Powtórka – przegląd lektur Romeo i Julia Williama Szekspira Przywołanie wielkiej tragedii o miłości w pierwszej chwili może zdziwić: wiadomo, jak się ta historia skończyła – niestety, nie happy endem, ale i nie rozstaniem. Przez zwykłe nieporozumienie, intryga, która miała połączyć kochanków – wiedzie ich do śmierci. Romeo wypija truciznę na widok leżącej zmarłej Julii, podczas gdy ona tylko śpi. Ona zaś, po przebudzeniu zabije się na widok martwego Romea… Ale zanim to nastąpiło,
Autor Sofokles – jeden z trzech wielkich twórców tragedii greckiej. Żył w V w. p.n.e. (496-406), wtedy tworzył i przyczynił się do ukształtowania klasycznego typu tragedii. Jego najważniejsze dzieła to Król Edyp i Antygona – te są wciąż obecne w repertuarach teatrów, bo stanowią wyzwanie dla najambitniejszych reżyserów. W ciągu 90-letniego żywota napisał Sofokles ponad 120 sztuk! Do naszych czasów przetrwało osiem. Do osiągnięć Sofoklesa zalicza się wprowadzenie na scenę trzeciego aktora. Tło epoki Antyk. V
Filozofię średniowiecza zdominowały dwa systemy – najpierw św. Augustyna, który przeszczepił na chrześcijański grunt ideę Platona, potem św. Tomasza, który z kolei to samo uczynił z myślą Arystotelesa. Swoistą naukę wielkiej miłości głosił św. Franciszek z Asyżu. Nie stworzy, co prawda, systemu filozoficznego, ale funkcjonuje w naszej świadomości pełna pokory i zachwytu nad światem postawa franciszkańska. Filozofia średniowiecza Święty Augustyn Augustynizm (filozofia dramatyczna) Człowiek jest istotą rozdartą między tęsknotą
Stanisław Wyspiański Jest to jeden z tych nielicznych twórców, których możemy nazwać osobowością renesansową – czyli twórcą wszechstronnym, który pragnął i umiał w dziele swojego życia połączyć kilka dziedzin sztuki w świetną całość. Wyspiański stworzył nowy teatr, nowy typ dramatu w Polsce, taki, jakiego przed nim nie było i jakiego nikt już później nie stworzył. Ojciec Wyspiańskiego był rzeźbiarzem, a osobowość artysty kształtowały Kraków i ówczesna Galicja. Kraków – jako zbiór pamiątek, miasto symbol historii Polski, Galicja –
Zadanie 31 Stanisław Grochowiak Mobile O, zejdź mi w sonet – jest sztywny i złoty, Jakby to Calder ciął wiatr i listki; Rękę przesuniesz, a zmieni się wszystki, Nowe utworzy dla Ciebie ogrody. (…) Kroczysz przez sonet – przez kroje blaszane, A one zawsze zwrócone w twą stronę Piją energię z twych lekkich oddechów… Bo to są wizje zaledwie nazwane, Bo są to formy nieledwie znaczone; Tyle umieją – co zginąć w pośpiechu… Sprawdź w encyklopedii, kto
Ten mit przedstawia dzieje rodu Lajosa, nieszczęśliwego króla Teb, syna Labdakosa. Wyrocznia ostrzegła Lajosa, że zginie on z ręki swojego syna, który potem ożeni się z własną matką, Jokastą. Lajos usiłował zapobiec tym wypadkom, lecz na próżno. Porzucony w górach i okaleczony chłopiec nie umarł, lecz wychował się w królestwie Koryntu, które uważał za swoją ojczyznę. Jako młodzieniec udał się do wyroczni delfickiej, która ostrzegła go oczywiście, że zabije on swojego ojca i ożeni się z matką.
