zapoczątkował nową epokę. Goethe ukazał zupełnie nowy rodzaj miłości, nowy

ROMANTYZM – TABELA

ROMANTYZM EUROPA 1798-1848 (1850) 1798 – początek Wielkiej Rewolucji ­Francuskiej 1848 – Wiosna Ludów 1950 – startuje realizm     POLSKA 1818 (1822)-1863 1818 –  początek teoretyczny, rozprawa Kazimierza Brodzińskiego: O klasyczności i romantyczności 1822 – Początek praktyczny – Ballady i romanse Adama Mickiewicza 1863 – powstanie styczniowe. ……………………………………….. Typowe dla Polski pierwszy temat: wolność ojczyzny, spisek, bunt; mesjanizm narodowy – Polska Chrystusem narodów; specjalna konstrukcja bohatera romantycznego ……………………………………………… Ludzie,

Przegląd bohaterów literackich

Przegląd bohaterów literackich Zestawienie tabelaryczne Antygona Dane bohatera  Córka Edypa, potomkini obciążonego klątwą bogów rodu Labdakidów Epoka, adres literacki Antyk Sofokles: tragedia  Antygona Problem, decyzja, czyn Przeciwstawia się rozkazowi króla Kreona i grzebie zwłoki brata Polinejka, uznanego za zdrajcę. Jej racje: obowiązek siostry, prawo religii, prawa jednostki, siła uczucia przeciw bezduszności prawa i władzy. Cechy charakteru Stanowcza, odważna, wierna swoim zasadom, religijna, wierna uczuciom, zbuntowana wobec władzy, samodzielna. Finał biografii  Skazano ją

Oświecenie w skrócie TABELA

Oświecenie w skrócie OŚWIECENIE – XVIII WIEK Znajdujemy się u progu współczesnego świata. W tym stuleciu miało miejsce kilka kluczowych dla Europy zdarzeń – zarówno w dziedzinie historii, jak i myśli czy nauki. Wówczas ukształtował się współczesny sposób myślenia, powstały potęgi państwowe. Człowiek oświecenia uwierzył we własne siły. Marzy o tym, by zbudować świat szczęścia i rozumu tu i teraz, na ziemi, za życia wierzy w cywilizację, chce używać rozumu,

Powieść TABELA

Sam termin powieść ustalono w latach 40. XIX w. To najważniejszy gatunek epiki. Powieść jest utworem obszernym, pisanym prozą. Jej konieczne elementy to: narrator i narracja, akcja, czas fabularny, przestrzeń, bohaterowie. W każdej powieści coś gdzieś się dzieje – jest to świat przedstawiony, narrator może do niego należeć lub nie – może opisywać wszystko jako postronny obserwator. Z elementami powieści można wyczyniać rozmaite eksperymenty – na nowościach w ustalaniu owych wewnętrznych układów polegał rozwój gatunku.  

Tabela lektur modernistycznych

Dzika kaczka – Henryk Ibsen Temat Co jest ważne?  Co pisać, z czym kojarzyć? Gatunek: dramat symboliczny. Temat Dzieje rodziny Hjalmara Ekdala i Giny, ich córeczki Jadwini, której spokojna egzystencja zbudowana jest na kłamstwie. Jadwinia nie jest córką Hjalmara – z tej nieświadomości chce wyprowadzić Hjalmara jego wierny prawdzie przyjaciel Gregers Werle. To, co miało być oczyszczeniem, doprowadza do tragedii. Sztuka podejmuje temat prawdy – jej prawdziwej czy też względnej wartości.

Tabela gatunków antyku

Tabela gatunków antyku Gatunek Cechy gatunku Przykład Późniejsze kontynuacje i ewolucje Epos Najstarszy gatunek epicki – utwór o charakterze fabularnym, opisujący dzieje legendarnych lub mitologicznych bohaterów. Rozpoczyna się inwokacją (wezwaniem do muz lub bóstwa o opiekę nad procesem twórczym), pisany heksametrem. Pojawiają się w nim elementy mitologiczne, fantastyczne. Homer Iliada, Odyseja Kontynuacją gatunku jest cały rodzaj literacki – epika. W szczególności – eposy rycerskie (Pieśń o Rolandzie), epopeje (Pan Tadeusz Adama Mickiewicza), epos biblijny (Raj

Tabela gatunków biblijnych

Tabela gatunków antyku Gatunek Cechy gatunku Przykład Późniejsze kontynuacje i ewolucje Saga Biblijny odpowiednik eposu – epicka opowieść opisująca dzieje jednego, na ogół szlachetnego i zasłużonego rodu. Dotyczy życia co najmniej kilku pokoleń, częs­to też na pierwszy plan wysuwają się kwestie funkcji społecznych i zasług poszczególnych jej przedstawicieli. fragmenty Księgi Rodzaju dotyczące historii rodu Abrahama Tomasz Mann Józef i jego bracia, Buddenbrookowie; Gabriel Garcia Márquez Sto lat samotności. Saga apogeum swej świetności przeżywała