Skrótowce Skrótowce – wyrazy utworzone z pierwszych liter, głosek lub sylab kilkuwyrazowych nazw instytucji, organizacji, firm, państw, partii politycznych, np.: PAN – Polska Akademia Nauk, UJ – Uniwersytet Jagielloński, SKS – Szkolny Klub Sportowy, RP – Rzeczpospolita Polska. W zależności od tego, w jaki sposób zostały utworzone lub jak je wymawiamy, skrótowce dzielimy na: literowce – wyrazy składające się z pierwszych liter wyrazów wchodzących w skład skróconej nazwy, np.
Słowotwórstwo TEST 1. Uszereguj podane ciągi wyrazów od najszerszego do najwęższego zakresu znaczeniowego: a) pojazd, fiat, samochód b) krówka, słodycze, cukierek c) stokrotka, roślina, kwiat – roślina, kwiat, stokrotka d) jamnik, zwierzę, pies Odp. ………………………………………………………………. 2. Do podanych wyrazów dopisz po trzy wyrazy o bogatszej treści i węższym zakresie: a) grzyb ……………………………………………………………….., ……………………………………………………………., ……………………………………………………………., a) pieczywo ……………………………………………………………., ……………………………………………………………., ……………………………………………………………., c) ptak …………………………………………………………………., ……………………………………………………………., ……………………………………………………………., d) lekarz ……………………………………………………………….., ……………………………………………………………., ……………………………………………………………., 3. Podane wyrazy zastąp jednym wyrazem,
Jak powstają słowa? Nowe wyrazy tworzymy poprzez: dodawanie formantów do podstaw słowotwórczych, (wziętych z wyrazów podstawowych), np. pisać przepisać odpisać nadpisać opisać wypisać zapisać wpisać zpisać podpisać odrzucenie formantu, np. zlewać – zlew – Ø dźwigać – dźwig– Ø ścisłe tłumaczenie wyrazu na język polski, np. przedpokój (po fr. „antichambre”, złożony z „anti” oznaczającego „przed” i „chambre”, będącego odpowiednikiem cząstki „pokój”). zapożyczenie wyrazy z języków obcych np. komputer dealer hobby
Pochodzenie frazeologizmów Frazeologizmy mogą pochodzić z: Biblii (tzw. biblizmy) – np. kainowe znamię, mitologii – np. syzyfowa praca, z historii – np. przekroczyć Rubikon, z literatury – np. czekać na Godota, z życia codziennego – np. wziąć się w garść. Frazeologizmy pochodzące z historii starożytnej Pyrrusowe zwycięstwo – to takie, które w rzeczywistości jest klęską, choć pozornie zwycięstwem. Kosztowało tyle, że chyba nie było warto. Pyrrus – król Epiru –
Błędy frazeologiczne Frazeologizmy mają stałą, określoną postać. Ich nieznajomość jest przyczyną błędów frazeologicznych. Do najczęściej popełnianych błędów należą: zamiana formy wyrazu, np. zamiast. zabłąkana owca – zbłąkana owca; podawać w wątpliwość – poddawać w wątpliwość (wątpić, kwestionować) Pamiętaj: piszemy przez jedno „d”. skrócenie, opuszczenie jednego wyrazu, np. zamiast: spuścić nos na kwintę – spuścić nos; rzucać kłody pod nogi – rzucać kłody; niepotrzebne dodanie jakiegoś wyrazu do frazeologizmu, np. zamiast: nabrać wody
Frazeologia Frazeologia jet to dział językoznawstwa zajmujący się badaniem charakterystycznych dla danego języka stałych związków wyrazowych, zwrotów oraz wyrażeń. Frazeologizm to utrwalone w języku połączenie dwóch lub więcej wyrazów o ściśle określonym znaczeniu przenośnym. Takie połączenie stanowi całość znaczeniową, to oznacza, że znaczenie frazeologizmu nie jest sumą znaczeń poszczególnych wyrazów), np. nabić kogoś w butelkę = oszukać, a nie włożyć jakąś osobę do butelki. Frazeologizmy dzielą się na: wyrażenia zwroty
