Zbrodnia w literaturze XIX w. Wstęp I „Zbrodnia to niesłychana. Pani zabija pana; / Zabiwszy grzebie w gaju, / Na łączce przy ruczaju, / Grób liliją zasiewa (…)” – tak zaczyna się słynna ballada „Lilie” Adama Mickiewicza, której tematem jest zbrodnia małżeńska oraz śmierć zabójczyni, jaką wymierzył jej zabity mąż. W ogóle zbrodnia jest częstym tematem literatury – nie tylko romantycznej, ale i realistycznej oraz naturalistycznej. Wstęp II Wiek XIX
Symbole w poezji polskich modernistów – odwołaj się do wybranych wierszy Kasprowicza i Tetmajera. Wstęp I Symbolizm to kierunek m.in. w literaturze, który głosił, że poezja powinna wyrażać to, co niewyrażalne i czego nie da się racjonalnie poznać. U podstaw tego nurtu leżało przekonanie, że poznawany przez zmysły świat materialny jest jedynie zasłoną skrywającą prawdziwy świat – niepoznawalny rozumem i zmysłami. I oto zadanie dla literatury – aby wyrazić ten idealny świat powinna uciekać się
Poczucie zagrożenia wartości we współczesnym świecie i katastrofizm w Dies irae Jana Kasprowicza. Wstęp I „Dies irae” oznacza dzień gniewu Pańskiego. Ten hymn pochodzi ze zbioru „Ginącemu światu”. Zawiera elementy katastrofizmu, naturalizmu i ekspresjonizmu. Artyści przełomu wieków mieli poczucie zagrożenia świata, upadku wartości, zbliżającej się zagłady – Kasprowicz dał temu wyraz bardzo dobitnie. Wstęp II W „Dies irae” mamy do czynienia z nawiązaniem do „Apokalipsy św. Jana” i zawartej tam wizji końca świata.
Kim jest Dulska? W jaki sposób Zapolska krytykuje kołtunerię, stwarzając tę postać? Wstęp I „Moralność pani Dulskiej” jest prezentacją schematu moralności mieszczańskiej. Opartej na zakłamaniu, hipokryzji, paskudnej, budzącej odrazę i zarazem… śmiech! Bo przecież Aniela Dulska, energiczna mieszczanka, to postać komiczna. Wstęp II Czy Dulscy nadal są wśród nas? Takie pytanie możemy sobie zadawać, czytając tragifarsę Gabrieli Zapolskiej. Okazuje się, że… tak. Jest to więc sztuka o charakterze ponadczasowym. Rozwinięcie Aniela Dulska
Krytyka mieszczaństwa w Moralności pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej. Wstęp I Spotkanie artysta – filister to jeden z najważniejszych konfliktów epoki. Modernistyczni artyści brzydzili się przyziemnymi, niezainteresowanymi sztuką mieszczuchami. Z kolei przedstawiciele mieszczaństwa uważali artystów za szaleńców, niebieskie ptaki, ludzi, którzy powinni wziąć się do jakiejś konkretnej pracy, zamiast pisać wierszyki, pić, narkotyzować się i przesiadywać w kawiarniach. Pogarda dla filistra jest bardzo widoczna w dwóch słynnych utworach epoki: „E,viva l’arte!” Kazimierza Przerwy-Tetmajera i właśnie „Moralności pani
Miłość w ujęciu Aleksandra Fredry (w opozycji do wizji romantyków). Wstęp I Burzliwa, często nieszczęśliwa i tragiczna, pozbawiająca zdolności trzeźwego myślenia – taka jest miłość romantyczna. Ukazywana w dziełach wielkich romantyków jest ogromną, wszechogarniającą siłą, która może być przyczyną klęski (a nawet śmierci) przeżywających ją ludzi. Napotyka liczne przeszkody, dlatego zazwyczaj nie kończy się spełnieniem – jest jednak tak wielka, że nawet śmierć jednego z kochanków nie musi oznaczać jej kresu. Jakże inna
Chłopi Władysława Reymonta jako księga chłopów polskich, powieść społeczna i narodowa oraz studium psychologiczne. Wstęp Reymont miał bardzo dużą wiedzę o życiu społecznym polskiej wsi, o przemianach cywilizacyjnych, obyczajowych i przemianach mentalności. Znał dobrze nie tylko zasady współżycia wiejskiej gromady, ale również wiele wiedział o wiejskich konfliktach, różnicach interesów oraz o sporach (które odgrywały bardzo ważną rolę w życiu wsi!): z władzą administracyjną, z dziedzicami, z innymi sąsiadami… Dlatego uwikłał mieszkańców lipieckiej wsi w zatarg z władzą rosyjską o szkołę, konflikt z dworem
