LICEUM
Miniaturyzacja świata przedstawionego – polega na redukcji niektórych elementów utworu, takich jak opis przestrzeni czy prezentacja bohaterów. Często nie wiadomo, gdzie i kiedy rozgrywa się akcja bajki, kim dokładnie są wprowadzone przez autora postacie. Skrótowe ujęcie świata przedstawionego sprzyjało wyeksponowaniu najistotniejszej treści, podkreślało pointę. Alegoryzacja treści. Bajka dzięki posługiwaniu się alegorią jest utworem o dwuplanowej strukturze. Zawiera plan znaczeń dosłownych (zarys sytuacji, fabuła), pod którym mieszczą się ukryte znaczenia, łatwe
Sonet – w literaturze polskiej znany był już w renesansie (Jan Kochanowski, Mikołaj Sęp-Szarzyński), pojawiał się w baroku (u Jana Andrzeja Morsztyna) i romantyzmie (Sonety krymskie Adama Mickiewicza), ale prawdziwą karierę zrobił w Młodej Polsce. W Europie pojawił się w XIII w. (Włochy – Dante, Francesco Petrarka). Niemal od razu ukształtował się w swojej kanonicznej (obowiązującej) formie jako 14-wersowy utwór liryczny podzielony na cztery strofy. Dwie pierwsze zawsze mają po cztery wersy i stanowią narracyjną część opisową (np. opis
Ignacy Krasicki Hymn do miłości ojczyzny Święta miłości kochanej ojczyzny, Czują cię tylko umysły poczciwe! Dla ciebie zjadłe smakują trucizny, Dla ciebie więzy, pęta nie zelżywe; Kształcisz kalectwo przez chwalebne blizny, Gnieździsz w umyśle rozkoszy prawdziwe. Byle cię można wspomóc, byle wspierać, Nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać. Jak rozpoznać hymn Często wskazówką jest już tytuł: większość znanych hymnów zawiera w tytule słowo: hymn, ewentualnie pieśń, np. Hymn o miłości świętego
Po czym rozpoznać fraszki? Po długości – są to utwory zazwyczaj niewielkich rozmiarów – drobne i krótkie. Po zwięzłości – ich autorzy dbają o precyzję w wyrażaniu myśli. Po ich charakterze, tonie, wydźwięku – żartobliwe, błahe i radosne, lecz także poruszające problematykę filozoficzną, refleksyjną bądź miłosną. Po budowie – to zwykle utwory stychiczne, bez podziału na wersy. I najważniejsze!!! PO POINCIE – wyraźna, zasadnicza myśl całego utworu! Istota fraszki tkwi w błyskotliwej myśli, na której
Rudy Jan Bytnar, harcmistrz, członek Wawra. Urodzony w 1921 r., gdy umierał skatowany przez gestapo, miał 22 lata. Podobnie jak pozostali chłopcy absolwent gimnazjum im. Batorego. Inteligentny, bardzo zdolny, miał mnóstwo zainteresowań, uzdolniony plastycznie. Spokojny, skłonny do refleksji, opanowany. Jego mądrość imponowała rówieśnikom. Podczas makabrycznych przesłuchań przez gestapo wykazał się niezwykłą odwagą i silną wolą. Nie zdradził żadnego ze swoich kolegów. Alek Aleksy Dawidowski, podharcmistrz, członek Wawra. Urodzony w 1920 r., gdy umierał
Średniowiecze to okres kształtowania się polszczyzny, pierwszych tekstów pisanych w naszym języku. W początkach istnienia państwa polskiego królowała łacina – w tym języku zapisywano wszelkie dokumenty, później także tworzono dzieła literackie. Właśnie ona była językiem ludzi wykształconych, poza tym polszczyzna dopiero się kształtowała – zjednoczone przez pierwszych Piastów plemiona nie mówiły jednym językiem! Powoli jednak w tekstach łacińskich zaczęło pojawiać się coraz więcej słów polskich – najpierw nazwy miejsc, imiona, nazwiska, potem także inne
Czesław Miłosz Piosenka o końcu świata W dzień końca świata Pszczoła krąży nad kwiatem nasturcji, Rybak naprawia błyszczącą sieć. Skaczą w morze wesołe delfiny, Młode wróble czepiają się rynny I wąż ma złotą skórę, jak powinien mieć. W dzień końca świata Kobiety idą polem pod parasolkami, Pijak zasypia na brzegu trawnika, Nawołują na ulicy sprzedawcy warzywa I łódka z żółtym żaglem do wyspy podpływa, Dźwięk skrzypiec w powietrzu trwa I
Kim jest podmiot liryczny? jest najważniejszym elementem konstrukcji wiersza, wcale nie musi być tożsamy z poetą, zawsze coś mówi – opowiada, opisuje, wyznaje, pyta, itd. To ten ktoś, kto mówi w wierszu. Głos mówiący, „ja” liryczne utworu, nadawca monologu lirycznego. Ważne! Nie pomylić go z autorem! Jeśli słowa utworu płyną z ust kozy – to koza jest podmiotem lirycznym. Jeśli swoje żale wylewa gruszka przed zanurzeniem w occie – to gruszka jest podmiotem lirycznym.