Przymiotnik Przymiotnik – samodzielna, odmienna część mowy Odpowiada na pytania jaki?, jaka?, jakie? który?, która? które? czyj?, czyja?, czyje? biały płaszcz kamienne schody pilny uczeń matczyna miłość braterska przyjaźń porównanie homeryckie Funkcja nazywa cechy i właściwości rzeczowników ciekawa płyta, młodzieżowa bluza, babcine okulary określa kształt i barwę okrągły stół, biała lampa określa materiał, z jakiego dana rzecz jest wykonana lniane zasłony, drewniany płot Zapamiętaj na przykładzie: Rzeczownik książka można opisać za pomocą różnych
Liczebnik Liczebnik – samodzielna, odmienna część mowy Odpowiada na pytania ile?, ilu? który z kolei? sto, miliard, pół, jedna czwarta ósmy, piąty, pierwszy, tysiąc drugi Funkcja określanie liczby osób, zwierząt, rzeczy, zjawisk dwadzieścia dni, sto par, pół masła ćwierć pomarańczy dwa psy kolejności osób, zwierząt, rzeczy, zjawisk dwudziesty pączek, drugi na mecie, setny z rzędu, druga burza, Odmiana liczebników Liczebniki główne i porządkowe odmieniają się przez przypadki i rodzaje np. dwie książki,
Przyimek Przyimek – niesamodzielna, nieodmienna część mowy Funkcja Przyimki najczęściej określają: stosunki przestrzenne – gdzie jakiś przedmiot lub osoba w danej chwili się znajdują np. piłka może być: nad (siatką), za (siatką), przy (siatce), przed (siatką), pod (siatką), obok (siatki), w domu, na półce za domem Przed domem rośnie dąb. Za ścianą słychać krzyki. Schował ręce pod stół stosunki czasowe np. po lekcjach, o piątej, przed obiadem) Kończę zajęcia po piątej lekcji.
Przysłówek Przysłówek – niesamodzielna, nieodmienna część mowy Odpowiada na pytania: jak? gdzie? kiedy? wysoko blisko wczoraj Funkcja Przyimki najczęściej określają: właściwości cech czynności oraz sposób jej wykonywania (łączy się z czasownikiem) określa stopień i natężenie cechy przedmiotu lub czynności (łączy się z przymiotnikiem lub innym przysłówkiem) określa okoliczności wykonania czynności: miejsce gdzie? czas kiedy? jak? skacze wysoko, mówię wolno, piszę starannie – wyjątkowo sympatyczny chłopak – bardzo szybko biega – niezwykle
Partykuła Partykuła – niesamodzielna, nieodmienna część mowy. Funkcja Modyfikuje (czyli zmienia) sens wyrazu lub zdania. Tworzy pytania, Użyj partykuły czy, gdy chcesz o coś zapytać. czy – Czy wczoraj była klasówka z fizyki? Wyraża przypuszczenie, Użyj partykuły -by, gdy chcesz zaznaczyć w swojej wypowiedzi przypuszczenie. -by – Poszłabym do kina, gdybym nie musiała uczyć się wiersza na pamięć. Zaprzecza treści wyrazu lub zdania. Użyj partykuły nie, gdy chcesz czemuś zaprzeczyć. nie –
Spójnik Spójnik – niesamodzielna, nieodmienna część mowy Funkcja spajanie (łączenie) wyrazów w zdaniu pojedynczym lub zdań składowych w zdaniu złożonym. Spójnik jest dla nas szczególnie istotny przy określaniu zdań współrzędnych i podrzędnych (bo od niego właśnie zależy rodzaj zdania). Przykłady: Będę pisał i liczył. Kupię lody albo gofry. Pójdę na spacer, ale najpierw odrobię lekcje. Przykłady spójników: i, oraz, ale, a, ani, lecz, jednak, zaś, albo, że, więc, bo, dlatego, czyli,
Wykrzyknik Wykrzyknik – niesamodzielna, nieodmienna część mowy Funkcja Uwydatnianie emocji i woli mówiącego. Za ich pomocą możemy wyrazić nasze uczucia (ból, rozpacz, zachwyt, złość, zadowolenie). oj!, ojej!, aj!, ach!, och!, hej!, hop!, halo!, hura!, hi, hi!, hejże! halo! biada! wara! precz! Wykrzyknika możesz też użyć, gdy chcesz kogoś zawołać, np. Hej, Tomek! Niektóre wykrzykniki naśladują odgłosy instrumentów oraz zjawisk przyrody, np. bim-bam – to odgłos dzwonu, tra ta ta ta –