Bohaterowie literatury polskiego dwudziestolecia w poszukiwaniu sensu życia. Temat dość szeroki. Ma wprawdzie ściśle zakreślone ramy czasowe, ale pozostawia pewną dowolność interpretacji. Ci, którzy lepiej czują się w literaturze dwudziestolecia traktującej o psychologii człowieka, mogą skupić się na postaciach Niechciców czy Róży Żabczyńskiej. Ci, których pociąga powieść polityczna, mogą skupić się np. na Przedwiośniu. Warto jednak pokazać jak najszersze spektrum poszukiwań celów życia. Może chodzić o miłość, sztukę, pracę czy ojczyznę. Wstęp
Miasto w powieściach realizmu: na przykładzie Ojca Goriot nakreśl obraz dziewiętnastowiecznego Paryża. Wstęp W powieściach realizmu mamy do czynienia z olbrzymią rolą miast. Można powiedzieć, że miasto staje się bohaterem powieści realistycznej. Najważniejsze miasta utrwalone przez powieściopisarzy to: Warszawa („Lalka” Prusa), Londyn (powieści Dickensa) i Paryż – utrwalony np. w „Ojcu Goriot” Balzaka i w „Lalce” Prusa, Paryż teatrów, oper, pięknych dam i wytwornych panów, nocnego życia, straconych i zdobywanych fortun, miasto kontrastów – najważniejsze chyba
Cechy romantyczne i pozytywistyczne w Lalce Prusa. Wstęp „Lalkę” nazywa się powieścią o trzech pokoleniach idealistów lub powieścią o straconych złudzeniach. W tym dziele Prus gorzko podsumowuje nie tylko ideały romantyzmu – w powieści widać także rozczarowanie pozytywizmem, którego Prus był zagorzałym zwolennikiem… Rozwinięcie Zacznijmy od tego, jak Prus rozprawił się z ideałami pozytywizmu: pracą organiczną, pracą u podstaw, scjentyzmem, równouprawnieniem kobiet, asymilacją Żydów… Lalka to powieść realizmu krytycznego, w której Prus dokonał pewnego rodzaju bilansu pozytywizmu. Okazało się,
W świecie lalek Bolesława Prusa, czyli topos teatru świata w Lalce Bolesława Prusa. Wstęp I „Lalkę” najczęściej odczytujemy jako powieść o Warszawie, trzech pokoleniach idealistów, straconych złudzeniach, społeczeństwie polskim po powstaniu albo jako przykład wielkiej powieści realizmu krytycznego. Rzadko patrzymy na tę powieść jako na dzieło filozoficzne dotyczące np. kondycji człowieka. Wstęp II (człowiek ukazany jako marionetka) pojawia się w powieści za sprawą tak, zdawałoby się, poważnego bohatera jak Rzecki, który… bawi
Charakterystyka Bogumiła i Barbary Wstęp I Barbara i Bogumił Niechcicowie – to jedno z najbardziej popularnych literackich małżeństw. Jaką stanowią parę? Czy to małżeństwo z miłości, czy może raczej z rozsądku? „Noce i dnie” to powieść o dwóch zupełnie różnych osobowościach. Chyba trudniej o bardziej wyrazisty kontrast charakterów niż ten, który istnieje między Barbarą a Bogumiłem. Czy mimo dzielących ich różnic są jednak w stanie stworzyć zgrane, zgodne małżeństwo? Wstęp II „Gdyby nie ty (…), nigdy nie wróciłbym do
Przemiany w twórczości Jana Kasprowicza. Odwołaj się do znanych przykładów. Wstęp I Twórczość Jana Kasprowicza możemy podzielić na trzy etapy. Są to: etap społeczny, przełom modernistyczny i postawa franciszkańska. Oczywiście taki podział to pewne uproszczenie… Jednak świadczy on o przemianach osobowości artysty, jego dojrzewaniu wewnętrznym, ewolucji. Wstęp II Jan Kasprowicz najczęściej jawi nam się jako autor hymnu „Dies irae” czy symbolistycznego cyklu czterech sonetów „Krzak dzikiej róży”. Te utwory pochodzą jednak z drugiego