Przypowieść biblijna – ważny gatunek literacki Jezus, aby przekazać ludziom swą naukę, używał prostych przykładów krótkich opowiastek, które ilustrowały myśli i pouczenia, które chciał przekazać ludziom. I taki właśnie gatunek nazwano przypowieścią (parabolą), jej fabuła jest tylko pretekstem do ukazania ukrytych, uniwersalnych prawd. Czym były przypowieści? Przypowieść – to utwór narracyjny, krótka opowieść, która jest ilustracją ukrytej w niej mądrości. Czyli przedstawione postacie i wydarzenia nie są tak naprawdę najważniejsze, lecz funkcjonują jako przykłady
Przede wszystkim Dionizego Kniaźnina, ze względu na jego wiersze – miniatury, ulotne, rokokowe erotyki. Kniaźnin związany był z Czartoryskimi, a pamiętamy, że o ile dwór królewski oznaczał klasycyzm, o tyle Puławy Czartoryskich były bastionem uczuć: sentymentalizmu i rokoka. Z pewnością osobą nadającą ton całemu środowisku była księżna Izabela Czartoryska, która potrafiła łączyć zachodnie ideały z narodową tradycją. Projektowała ogrody w stylu angielskim, czytano tu Pieśni Osjana i Nową Heloizę. I tu właśnie, w Puławach, zamieszkał poeta Kniaźnin i pozostał w nich prawie do
Porównaj wiersze Piosenka o końcu świata Czesława Miłosza oraz U wrót doliny Zbigniewa Herberta. Motyw apokalipsy w poezji Herberta i Miłosza Motyw apokalipsy, Sądu Ostatecznego, końca świata zyskał wiele literackich realizacji, a te dwie wizje dwóch największych polskich wieszczów współczesnych są skrajnie różne. Łączy je to, że są to dwa wiersze – reportaże z dnia końca świata, że obaj poeci śledzą i relacjonują zdarzenia tego dnia, oddają atmosferę, zestawiają obrazy, opisują zachowania ludzi.
Warto uporządkować fakty z życia i twórczości Adama Mickiewicza, gdyż składają się one na typową, romantyczną biografię pokolenia i wyznaczają drogę polskiego romantyzmu. Etap wileńsko-kowieński 1820 – Oda do młodości; 1822 – Ballady i romanse; 1823 – Grażyna; 1823 – Dziadów część II i IV, tzw. wileńsko-kowieńskie. Etap rosyjski 1826 – Sonety odeskie i Sonety krymskie; 1828 – Konrad Wallenrod; 1829 – Poezje (t. 1–2, a w nich m.in. ballady Czaty i Trzech budrysów), poprzedzone polemiczną przedmową
Ramy czasowe epoki Rok 1850 – termin „realizm” staje się hasłem młodych pisarzy francuskich (to także data śmierci Balzaka!). Rok 1880 – data śmierci Flauberta, około tego roku debiutują symboliści i pojawiają się powieści Zoli. Z datami granicznymi epok literackich jest ten kłopot, że trudno podać konkretną datę i być pewnym, że skończył się na przykład romantyzm, a nastał pozytywizm. Jeśli chodzi o pozytywizm – w Polsce łatwiej ustalić te
W ciągu dziewiętnastego wieku prasa stała się podstawowym forum wymiany poglądów i toczenia walk zarówno między stronnictwami polityczno-społecznymi, jak i ugrupowaniami artystycznymi. Regułą było, że danej grupie sprzyjał określony periodyk. W momencie zaś, gdy powstawała taka nowa grupa, zwykle zakładała sobie swoją własną gazetę. W okresie popowstaniowym jak grzyby po deszczu zaczęły się mnożyć nowe czasopisma zakładane przez formujące się ugrupowania pozytywistów. Pierwszą jaskółką był Przegląd Tygodniowy założony w roku 1866 przez Adama Wiślickiego –
Obraz opisany przez Baudelaire’a jest wstrząsający. Jest to niby wspomnienie spaceru z ukochaną. W trakcie zdawałoby się romantycznej przechadzki bohaterowie trafili na zwłoki rozkładającej się kobiety. Baudelaire przywołuje ten obraz nie szczędząc drastycznych szczegółów: „brzuch pełen zgnilizny”, „smród zgnilizny”, „zastępy much”, „zadarte nogi” – słowem padlina. Najbardziej szokująca jest jednak konkluzja utworu. Brzmi mniej więcej: „taką i ty będziesz, moja ukochana – upodobnisz się do tego błota”… Złowroga apostrofa jest świadectwem przemijalności, barokowym