Rzeczownik Rzeczownik – samodzielna, odmienna część mowy Odpowiada na pytania kto? co? Kto? Piotr czyta. Co ? Deszcz pada. Funkcja nazywa osoby uczeń, ojciec, Polak, wrocławianin, kucharz rzeczy plecak, tablica, szkoła zjawiska przyrody deszcz, burza, wichura, śnieg, grad zwierzęta kot, koń, pies, żyrafa rośliny dąb, tulipan, kaktus, trawa uczucia tęsknota, miłość, radość, smutek cechy mądrość, młodość, starość, brzydota czynności pisanie, sprzątanie, malowanie pojęcia abstrakcja, myśl, analiza stany apatia, zamyślenie,
Fleksja Fleksja jest to nauka o odmianie wyrazów. Deklinacja – to odmiana przez przypadki i liczby. Dotyczy: rzeczowników, przymiotników, imiesłowów przymiotnikowych, liczebników, zaimków (rzeczownych, przymiotnych i liczebnych). Koniugacja – to odmiana czasownika przez: osoby, czasy, liczby, tryby. Części mowy Wyrazy funkcjonujące w języku dzielimy na tzw. części mowy, czyli grupy wyrazów mających podobne właściwości gramatyczne. Wyrazy wchodzące w skład danej części mowy różnią się od innych grup wyrazów. Jeśli wyraz
Nauki zajmujące się językiem Zacznijmy od uporządkowania nauk zajmujących się językiem. Dlaczego? Po pierwsze – często w testach pojawia się pytanie: do jakiej dziedziny przyporządkujesz dane zjawisko językowe, po drugie – testy kładą ogromny nacisk na umiejętność wskazywania błędów i form poprawnych. A rodzaje błędów zależą od rodzaju reguł, które łamiemy, czyli od danej nauki o języku. ETYMOLOGIA – nauka o pochodzeniu słów, o tym, skąd się wzięły i jakie przechodziły zmiany znaczeniowe. Kto dziś pamięta,
Analiza zdania pojedynczego Analiza (rozbiór) zdania polega na określeniu wszystkich jego części, czyli: części zdania (wykonujemy tzw. rozbiór logiczny), części mowy (wykonujemy tzw. rozbiór gramatyczny). Kolejność czynności Na początku należy w zdaniu znaleźć podmiot i orzeczenie (zazwyczaj jedną linią zaznaczamy podmiot, dwoma – orzeczenie). W następnej kolejność wyodrębniamy: wyrazy, które wchodzą w skład grupy podmiotu (będzie to podmiot z przydawkami), wyrazy wchodzące w skład grupy orzeczenia (tworzy ją orzeczenie
Szyk zdania Pytania testowe mogą sprawdzić, czy potrafisz wskazać szyk przestawny w zdaniu. Na drugim miejscu plasuje się zagadnienie poprawności zdań, bo – choć w polskim zdaniu można sporo przestawiać – niektóre konstrukcje są już nieprawidłowe. By zwycięsko wybrnąć z powyższych pułapek, trzeba mieć podstawową wiedzę o szyku zdania. Oto ona – podana w formie kilku reguł: Imię stawiaj przed nazwiskiem. Dobrze: Gorzej: To był Henryk Sienkiewicz. To był Sienkiewicz Henryk. Wyraz określający
Czym jest imiesłowowy równoważnik zdania? Czasem jest tak, że zdanie podrzędne zamiast normalnego orzeczenia (myślał, pisał, wiał) ma imiesłów (myśląc, pisząc, wiejąc). Wtedy właśnie mamy do czynienia z imiesłowowym równoważnikiem zdania podrzędnego. imiesłowowy równoważnik zdanie nadrzędne zdania podrzędnego ↓ . ↓ Janek zapomniał o bożym świecie. . Myśląc o Joasi, imiesłowowy równoważnik zdanie nadrzędne zdania podrzędnego ↓ ↓
Zdania wielokrotnie złożone Zdania wielokrotnie złożone – składają się z co najmniej trzech zdań składowych, które mogą być w stosunku do siebie złożone współrzędnie, lub podrzędnie, lub i współrzędnie, i podrzędnie, np. (1) Lubię filmy, (2) ale wolę czytać powieści Jane Austin, (3) dlatego teraz wybieram się do biblioteki. 1 2 3 Zdanie 1 – zdanie główne; Zdania 1 i 2 – złożone współrzędnie przeciwstawne; Zdania 2 i 3 –