Sylwetki córek w literaturze realizmu – odwołaj się do Ojca Goriot i Nad Niemnem. Wstęp I Czuła, kochająca, pomocna, zawsze blisko rodziców – po prostu idealna córka. Czy takie są córki w literaturze realizmu? Jak zostały przedstawione w „Ojcu Goriot” i „Nad Niemnem”? Wstęp II Miłość rodziców do dzieci bywa ślepa i bezkrytyczna, nie podlegająca dyskusji. Czy wszystkie dzieci na to zasługują? Jak to jest w przypadku Justyny Orzelskiej z „Nad
Ojciec Goriot, tytułowy bohater powieści Honoriusza Balzaka, na tle innych ojców w literaturze. Wstęp I Jan Joachim Goriot, tytułowy bohater powieści Balzaka, jest ojcem dwóch pięknych córek, które udało mu się znakomicie wydać za mąż. Czy to nie wspaniale? Byłoby wspaniale, gdyby córki potrafiły docenić miłość ojca i jego poświęcenie, tymczasem one wstydzą się staruszka i zgłaszają się do niego tylko wtedy, gdy potrzebują od niego pieniędzy na swoje wydatki lub na
Portret szlachty w Potopie – sentyment czy krytyka? Wstęp I Na pytanie postawione w temacie można odpowiedzieć tylko w jeden sposób – oczywiście, że sentyment! Dlaczego tak ostro atakowana przez pisarzy i kulturoznawców kultura sarmacka nie została przez pisarza bezlitośnie skrytykowana? Chyba dlatego, że tak naprawdę była ona pełna uroku i niesłychanie barwna. Choć Sienkiewiczowscy bohaterowie nie byli pozbawieni wad, jak choćby w gorącej wodzie kąpany zawadiaka Kmicic czy kłamczuch, pijak i tchórz Zagłoba, to przecież
Sarmatyzm w XIX w. Wstęp I Główne dzieła XIX-wieczne, w których mamy uwieczniony sarmatyzm, to „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza i „Trylogia” Henryka Sienkiewicza. Oczywiście, możemy również wspomnieć o nieco mniej znanych „Pamiątkach Soplicy” Henryka Rzewuskiego, którego do napisania tego utworu zachęcił sam Adam Mickiewicz. We wszystkich tych dziełach dawna formacja kulturowa, jaką był sarmatyzm, została przedstawiona z nutką nostalgii, a co za tym idzie – została wyidealizowana. Wstęp II W dziejach kultury i literatury polskiej losy postrzegania
Mesjanizm mistyczny a historyczny. Wstęp I „Umęczony naród” czy „zmartwychwstanie Polski” – takie religijne odniesienia do wyrażenia uczuć patriotycznych tkwią w naszej literaturze, a nawet w języku potocznym są od dawna rozpowszechnione. To właśnie romantyczna literatura spopularyzowała te zwroty. Przekonanie o posłannictwie Polski wobec innych narodów było w romantyzmie bardzo potrzebne i popularne – pozwalało znaleźć sens i odrobinę otuchy w czasie niepowodzeń i klęsk, które spadały na Polskę. Wstęp II Jak poradzić sobie po klęsce powstania listopadowego?
Czy można uznać, że tragizm wynika ze świadomości tego, że nie ma rady na sprzeczności życia? Odpowiedz, analizując dwa przykłady literackie. Wstęp I Tragizm nieodłącznie wpisany jest w ludzką kondycję – tak samo jak pozostałe wielkie uczucia. Zakłada przeciwieństwo dwóch równorzędnych racji, pomiędzy którymi nie sposób dokonać słusznego wyboru. Bohater z góry skazany jest więc na przegraną, a każde posunięcie zbliża go nieuchronnie do finalnej katastrofy. Wstęp II Słowo „tragizm” przywodzi na myśl
Wallenrod – rycerz, patriota, mąż. Na czym polega jego tragizm? Wstęp I Co jest ważniejsze – własne szczęście, rodzina, kochająca osoba przy boku czy też spokojna, bezpieczna i szczęśliwa ojczyzna? Konrad Wallenrod „szczęścia nie znalazł w domu, bo go nie było w ojczyźnie”. Ten romantyczny bohater został postawiony przed tragicznym wyborem: własne szczęście albo natychmiastowa pomoc upadającej Litwie, która nie ma szans w otwartej walce zbrojnej z zakonem. Jakkolwiek się zachowa, i tak poniesie klęskę. A to