Punktem odniesień do rozwoju powieści była powieść realistyczna. Młoda Polska przyniosła tak liczne przemiany i przekształcenia tego gatunku, że powstało coś nowego – mianowicie powieść młodopolska. Nie był to jednak wcale gatunek jednolity, ewolucja postępowała bowiem w różnych kierunkach. Przecież efektem tych przemian była także powieść panoramiczna (Chłopi Władysława Reymonta, Popioły Stefana Żeromskiego). Panowała tendencja do pisania naturalnego, naśladującego mowę – rozmnożyły się więc pamiętniki, dzienniki i reportaże. Z założeń impresjonizmu wynikał postulat przedstawienia
Wyobraźmy sobie faceta koło trzydziestki, w którego domu nagle pojawia się jego dawny nauczyciel i chce go zabrać z powrotem do szkoły. Józio tego nie chce, ale profesor tak go „upupia”, że trzydziestolatek daje się zaprowadzić do szkoły i zapisać do VI klasy. Józio zostaje poinformowany, że szkoła specjalizuje się w „upupianiu”. Uczą tu starzy, nieprzyjemni nauczyciele, którzy zawsze mają rację (nawet jeśli jej nie mają). Oni też próbują „upupić” swych uczniów, choć nie zawsze
Oto cztery podstawowe tematy poezji Baczyńskiego: Tragedia pokolenia okupacyjnego, wyboru między walką o wolność ojczyzny a poświęceniem życia twórczości poetyckiej. Moralność – etyka – historia – rozważania pojęć poddanych sprawdzianowi wojny. Świadectwo czasów wojny, opisujące wojenny świat, zawarte w poezji. Odrealniony świat rzeczywisty, przyroda – dalekie od grozy historii. Baczyński operował oryginalną poetyką, często elementem jego poezji jest opozycja małe – duże (zmniejszyć coś – znaczy rozpoznać), człowiek, który rozrasta się w pejzaż (tak
Ballady i romanse Czym są? Ballady i romanse to w pewnym sensie owoc sielskiego dzieciństwa na Litwie, gdzie poeta poznał wiele ludowych podań i legend. Pierwszy ważny, programowy, stanowiący swoiste credo poety zbiór – wywoła polemikę i stanie się początkiem nowej epoki. Pisząc go, Mickiewicz sięgał do zasłyszanych w dzieciństwie ludowych opowieści piastunki. Zostały wydane w 1822 roku, stanowią zbiór ballad Adama Mickiewicza. Ta data została uznana za początek polskiego
Sentyment do średniowiecza ujawnił się w romantyzmie w kilku formach: Nawiązanie treścią do epoki średniowiecza. Akcja wielu utworów rozgrywa się właśnie w tej dobie, przypomnijmy Grażynę, Konrada Wallenroda Adama Mickiewicza. Mit rycerza, który przejęli, uznali i propagowali romantycy, pochodzi prosto z wieków średnich. To średniowiecze ukształtowało ideał rycerza o nieskazitelnej reputacji, człowieka honoru, do krwi ostatniej walczącego o słuszną sprawę, odważnego i zdolnego do poświęceń. To ten wzorzec moralny odrodził się w dobie romantyzmu. Baśniowość i fantastyka średniowiecznych legend uaktywniła
W Europie nową epokę po romantyzmie zwie się, ze względu na nurt dominujący w literaturze i sztuce, realizmem, a za umowną datę jej początku uznaje się rok 1850. Pamiętajmy jednak, że Stendhal, ojciec powieści realistycznej, uważany równocześnie za twórcę romantycznego, żył i tworzył w pierwszej połowie XIX wieku. Balzak, pisarz odpowiedzialny za ukształtowanie się realizmu w prozie, zmarł w roku 1850. Reprezentant tego kierunku w Anglii, Dickens, umiera w roku 1870. Podwaliny pod realizm zostały zatem położone. Mniej więcej
Epoka Franz Kafka żył na przełomie wieków w czasach monarchii austro-węgierskiej i jej upadku (początek XX wieku). Dlatego nic w tym dziwnego, że mieszkał na terenie dzisiejszych Czech, był Żydem, a pisał po niemiecku. Jego dom do dziś można zwiedzać w czeskiej Pradze na Złotej Uliczce, koło tego muzeum przechodzą niemal wszystkie wycieczki, bo to serce praskiej Starówki. Typowy dla monarchii przerost machiny biurokratycznej dotknął i pisarza, który przez sporą