Leopold Staff Pierwsza przechadzka Żonie Będziemy znowu mieszkać w swoim domu, Będziemy stąpać po swych własnych schodach. Nikt o tym jeszcze nie mówi nikomu, Lecz wiatr już o tym szepcze po ogrodach. Nie patrz na smutnych tych ruin zwaliska. Nie płacz. Co prawda, łzy to rzecz niewieścia. Widzisz: żyjemy, choć śmierć była bliska. Wyjdźmy z tych pustych ulic na przedmieścia. Mińmy bezludne tramwajów przystanki… Nędzna kobieta u bramy wyłomu Sprzedaje chude, blade obwarzanki… Będziemy
Bolesław Leśmian Dusiołek Szedł po świecie Bajdała, Co go wiosna zagrzała – Oprócz siebie – wiódł szkapę, oprócz szkapy – wołu, Tyleż tędy, co wszędy, szedł z nimi pospołu. Zachciało się Bajdale Przespać upał w upale, Wypatrzył zezem ściółkę ze mchu popod lasem, Czy dogodna dla karku – spróbował obcasem. Poległ cielska tobołem Między szkapą a wołem, Skrzywił gębę na bakier i jęzorem mlasnął, I ziewnął wniebogłosy i splunął i
Częsty i niezbywalny element analizy wiersza to charakterystyka podmiotu lirycznego. Bez tego ani rusz. Najczęściej już na wstępie powinniœmy określić, kto jest nadawcą wypowiedzi (tak! – bo wiersz jest wypowiedzią, komunikatem). Osoba mówiąca w wierszu to nasz partner w dialogu. Nasze uczestnictwo w tej rozmowie to lektura tekstu oraz takie elementy, jak: stosunek do tego utworu („potworne, o co tu właściwie chodzi??”, „święte słowa”, „fajnie napisane” itd.), interpretacja czytanych słów, próba zrozumienia, powiązanie treści wiersza
Cechy gatunkowe powieści wielowątkowa fabuła, uporządkowany przebieg zdarzeń, przeplatanie się wątków i epizodów, obecność narratora, elementy opowiadania, opisu, charakterystyki. Krzyżacy jako powieść historyczna Akcja umieszczona jest w przeszłości, w epoce innej niż żył autor powieści. Akcja Krzyżaków toczy się w końcu XIV i na początku XV w. (Sienkiewicz żył w latach 1846-1916, więc powieść pisał prawie pięćset lat po opisywanych w niej zdarzeniach). Czas, choć historyczny, jest uporządkowany, akcja powieści toczy się
Argumenty! Temat może być sformułowany różnie. Najłatwiej, jeśli będziesz po prostu musiał przedstawić postać literacką, która jest dla Ciebie najważniejsza, z którą chciałbyś się zaprzyjaźnić, którą podziwiasz. Ale może się też tak zdarzyć, że temat będzie od Ciebie wymagał przywołania postaci potwierdzającej jakąś tezę, np. Cóż świat jest warty bez przyjaźni? Pomyśl wtedy, który ze znanych Ci bohaterów zrozumiał, jak ważna jest w życiu przyjaźń. Mały Książę będzie świetnym przykładem! Pamiętaj! Zawsze
„Już dom widać, dym na niebie pełznący cierpliwie i matkę w oknie z dłonią nad oczami”. (cytat z Tadeusza Różewicza). Różne obrazy domu w wybranych tekstach kultury. Zwróćmy uwagę na zawarte w temacie sformułowanie: tekst kultury. Sugeruje ono, że powinniśmy zająć się nie tylko literaturą, ale także teatrem, filmem, sztukami plastycznymi… Pominięcie w swojej pracy innych niż literatura tekstów kultury może być (przy takim sformułowaniu tematu) uznane za błąd! Układ pracy:
Czy prawda i dobro zapewniają człowiekowi szczęście? Jak na to pytanie odpowiadają bohaterowie literaccy wybranej epoki? Wersja I. Przemyśl temat! Na pierwszy rzut oka sprawia on wrażenie prostszego niż inne. Na maturze pojawiają się najczęściej tematy przekrojowe – tu wyraźnie zaznaczono, że masz odwoływać się do literatury tylko jednej, w dodatku samodzielnie wybranej epoki. Ale żeby swobodnie się w niej poruszać i selekcjonować materiał literacki pod wskazanym kątem, musisz mieć tę epokę w jednym
„Czytanie książek to najpiękniejsza zabawa, jaką sobie ludzkość wymyśliła”. Czy w czasie dominacji kultury masowej Twoje doświadczenia czytelnicze pozwalają potwierdzić słowa Wisławy Szymborskiej? Zastanów się nad tematem! Wymarzony temat dla moli książkowych! Macie okazję, by pochwalić się swoim oczytaniem. Plusem jest tu duża dowolność – sami wybieracie pisarzy, dzieła, epoki literackie. Nie musicie poruszać się wyłącznie wśród szkolnych lektur, chociaż byłoby dobrze, aby wśród wybranych przez Was książek znalazło się
„Człowiek (…) jest trochę zagubiony w moralnym labiryncie współczesnego świata” (W. Myśliwski). Rozwiń tę myśl w oparciu o literaturę i o własne doświadczenia. Układ pracy: I Rozważania wstępne. II Pokusa kariery, pieniędzy, stanowiska (Granica). III Moralność wystawiona na próbę przez historię – Tadeusz Borowski: Pożegnanie z Marią, Czesław Miłosz: Campo di Fiori, Jan Józef Szczepański: Przed nieznanym trybunałem, Gustaw Herling-Grudziński: Inny świat. IV Metaforyczne ujęcie wyzwania moralnego i ludzkich reakcji w
Literatura, film, teatr – która z tych sztuk najbardziej odpowiada Twojej wrażliwości? Odwołaj się do przykładów dzieł z XX wieku. Co jest istotą tematu? Masz wyjaśnić, która z wymienionych dyscyplin sztuki najbardziej do Ciebie przemawia. Aby napisać dobre wypracowanie, nie wystarczy stwierdzenie: „najbardziej lubię kino” i streszczenie kilku ostatnio obejrzanych filmów. Musisz zadać sobie pytanie: „dlaczego interesuje mnie ta, a nie inna sztuka?” i zgromadzić argumenty uzasadniające Twoje zdanie. Jeśli zdecydowanie nie lubisz którejś
Jeśli przygotowujesz temat związany z diabłem, wyobrażeniami zła, Sądem Ostatecznym czy seksualnymi podtekstami w sztuce, szukaj materiału w tym tekście. Możesz również wykorzystać niektóre informacje jako ozdobnik do tak modnych tematów o moralności. Diabły zazwyczaj napawały ludzi przerażeniem. Właściwie nie wiadomo dlaczego, bo przecież, choć przeraża postać Lucyfera, liczne były też szeregi swojskich i chyba sympatycznych Bajorów, Czeczotów, Markotów, Skomrotów, Kusych i Węglików. Były to diabły o przezwiskach i mentalności rozpuszczonych, a często niedorozwiniętych umysłowo, wiejskich parobków. Nie grzeszyły
Tabela 5. Kanony sztuki Przegląd okresów historycznoliterackich według ich zawartości ideowej. Oto podstawowe pojęcia: człowiek, Bóg, wartości, wiedza, sztuka w układzie tabelarycznym. Ten zestaw pomoże Ci uporządkować wiedzę przed maturą. Kanony sztuki ANTYK Oto punkt wyjścia: starożytni ustalają pewne normy – decydują, co jest piękne i właściwe. Wielbią symetrię, harmonię, ład – czy to w konstrukcjach architektury, czy w odwzorowywaniu piękna ludzkiego ciała. Sztuka mimetyczna – to ta, która naśladuje
